مشکلات نمایش "هدا گابلر" در ایران

برای کارگردان و عوامل یک گروه تئاتر در ایران پرونده قضایی تشکیل شده است. به نقل از خبرگزاری فارس، عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران امروز پنج‌شنبه ۲۳ دی‌ماه ۱۳۸۹ در گفت‌و‌گو با این خبرگزاری، خبر از احضار کارگردان، بازیگران و دیگر عوامل نمایش "هدا گابلر" برای "اخذ توضیحات" به یکی از شعب دادگاه‌های تهران داده است. به گفته دادستان تهران جلوی ادامه این نمایش در تئاتر شهر تهران به علت "مشکلاتی که در محتوا و اجرا" بوده است نیز گرفته شده است. اجرای نمایش "هدا گابلر" اثر هنریک ایبسن، به کارگردانی وحید رهبانی از ۱۵ دی‌ماه ۱۳۸۹ در مجموعه تئاتر شهر تهران آغاز شده بود.

در همین زمینه و به نقل از خبرگزاری ایسنا، این نمایش از ۲۱ دی‌ماه و پس از آن که روابط عمومی تئاتر شهر از مشکلات فنی و "خراب شدن جک کف تالار چهارسو" خبر داد متوقف شد. فاطمه رهبر یکی از نمایندگان مجلس ایران هم در گفت‌و‌گو با سایت فارس نزدیک به سپاه‌پاسداران گفته است: «متاسفانه این نمایش، همان نمايشی بود كه در دهه فجر اجرا شد.» این نماینده مجلس اجرای این نمایش را "خطای مسئولان وزارت ارشاد ایران" دانسته است.

ایرج جنتی عطایی در گفت‌و‌گو با دویچه وله از سابقه اجرای این نمایش در ایران و محتوای آن چنین می‌گوید: «نمایش هدا گابلر را (پیش‌از انقلاب) کارگردان نوگرای آن زمان آروین آوانسیان در ایران به روی صحنه برد. اما خود نمایش سال۱۸۹۱ برای اولین‌بار در آلمان این نمایشنامه به روی صحنه رفت. یک‌سال بعد از این‌که هنریک ایپسن، نمایشنامه‌نویس نروژی آن را نوشت. سعی ایپسن در این نمایشنامه به تصویر در آوردن یک "هملت زنانه" است، به‌روی صحنه آوردن زنی که تلاش می‌کند از نظر حقوق اجتماعی، ارتباطات خانوادگی و سامان دادن به نیازهای اجتماعی‌اش تابع آن‌چه که جامعه بر او اعمال می‌کند نباشد. تعجب می‌کنم از این‌که بعد از این همه سال و در پایتخت یک کشور، عده‌ای از کارورزان تئاتر مورد هجوم واتهام قرار می‌گیرند چون چنین نمایشی با این محتوای فلسفی، اجتماعی یا سیاسی را به روی صحنه برده‌اند.»

"عادی‌سازی چند‌همسری" یکی از اتهامات

در اولین گزارش خبرگزاری فارس که ۳ روز بعد از اولین اجرای این نمایش منتشر شده آمده است: «این نمايش به محلی براي ترويج اباحه‌گری، ابتذال، عادی‌‌ساز‌ی چندشوهری، اختلاط زن و مرد و استفاده از نمادهای يك فرقه انحرافی، بردگی جنسی و ... تبديل شده است.»

خبرگزاری نزدیک به سپاه‌پاسداران ایران امروز همچنین خبر از دیدار چند نماینده مجلس با وزیر ارشاد ایران درباره اجرای این نمایش داده است. کمیسیون فرهنگی مجلس ایران هم خواستار "برخورد قاطع با عوامل تئاتر غیراخلاقی" شده و گفته است: «قرار است كميسيون فرهنگی مجلس سه‌شنبه هفته آينده نمايش توقيف‌شده هدا گابلر را بررس كند.»

ایرج جنتی عطایی درباره اتهام "عادی‌سازی چندهمسری" که به این نمایش نسبت داده شده می‌گوید: «آن‌چیزی که در عکس‌های نمایش پیدا نمی‌کنم ترویج آن چیزی است که به آن متهم شده است. مگر در نظامی که امروز این نمایش را توقیف کرده چند همسری جرم است؟ مگر خود این نظام مشوق این امر نیست که می‌توان چند زن اختیار کرد و چند صیغه داشت؟ این اتهام کمی کاریکاتور به نظر می‌رسد.»

"مواردغیرطبیعی" در عکس‌های منتشر شده از اجرای این نمایش

زمزمه‌های تعطیلی این نمایش چند روز پیش‌تر با انتشار گزارش وعکس‌هایی از این نمایش با عنوان "ترويج اباحه‌گری و نمادهای يك فرقه منحرف جنسی در نمايش تئاترشهر" توسط سایت‌ فارس نزدیک به سپاه‌پاسداران ایران صورت گرفت. اما آیا از لحاظ نمایشی موردی غیرطبیعی در عکس‌های این نمایش دیده می‌شود؟ جواب ایرج جنتی عطایی به این پرسش مثبت است و می‌گوید: « بله، من مورد غیرطبیعی که در این عکس‌ها می‌بینم این است که طراح لباس و کارگردان به وضوح دیده می‌شود هنرمندانه چه تلاشی کرده‌اند برای رعایت سانسور و سرکوب دولتی در جایی که این نمایش به روی صحنه می‌رود. برای رعایت حجابی که در جامعه ما بر زنان اعمال می‌شود.»

خبرگزاری مهر هم در همین زمینه از "نداشتن مشکل اخلاقی" این نمایش از قول وزیر ارشاد ایران خبر داده است. سید محمد حسینی وزیر ارشاد ایران گفته است: «ما پیگیری کردیم، آن طور که گفتند نیست. در این مسئله اغراق شده است. نمایش هدا گابلر مشکل اخلاقی ندارد.» خبرگزاری ایسناهم در گزارشی جداگانه و به نقل از مسعود عابدين‌نژاد رئيس شورای نظارت و ارزشيابی مركز هنرهای نمايشی اعلام کرده است: « عكس‌هايی كه از اين نمايش منتشر شده، با آنچه ما ديديم تطبيق نمی‌‌كند. ما مطمئنيم قوه قضاييه به‌ضرر گروه نمايشی رای نخواهد داد، ضمن اينكه امكان شكايت قانونی را برای كسانی كه اينچنين مطالب غير واقعی را منتشر مي‌كنند، فراهم می‌‌آورد.»

ایرج جنتی عطایی نتیجه برخورد با این نمایش را "به‌وجود آمدن سانسور بیشتر" می‌داند و ادامه می‌دهد: «این‌که دولت‌ها دخالت بکنند در مورد این‌که چه‌چیز خوب است و چه‌چیز بد است تبدیل به همینی خواهد شد که امروز در ایران می‌بینیم. برای هرچیزی هنرمند احتیاج دارد که مجوز بگیرد. شرط می‌بندم توقیف این نمایش بهانه‌ای خواهد شد تا گردانندگان نظام باز هم ادارات و بیشتری را در زمینه‌های مختلف برای سانسور و سرکوب باز کنند، برای ان بودجه بگیرند و ومینه‌های پیچیده‌تری از هنر را هم سانسور کنند.»

برای شنیدن فایل صوتی گفت‌و‌گو با ایرج جنتی عطایی، به لینک پایین صفحه مراجعه کنید!

حسین کرمانی
تحریریه: فرید وحیدی