مشكل بی‌‌آبی، دغدغه‌ی حفظ آثار باستانی
۱۳۸۵ تیر ۱۳, سه‌شنبه
� در اين‌باره با دکتر فرهاد تهرانی.
دکتر فرهاد تهرانی یکی از مهندسان و محققان باسابقه در زمینه مطالعه و مرمت بناهای تاریخی ایران است. او که استاد رشته مرمت در دانشگاه شهید بهشتی تهران است مدتی است به منظور تحقیق و مطالعه‌ی اسناد تاریخی ایران که در ایتالیا موجود است به این کشور سفر کرده و در شهر فلورانس اقامت دارد.
او در مورد دستاوردهای این سفر تحقیقاتی و این که چرا ایتالیا را برای این کار انتخاب کرده است، می‌گويد: «من فارغ التحصیل ایتالیا هستم و یکی از کارهای من جمع آوری اسناد تصویری است. متاسفانه خیلی از اسناد تصویری که ما از ایران داریم در اروپاست و ما خودمان در ایران نداریم. مثلا یکی از آخرین کارهایی که فوق‌العاده قشنگ بود کتابی است متعلق به «زاره» مربوط به ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۵ که این کتاب هیچ جا پیدا نمی‌شد و در کتابخانه ملی فلورانس بود و این‌ها هم واقعا با چه دست و دلبازی در اختیار من گذاشتند. من بیشتر به خاطر این موضوع آمدم. ضمنا روی خلیج فارس و نقشه‌های قدیمی خلیج فارس هم کار می‌کنم. در واقع بیشتر به جهت نقشه‌های معماری و شهرسازی در خصوص تاریخ معماری ایران به ایتالیا آمدم.»
دكتر تهرانى مى‌افزايد: «در ضمن با عکس‌هایی که من به اینجا آوردم و دوستان در اینجا دیدند حساس شدند که روی کتابی به نام «پردیس» یا باغ ایرانی کار بشود. چون کتاب باغ‌های اسلامی که نوشته شده توسط پروفسور «زانگاری» بخش عمده‌اش راجع به ایران است و سال ۲۰۰۶ هم از زیر چاپ درآمده است. ما هم به ذهنمان رسید که الان که به قول معروف تنور داغ است، روی کتاب «پردیس» یا «باغ ایرانی» هم کار کنیم.
این روزها احداث سد سیوند در دشت پاسارگاد و تهدیداتی که این سد متوجه آثار تنگه بلاغی می‌کند یکی از دغدغه‌های متخصصان و کارشناسان حوزه آثار تاریخی است. دکتر تهرانی علاوه بر تدریس در دانشگاه، عضو کمیته ملی موسسه ایکوموس ایران یعنی شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی نیز هست.
او در مورد مساله حساس می گوید: «من اطلاعاتم راجع به این سد خیلی کم است. من کمی می‌ترسم که این مساله را بزرگ و کوچک می‌کنند. یعنی می‌تواند هم خیلی ضرر بزند از دید یک عده‌ای که آن را بزرگ جلوه می‌دهند و یک عده دیگر هم آن را کوچک جلوه می‌دهند که تخریب شود. عموما ما در ایران وقتی که سد می‌زنیم مشکل داریم.»
به گفته بسیاری از کارشناسان با آبگیری سد سیوند آثار سکونت چند هزار ساله آثار کشف شده در تنگه بلاغی از جمله کاخ داریوش ، کارگاه شراب سازی مربوط به دوران ساسانی و همچنین معماری بومی و مردمی دوران هخامنشی غرق شده و به زیر آب می‌روند. دکتر تهرانی با تاکید بر این نکته که در جریان دقیق ماجرای سد سیوند نیست به ماجرای مشابهی که در مورد سد ساوه اتفاق افتاد اشاره کرده و خاطرنشان مى‌سازد: «مثلا در مورد سد ساوه که من درگیر آن بودم، ما در آن موقع نمی‌توانستیم آن سد را جا به جا کنیم. برای مردم هم وقتی که حرف از حذف یک سد زده می‌شود، حرف از حذف یک آبادانی و آباد شدن و توسعه بیابان است. در مکان‌یابی برای احداث سد ساوه، مهندسان مجبور شدند یکی از قدیمی‌ترین سدهای قوسی دنیا را تخریب کنند و سد جدید ساوه را بسازند. ما متاسفانه همیشه دیدگاه خارجی را در مورد مشکل خودمان داریم. یعنی اگر در کشوری مثل سوییس و نروژ بودیم و این سد را می‌زدیم، بزرگترین خلاف را می‌کردیم. ما بی‌آب هستیم و باید این فاکتور را هم ببینیم.»
دکتر فرهاد تهرانی در مورد نگهداری آثار باستانی پس از کاوش‌های باستانشناسی می‌گوید: «من با یک نفر که اتفاقا آدم فرهنگی هم بود صحبت می‌کردم می گفت ما در نگهداری آثار فرهنگی‌مان فوق‌العاده بد کار کردیم. من خودم هم زمانی مدیرکل میراث فرهنگی بودم. یعنی اجتماع ما مشکل دارد. همه این فکر به ذهنشان می‌رسد که چیزی را از زیر خاک درآورند و به دلال ها بفروشند. ما به این ترتیب چیزی را نمی‌توانیم حفظ کنیم. حالا یک آلترناتیو خیلی بد هم این است که این آثار را بکنیم زیر آب که دیگر کسی نتواند آن را بدزد. ببینید این نظر آن دوست ما بود که مقداری هم صاحب‌نظر بود. ما اگر آثار را از زیر خاک در بیاوریم آن را حفظ نمی‌کنیم. یعنی این مردم هم باید آثار را حفظ بکنند که این کار را نمی‌کنند و وضعیت همین است که می‌بینید.»
مريم افشنگ، گزارشگر صداى آلمان در رم