فعالیت‌های فرهنگی و هنری محدودتر می‌شود
۱۳۸۸ مرداد ۶, سه‌شنبه
پس از سرکوب‌های خشتونت‌بار دهه‌ی شصت، چهارسال حکومت دولت نهم از دشوارترین دوران فعالیت‌های هنری و فرهنگی درسه دهه‌ی گذشته بوده است. از زمان روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد سانسور کتاب و مطبوعات هر سال شدیدتر، و فعالیت‌های هنری با محدودیت‌های بیشتری روبرو شد. بی جهت نیست که پیش از انتخابات، در میان حامیان احمدی‌نژاد کمتر هنرمند صاحب نام و معتبری به چشم می‌خورد.
هنرمندان و اهل فرهنگ در انتظار تغییر
از ابتدای خرداد ماه ۸۸، هر چه موعد برگزاری انتخابات نزدیک‌تر می‌شد، تعداد بیشتری از نویسندگان، هنرمندان، و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف به صف طرفداران رقیبان احمدی‌نژاد می‌پیوستند.
در هفته‌ی منتهی به روز رای‌گیری، ۲۲ خرداد، با افزایش امید به تغییر دولت و یقین هواداران موسوی به پیروزی، حتا هنرمندان محتاط نیز علنا حساب خود را از حساب دولت نهم جدا کردند. برخی از این افراد در موسسه‌ها و نهادهای دولتی کار می‌کنند و ناخشنودیشان از احمدی‌نژاد، اگر پوشیده نبود، چون بر زبان نمی‌آمد و علنی نمی‌شد، کمتر دردسرساز می‌شد.
اعتراض اهل موسیقی
از روز ۲۳ خرداد و با اعلام رسمی نتایجی که احمدی‌نژاد را پیروز انتخابات اعلام می‌کرد، ایران در وضعیتی بحرانی قرار گرفت. فعالیت‌های فرهنگی و هنری نیز به شدت تحت تاثیر این شرایط قرار دارند. بسیاری از هنرمندان یا رغبتی به برگزاری برنامه ندارند یا با مشکل روبرو شده‌اند.
در حیطه‌ی موسیقی نامدارانی چون محمد رضا شجریان، و فرهاد فخرالدینی، رهبر ارکستر ملی، کنسرت‌های تابستانی خود را لغو کرده‌اند. در این میان اعتراض‌های پی در پی شجریان به پخش سرودهایش از رادیو و تلویزیون دولتی همچنان ادامه دارد و واکنش‌های تندی را به همراه داشته است.
اتهام «وطن فروشی» به شجریان
شجریان در گفت‌وگویی با بی بی سی گفته بود، سرودهایش را برای همین مردمی خوانده که به نتایج اعلام شده انتخابات معترتض‌اند و احمدی‌نژاد آنها را «خس و خاشاک» می‌داند. روزنامه‌ی کیهان در یادداشتی شجریان را به دلیل چنین اظهاراتی وطن فروش خواند.
وکیل شجریان می‌گوید، در صورتی که از موکلش عذرخواهی نشود از کیهان شکایت خواهد کرد. این روزنامه، در شماره روز دوشنبه پنجم مرداد خود، اعتراض‌های خیابانی در ایران را «در هماهنگی کامل با بیگانه» خواند و نوشت، اگر همسویی و حمایت شجریان از «اینگونه اقدامات وطن فروشی نیست پس چیست؟!»
حمله به شجریان در برخی دیگر از مطبوعات و سایت‌های اینترنتی حامیان احمدی‌نژاد نیز تکرار شده. عصر دوشنبه (۵ مرداد ماه) نهاد غیردولتی «خانه موسیقی» در بیانیه‌ای به دفاع از شجریان پرداخت و هتاکی به او را محکوم کرد.
فشار بر سینماگران معترض
حمله به سینماگرانی که از موسوی، یا از اعتراض به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات حمایت کرده‌اند نیز بخش دیگری از فشار بر هنرمندان است. در یکی از تازه‌ترین نمونه‌ها، روز یکشنبه چهارم مرداد ماه خبر دستگیری پگاه آهنگرانی منتشر شد که صحت آن هنوز مشخص نیست.
برخی گزارش‌ها این دستگیری را در ارتباط با فعالیت‌های این بازیگر جوان سیبما در اعتراض به «تقلب در انتخابات ۲۲ خرداد» اعلام کرده‌اند. آهنگرانی از امضاء کنندگان بیانیه‌ای بود که ۲۸ خرداد در اعتراض به نتایج اعلام شده انتخابات منتشر شد.
این بیانیه به امضاء بیش از صد نفر از هنرمندان سینما و تاتر ایران، از جمله عزت الله انتظامی، رخشان بنی اعتماد، احمدرضا درویش، داریوش مهرجویی و محسن مخملباف رسیده است. امضاء کنندگان «از تمامی مراجع قانونی و مذهبی درخواست می کنند ... برای اعاده‌ی حقوق از دست رفتة ملت و بازسازی بنای ویران شد‌ی عدالت اجتماعی، اقدام کنند.»
لغو مراسم جایزه ادبی نیما
فعالیت‌های ادبی نیز از حوادث دو ماه اخیر در امان نبوده است. در چهار سال گذشته فعالیت برخی از معتبرترین جایزه‌های ادبی، از جمله مهرگان و گلشیری، با محدودیت‌های بسیاری روبرو بود. این روند در آخرین ماه‌های عمر دولت نهم تشدید شده.
در روزهای پایانی تیرماه معرفی برگزیدگان نخستین دوره‌ی جایزه‌ی نوپای «نیما» پس از دوبار به تعویق افتادن در یک محفل خصوصی انجام شد. بار دوم قرار بود، این مراسم در خانه هنرمندان برگزار شود که به بهانه‌ی آنچه اختلال در سیستم برق عنوان شده ساعتی پیش از شروع برنامه لغو شد. ظاهرا حضور شاعرانی در هیات داوران که از منتقدان دولت محسوب می‌شوند، علت اصلی لغو مراسم جایزه ادبی نیما بوده است. این جایزه به شعر و نقد شعر اختصاص دارد.
ادامه‌ی توقیف روزنامه‌ها
سرکوب شدید معترضان به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات با موج گسترده‌ی دستگیری و بازداشت روزنامه‌نگاران همراه بود. دولت نهم توقیف و بستن ده‌ها روزنامه و مجله را در کارنامه خود دارد. این روند در روزهای نزدیک به انتخابات تشدید شد و همچنان ادامه دارد.
پس از توقیف روزنامه‌های «یاس نو» و «کلمه سبز» که هیچ نهادی حاضر به پذیرش مسئولیت جلوگیری از انتشار آنها نیست، چهارم مرداد، روزنامه‌ی «صدای عدالت» نیز توقیف شد. مجوز این روزنامه به اتهام توهین به آیت‌الله خمینی و «زیر سوال بردن اساس نظام جمهوری اسلامی» از سوی هیات نظارت بر مطبوعات وزارت ارشاد لغو شده است.
تنفیذ و تحلیف رئیس جمهور و تشدید فشارها
در شرایطی که دولت و حکومت مانع برگزاری هر گونه تجمع اعتراضی به نتایج انتخابات می‌شوند، فعالیت‌های فرهنگی نیز ظاهرا «خطرناک» تلقی می‌شود.
با توجه به اعلام حمایت اغلب هنرمندان از نامزدان اصلاح‌طلب و معترضان، برنامه‌های فرهنگی می‌تواند به گردهم‌آمدن کسانی منجر شود که معتقدند آنچه «پیروزی قاطع احمدی‌نژاد» اعلام شد نتیجه‌ی تقلب آشکار و مدیریت انتخابات بوده است. محدودیت فعالیت‌های فرهنگی و فشار بر هنرمندان و اهل فرهنگ با نزدیک شدن مراسم تنفیذ و تحلیف رئیس جمهور شدیدتر از پیش می‌شود.
نویسنده: بهزاد کشمیری‌پور
تحریریه: شهرام احدی