مقاومت بازاریان در برابر مالیات ارزش افزوده

دکتر جمشید پژویان، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با دویچه‌وله، ناکارا بودن نظام مالیاتی و نهادینه نبودن فرهنگ پرداخت مالیات در ایران را از جمله دلایل مقاومت در برابر قانون جدید می‌داند.

دویچه‌وله: ساده ترین تعریف مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

جمشید پژویان: این مالیات مشهوری در جهان به خصوص در اروپاست. کشورهای اتحادیه اروپا آن را بعنوان فصل مشترکی برای نظام مالیاتی خود استفاده کرده‌اند. این مالیاتی است که جایگزین برخی مالیات ها به ویژه مالیات بر مصرف شده است. غرض از آن، جلوگیری از تکرار مالیات در مراحل مختلف تولید است.

در بیشتر کشورهای توسعه یافته، نرخ مالیات بر ارزش افزوده از ۱۶ درصد به بالا و در آلمان ۱۹ درصد است. چرا در ایران نرخ سه درصدی با اعتراض مواجه می‌شود؟

عادت به پرداخت مالیات در نظام اقتصادی ایران، به‌خصوص از سوی کسانی که از
درآمد بالایی بهره می‌برند، وجود ندارد. بخش عمده فشار مالیاتی روی طبقه متوسط و حقوق‌بگیران و روی شرکت‌هاست. همین نرخ دو سه درصدی، اصلا از نظر درآمد برای دولت توجیهی ندارد، زیرا هزینه‌ای که برای دریافت آن می‌شود خودش یک تا یک و نیم درصد است و تنها نیمی از آن برای خزانه دولت می‌ماند. شاید این نرخ در مرحله آغاز اخذ مالیات بر ارزش افزوده، انجام کار را راحت‌تر کند و به سیستم اطلاعاتی امکان جمع‌آوری بهتر داده‌ها را بدهد. تنها در چنین صورتی است که این نرخ توجیه دارد.

نگفتید چرا با وجود چنین نرخ پایینی، برخی بازاریان تهران، مشهد، اصفهان و تبریز عصبانی می‌شوند و مغازه‌های خود را می‌بندند؟

در ایران کسی از پرداخت مالیات خوشش نمی‌آید. بیشتر هم کسانی از دادن مالیات طفره می‌روند که پولدارترند و می‌دانند با تشکیل گروه‌های فشار می‌توان از پرداخت مالیات شانه خالی کرد. از طرف دیگر این‌ها فکر می‌کنند مبادا دولت از دو سه درصد مالیات شروع کند و سپس اطلاعاتی منتقل شود که بعد مجبور شوند مالیات بیشتری بدهند. به نظر من، اعتراض برخی روی این دوسه درصد نیست. اعتراض آنها به آینده است که مبادا درآمدهایشان برای سازمان‌های مالیاتی شفاف‌تر شود.

فکر نمی‌کنید با بستر سازی میتوان فرهنگ پرداخت مالیات را تقویت کرد تا مانند کشورهای اروپایی، شهروندان بدانند این مالیات‌ها برای رفاه خودشان خرج خواهد شد؟

بدون شک! معترضان کسانی هستند که مالیات های به‌حق خود را نپرداخته‌اند. اما باید توجه داشت که مجموعه نظام مالیاتی ما بسیار ناکارآمد است و از نظر عدالت اجرایی مشکلاتی دارد.

دورنمای اعتراض به قانون مالیات بر ارزش افزوده را چگونه می‌بینید؟

راستش نزدیک انتخابات است و معمولا دولت‌ها و بخصوص دولت کنونی، در چنین مواقعی برای جمع آوری رای تکاپو می‌کنند. من نگران هستم که دولت به همین دلیل، این قانون را مسکوت بگذارد.

مصاحبه‌‌گر: مهیندخت مصباح