مخالفت ایران با ثبت بین‌المللی چوگان به نام جمهوری آذربایجان
۱۳۹۲ آذر ۱۳, چهارشنبه
به گزارش خبرگزاری‌های داخلی روز سه‌شنبه (۳ دسامبر/ ۱۲ آذر) جمهوری آذربایجان بازی سنتی چوگان را با عنوان "چوگان بازی سنتی با اسب در قره‌باغ" در فهرست میراث ناملموس یونسکو به نام خود ثبت کرد.
با این‌حال محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو و رئیس هیات شرکت‌کننده ایران در هشتمین نشست کمیته میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در گفت‌وگو با خبرگزاری "فارس" تاکید کرد که چوگان در فهرست اصلی یونسکو ثبت نشده است.
او توضیح داد که «پرونده ارائه شده از سوی آذربایجان در فهرست معرّف یونسکو قرار نمی‌گیرد ، بلکه در فهرست موارد نیازمند حمایت قرار می‌گیرد و استدلال آذربایجان آن است که این بازی با اسب قره‌باغی در حال اضمحلال و نابودی است و این ثبت به احیا و حفظ آن کمک خواهد کرد.»
او از جلسات فشرده به صورت سه جانبه در روزهای اخیر در باکو با حضور مقامات آذربایجان و یونسکو گفت: «قرار شده است یونسکو الحاق کشورهای علاقمند در ثبت چوگان را به منظور ثبت چندملیتی آن همانند ثبت چندملیتی نوروز مورد بررسی و تصویب قرار دهد.»
مجیدی افزود: «مقرر شد در سند مربوط به این پرونده اصلاحاتی در عنوان و اسناد پیوست به ویژه فیلم ویدئویی صورت گیرد و اصطلاحات و "عناوین مجعول" که با حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران در تعارض است حذف شود و این پرونده با این اصلاحات به تایید و تصویب کمیته بین‌الدول میراث فرهنگی ناملموس برسد.»
به گفته نماینده اران در یونسکو «کمیته ضمن تصویب موارد درخواستی ایران مقرر کرد در جلسات آینده کمیته، درخواست کلیه کشورهای علاقه‌مند به الحاق به پرونده چوگان به عنوان یک پرونده چند ملیتی مورد بررسی و تصویب قرار گیرد.»
موضوع در مجلس پیگیری می‌شود
اما به نظر می‌رسد توضیحات سفیر دایمی جمهوری اسلامی در یونسکو برای نمایندگان مجلس ایران کافی و رضایت‌بخش نبوده. حسین گروسی، نماینده شهریار، روز چهارشنبه (۱۳آذر/ ۴ دسامبر) در گفت‌وگو با فارس، ثبت چوگان از سوی آذربایجان را "حاصل بی‌تدبیری سازمان میراث فرهنگی" کشور دانست.
گروسی گفت: «موضوع ثبت جهانی ورزش چوگان به نام کشور آذربایجان و کوتاهی‌های صورت گرفته در این امر در کمیسیون‌های تخصصی مجلس مورد بحث قرار می‌گیرد و بررسی‌های لازم در این زمینه صورت خواهد گرفت.»
او ثبت چوگان به نام آذربایجان را به دلیل عدم پیگیری و "بی‌تدبیری" وزارت ورزش و جوانان، و همچنین سازمان میراث فرهنگی دانست و گفت که پیش از این نیز این اتفاق درباره ورزش کبدی (بازی زو) افتاد و به نام هندوستان ثبت شد.
او گفت مجلس به دنبال راهکاری‌ست تا از تکرار مواردی که در مورد ثبت جهانی ورزش چوگان اتفاق افتاد در موارد دیگر جلوگیری شود.
نصرالله پژمان‌فر رئیس کار گروه گردشگری کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در گفت‌وگو با فارس گفت، «در صورتی که مسئولین سازمان میراث فرهنگی برای دفاع از میراث فرهنگی کشور اقدام نکنند، قطعا مجلس موضوع را پیگیری خواهد کرد.»
هفته گذشته حمزه ایلخانی‌زاده، رئیس فدراسیون چوگان، نیز در خبری که در سایت رسمی فدراسیون چوگان ایران منتشر شد، هشدار داده بود که «به تمام مسوولان اطلاع رسانی کرده‌ایم و امیدواریم که اقدامات لازم صورت بگیرد. زمان کوتاه است و اجلاس بعدی در کشور جمهوری آذربایجان برگزار می‌شود. ما مدارک و شواهد کافی برای ایرانی بودن چوگان داریم و تنها مسئولین باید هرچه سریع‌تر اقدام کنند.»
اسناد فراوان، پرونده‌های ناقص
پیش از این آیدین آغداشلو، نقاش و پژوهش‌گر هنر، نیز در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر که در سایت رسمی فدراسیون چوگان منتشر شد، ادعای جمهوری آذربایجان را درباره ریشه ورزش چوگان رد کرده بود. وی با اشاره به مدارک موجود در نگارگری و اشعار ایرانی دال بر "قدمت چوگان در ایران باستان" اشاره کرد و گفت: «در بسیاری از مینیاتورهای قدیمی ما صحنه‌هایی از بازی چوگان وجود دارد.»
آغداشلو تاریخچه نگارگری در این زمینه را به قرن دهم مرتبط دانست و گفت: «در شاهنامه شاه‌طهماسب معروف نیز تصاویر بسیار زیادی دال بر ایرانی بودن چوگان وجود دارد.»
به گفته آغداشلو این تصاویر در موزه‌های بزرگ دنیا موجود است.
وی با رد ادعاهای تاریخی آذربایجان افزود که علاوه بر آثار تصویری، نقاشی و نگارگری عصرهای ساسانیان، تیموری و نیز صفوی؛ حتی در معماری نیز به "یک شاهد زنده و پابرجا" یعنی میدان نقش جهان اصفهان می‌توان اشاره کرد که "هنوز هم دروازه‌های چوگانش پابرجاست."
به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی تا کنون ۱۱ پرونده میراث ناملموس ایران در دولت دهم، به یونسکو ارسال شد اما آنطور که کارشناسان و مسئولان فعلی سازمان می‌گویند، تمامی پرونده‌ها ناقص بود و به همین علت رد شدند. بنا بر همین گزارش آن‌چه از سوی خبرگزاری میراث فرهنگی"مهم‌ترین پرونده‌های ایران" میراث ایران خوانده شد، "یکی پس از دیگری به نام همسایگان ثبت می‌شود."
خبرگزاری میراث فرهنگی می‌نویسد که بازی چوگان که اکنون با عنوان "بازی سنتی با اسب در منطقه قره باغ" به عنوان میراث ناملموس آذربایجان به ثبت جهانی رسیده است به نوعی باعث ثبت قره باغ نیز به نام کشور آذربایجان می‌شود.