فشار حکومت ایران بر خبرنگاران خارج از کشور شدت گرفته است

برای کسانی که هزاران کیلومتر دور از خانه، در تبعید زندگی می‌کنند، دریافت تماس تلفنی از خانواده دلخوشی کوچکی است. اما نه زمانی که خواهری از پشت خط خبر می‌دهد که مورد بازجویی قرار گرفته است یا پدری تماس می‌گیرد که بگوید بازداشت شده است؛ تنها به جرم اینکه با خبرنگاری نسبت خانوادگی دارند.

این تجربه زیسته بیش از صد روزنامه‌نگار ایرانی است. سال‌هاست که حکومت ایران روزنامه‌نگاران ساکن اروپا و بریتانیا را، به خصوص کارکنان بخش فارسی بی‌بی‌سی، تلویزیون ایران اینترنشنال و رادیو فردا را پیوسته مورد آزار و تهدید قرار داده است. اما این حملات، پس از اعتراضات آبان ماه شدت گرفته و واکنش گروه‌های حقوق بشری را به دنبال داشته است.

چند روز پس از آنکه التهاب روزهای آبان ماه اندکی  فرو نشست، نهادهای اطلاعاتی ایرانی پیگرد خبرنگاران داخل و خارج کشور را در دستور کار قرار دادند. وزارت اطلاعات ایران در  نهم آذر ماه بیانیه‌ای را منتشر کرد و در آن فعالیت شبکه‌هایی مانند ایران اینترنشنال را در رابطه با حوادث اخیر "مصداق همکاری با دشمنان جمهوری اسلامی در اقدامات تروریستی" نامید و از ''حکم ممنوع المعامله شدن و توقیف کلیه اموال کارکنان و مرتبطین آن در داخل کشور'' خبر داد.

کمی پیشتر، حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در بریتانیا، "بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال و من‌وتو" را شبکه‌های معاند خوانده و آن‌ها را به "تحریف مغرضانه" و "دعوت به خشونت گسترده علیه نهادهای مدنی" متهم کرده بود. در پاسخ، سازمان گزارشگران بدون مرز نیز تهدید و فشار نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی علیه خانواده‌های روزنامه‌نگاران ایرانی فعال در خارج از کشور را در بیانیه‌ای محکوم کرد. شبکه بی‌بی‌سی جهانی با ارائه گزارشی به سازمان ملل، از رفتار سرکوبگرانه حکومت ایران با خبرنگارانش شکایت کرد.

صادق صبا، خبرنگار ارشد شبکه ایران اینترنشنال و مدیر سابق بخش فارسی بی‌بی‌سی، به دویچه وله می‌گوید که در هفته‌های اخیر، حداقل ۱۱ نفر از همکاران او هدف ارعاب نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی بوده‌اند. او توضیح می‌دهد: «روند اعمال فشار معمولا با احضار خانواده‌ها به نهادهای امنیتی آغاز می‌شود. در آنجا، آنها را مجبور می‌کنند تا با عزیزان‌شان تماس بگیرند و از آنها بخواهند تا همکاری با رسانه‌های برون مرزی را فورا قطع کنند. به خانواده‌ها می‌گویند که اگر خبرنگار استعفا ندهد او را وادار می‌کنیم بازگردد.»

توقیف اموال و ممنوع المعامله کردن، مجازات معمول دیگری است که تاکنون نسبت به بیش از صدها خبرنگار اعمال شده است. مجازاتی که در مورد دارایی‌های مشترک خانوادگی مانند ارثیه، باز هم بر اعضای خانواده کارکنان اثر می‌گذارد.

 بی‌بی‌سی فارسی در گزارشی روز دوشنبه ۱۸ آذر خبر داد که در جریان فشارهای اخیر، اعضای سالمند خانواده‌های کارکنان  این رسانه به زندان انفرادی انداخته شده‌اند و در مواردی با آنها در زندان بدرفتاری شده است .

خبرنگاران رادیو فردا هم تجربه‌های مشابهی دارند. نیوشا بقراطی، سردبیر رادیو فردا، به دویچه وله می‌گوید که حکومت جمهوری اسلامی غیر از اذیت و آزار خانواده‌ها، از روش‌های غیر اخلاقی مانند افترا و نشر اخبار دروغ هم بهره می‌برد: «برای مثال، مدتی پیش صفحاتی را شبیه به وبلاگ شخصی من ایجاد کردند. در آن صفحات، مطالب من مرتب بازنشر می‌شد. در ابتدا از کارشان تعجب کردم. نمی‌دانستم قصدشان چیست. بعد از چند ماه آنها پستی را از قول من در صفحات قلابی منتشر کردند با این مضمون که من، سردبیر رادیو فردا از ارتباط با تروریست‌ها  ابراز ندامت می‌کنم. چیزی که اصلا حقیقت نداشت و من آن را نگفته بودم.»

بقراطی از حملات دستگاه امنیتی ایران علیه خود و همکارانش در فضای مجازی روایت‌های بسیار دارد. روایت‌هایی که کارکنان بی‌بی‌سی فارسی و ایران اینترنشنال هم تجربه کرده‌اند. جستجوی نام او و سایرین در گوگل، صحت گفته‌های آنها را ثابت می‌کند. در میان یافته‌ها ده‌ها سایت و وبلاگ وجود دارند که اغلب ظاهری کاملا شبیه به صدای آمریکا و بی‌بی‌سی فارسی دارند اما محتوایشان متفاوت است. مطالب این صفحات پر است از اتهامات گوناگون و دعاوی مربوط به شخصی‌ترین جنبه‌های زندگی خبرنگاران.

صبا و بقراطی این اعمال را ناعادلانه، غیر اخلاقی و تاسف آور می‌دانند؛ اما هر دو تاکید می‌کنند که فشارهای حکومت ایران تاکنون بر کیفیت محتوا و رسالت خبرنگاری‌شان تاثیر نداشته است.

بقراطی به دویچه وله می‌گوید: «این اقدامات آزاردهنده هستند، اما تاثیری بر خط مشی ما نخواهند داشت. اقدامات رژیم جمهوری اسلامی به ما انگیزه بیشتری می‌بخشد زیرا نشان می‌دهد آنها نگران تاثیر فعالیت‌های ما بر جامعه ایران هستند.»

صادق صبا هم تاکید می‌کند که به رغم تهدیدهای دستگاه‌های اطلاعاتی ایران، شبکه تلویریونی ایران اینترنشنال اطلاع‌رسانی به شهروندان ایرانی را ادامه خواهد داد: «ما همچنان به انتشار گزارش‌های بی‌طرف، منصفانه و مبتنی بر واقعیت ادامه خواهیم داد. این آرزوی جمهوری اسلامی است که ما از این سه اصل تخطی کنیم. اما چنین نخواهد شد. خشم ما را به ستیزه‌جویی سوق نخواهد داد. این کار ما نیست. ما خبرنگار هستیم و خبرنگاری جرم نیست."