مأموریت دشوار وزیر خارجه آلمان در دیدار با رکس تیلرسون
۱۳۹۵ بهمن ۱۴, پنجشنبه
سناتورهای آمریکایی با ۵۶ رأی مثبت در برابر ۴۳ رأی منفی، رکس تیلرسون ۶۴ ساله را در مقام وزیر خارجه ایالات متحده تأیید کردند. در جریان رأی‌گیری در مجلس سنای آمریکا، با وجود کافی بودن رأی جمهوری‌خواهان برای تأیید تیلرسون، چند سناتور دمکرات نیز از او حمایت کردند.
در عین حال نتیجه رأی‌گیری سنا برای مقام وزیر خارجه آتی آمریکا به شکل بارزی ضعیف است. در ایالات متحده معمولا دیپلمات‌های ارشد با حمایت گسترده‌ی فراجناحی به کار گمارده می‌شوند.
امروز پنجشنبه (۲ فوریه/ ۱۴ بهمن) زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان، نخستین دیپلمات ارشدی خواهد بود که با وزیر خارجه جدید آمریکا دیدار خواهد کرد.
دیدار دو "تازه‌کار"
زیگمار گابریل که تازه چند روز پیش در رأس وزارت خارجه آلمان قرار گرفته، نخستین عضو دولت آلمان است که از زمان قرار گرفتن ترامپ بر مسند ریاست جمهوری آمریکا از واشنگتن دیدار می‌کند. ملاقات با مایک پنس، معاون دونالد ترامپ نیز در برنامه سفر گابریل به ایالات متحده قرار دارد.
وزیر خارجه آلمان در سفر خود و دیدار با مقام‌های دولت آمریکا مأموریتی به غایت دشوار در پیش رو دارد. گابریل در مورد دیدارش گفته است: «من به تبادل نظری مستقیم و دوستانه امیدوارم و با خود پیام دوستی و اعتماد را به واشنگتن خواهم برد». گابریل افزود: «ما می‌خواهیم با شرکای آمریکایی‌مان دیدگاه‌ها، منافع و ارزش‌های خود را در میان بگذاریم و خواهان گفت‌وگویی خوب، بی‌پرده و دوستانه هستیم».
آنچه دیپلمات‌های ارشد اروپایی، از جمله زیگمار گابریل، در دیدار با همتایان آمریکایی خود می‌گویند، به احتمال قریب به یقین برای کسی غافلگیرکننده نخواهد بود. تأکید بر "دوستی و اعتماد" و "منافع و ارزش‌ها" از سوی آلمان و بخش قابل توجه کشورهای اروپایی، قابل پیش‌بینی است. آنچه کار را دشوار می‌کند، محاسبه‌ناپذیر بودن واکنش دونالد ترامپ و دولت او به طرح موضوع "ارزش‌های مشترک" از سوی مؤتلفان اروپایی ایالات متحده است.
لرزش پایه‌های اتحادی دیرین
با پیروزی ترامپ، با توجه به شعارهای انتخاباتی او، پایه‌های اتحادی که سال‌ها اروپا و امریکا را به هم پیوند داده بود، به لرزه افتاد. در این میان اما دولتمردان آلمانی و اروپایی امید دارند که این شعارها هرگز به مرحله عمل در نیاید.
ایالات متحده و اتحادیه اروپا دست‌کم از پایان جنگ جهانی دوم تا به امروز در کنار هم از ارزش‌هایی واحد مانند حقوق بشر و دموکراسی دفاع کرده‌اند. باراک اوباما همواره بر این ارزش‌های مشترک تأکید داشت.
دونالد ترامپ اما، هم در جریان کارزار انتخاباتی و هم با نخستین گام‌هایش در کاخ سفید، نشان داد که ارزش چندانی برای "ارزش‌های مشترک" قائل نیست. او نه تنها "اتحادیه اروپا" را به مسخره گرفت، ناتو را نیز "باشگاه بیکاران" خواند. در کنار این همه، مقام‌های دولتی آلمان در مجموع از لحن ناسیونالیستی ترامپ نیز خرسند نیستند.
ترامپ در نطق ریاست جمهوری‌اش تأکید کرد که برایش "اول امریکا" مهم است. این برداشت زنگ خطری برای اتحادیه اروپا محسوب می‌شود؛ اتحادیه‌ای که به ویژه به خاطر برکسیت در دورانی بحرانی به سر می‌برد. ترامپ در یک موضع‌گیری، از اقدام بریتانیا مبنی بر خروج از اتحادیه اروپا نیز ستایش کرده بود.
پیش‌بینی "دورانی پرتنش"
گرچه آلمانی‌ها برای اتخاذ موضعی روشن در برابر ترامپ به زمان بیشتری نیاز دارند؛ اما در عین تأکید بر ضرورت همکاری با ایالات متحده، آشکارا اذعان می‌کنند که در مناسبات دو کشور دورانی تنش‌آمیز در پیش است.
آنگلا مرکل "احترام متقابل" را شرط روابط دوستانه آلمان و آمریکا دانسته و گفته است، چنانچه دو کشور به "ارزش‌های مشترک" پای‌بند باشند، روابط و همکاری نزدیک در آینده نیز ادامه خواهد یافت.
صدراعظم آلمان همچنین ۲۱ ژانویه طی سخنانی، بر رعایت نظم بین‌المللی تجارت و اقتصاد تأکید کرده بود. این درحالی است که ترامپ نه تنها این قواعد را ناچیز شمرده، بلکه حتی همکاری با پیمان ناتو را زیر سؤال برده است.
فرانک‌والتر اشتاین‌مایر، وزیر خارجه پیشین و رئیس جمهور آینده آلمان نیز یک روز پس از مرکل، به قدرت رسیدن ترامپ را "نقطه عطفی تاریخی" ارزیابی کرده و گفته بود که دنیا از این پس با "دورانی ناآرام" سر و کار خواهد داشت. چنین پیش‌زمینه‌ای، دیدار وزیر خارجه آلمان با وزیر خارجه دولت ترامپ را بیش از پیش هیجان‌انگیز می‌کند.
کارنامه‌ای مبهم با مواضعی ناروشن
رکس تیلرسون چهره‌ی سیاسی مناقشه‌برانگیزی است. او بیش از ۴۰ سال در شرکت نفتی اکسون موبیل سمت‌های مدیریتی داشته و پیش از ورود به جهان سیاست رئیس این شرکت بوده است. منتقدان در این مسئله خطر اتخاذ سیاست‌هایی در جهت منافع شخصی را می‌بینند. اکسون موبیل در تمام قاره‌ها فعال است و در ده‌ها کشور جهان منافع دارد.
معاملات نفتی تیلرسون در عین حال باعث نزدیکی زیاد او به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، شده است. پوتین در سال ۲۰۱۳ میلادی با اعطای "مدال دوستی روسیه" به رکس تیلرسون، از او تقدیر کرد. تیلرسون ابتدا موافق تحریم‌ها علیه روسیه نبود، اما در جریان دفاع از خود در سنای آمریکا، از پوتین فاصله گرفت و از "خطر" روسیه برای آمریکا و اروپا سخن گفت.
تعیین جایگاه و موضع سیاسی تیلرسون دشوار است. او در مقام رئیس شرکت عظیم نفتی اکسون، مدافع سرسخت منافع صنایع سوخت فسیلی بود، اما در عین حال تغییرات اقلیمی را همچون معضلی واقعی و جدی تصدیق کرده و گویا مخالف خروج آمریکا از قرارداد بین‌المللی برای مبارزه با گرمایش زمین موسوم به توافق پاریس است.
با تمام این اوصاف هنوز موضع رکس تیلرسون در برابر معضلات سیاسی حاد بین‌المللی همچون بحران سوریه، صلح خاورمیانه، تروریسم جهانی و یا مناسبات آتی آمریکا و چین روشن نیست.
گرچه این میلیونر قرارگرفته در رأس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده چهره‌ای به‌شدت محافظه‌کار شمرده می‌شود، از سوی دیگر اما از توسعه حقوق مدنی همجنس‌گرایان حمایت کرده و سال‌ها برای احقاق حقوق آنان تلاش کرده است. تیلرسون همچنین در آغاز کارزار انتخاباتی آمریکا از حامیان جب بوش، فرماندار پیشین ایالت فلوریدا و برادر کوچک رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده بود.
رکس تیلرسون آخر دسامبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) از سمت ریاست اکسون کناره‌گیری کرد و برای رفع نگرانی‌ها در مورد اقدامات احتمالی به نفع این شرکت عظیم نفتی و یا در جهت منافع شخصی، میلیون‌ها دلار دریافت کرد و تمامی ارتباطات کاری و مالی او قطع شد.