مهران ملک‌آرا: نقش بازیکن شماره ۱۰ هنوز خیلی مهم است
۱۳۹۰ فروردین ۲۸, یکشنبه
در کالبدشکافی بازیکن شماره‌ی ۱۰ به عنوان تجسم فوتبال زیبا و آفریننده، پای صحبت‌های مهران ملک‌آرا، کارشناس فوتبال نشستیم و از او درباره‌ی علل کاهش بازیکنان خلاق شماره‌ی ۱۰ در فوتبال جهان و نقشی که می‌توانند در فوتبال امروز برعهده داشته باشند پرسیدیم.
دویچهوله: آقای ملک‌آرا، آیا در مسابقات فوتبال جام جهانی ۲۰۱۰ بازیکنی را مشاهده کردید که قابلیت‌های بازیکن کلاسیک شماره‌ی ۱۰ را مانند دوران سابق داشته باشد؟
مهران ملک‌آرا: به عقیده‌ی من، تنها بازیکن شماره‌ی ۱۰ واقعی که در این بازی‌ها بود، مسعود اوزیل در تیم ملی آلمان بود که حداقل وظایف یک بازیکن طراح را رعایت می‌کرد. ولی کاری که مارادونا در تیم ملی آرژانتین کرده و مسی را به عنوان یک بازیکن طراح آورده بود، اشتباه بود. من فکر می‌کنم تیم ملی آرژانتین رِکلمه یا پابلو آیمار را واقعاً کم داشت. کاکا هم در تیم ملی برزیل تورنمنت واقعاً بدی داشت. ولی کاکا هنوز می‌تواند در آن پست، بهترین در دنیا باشد.
آیا معنای گفته‌ی شما این است که بازیکن کلاسیک شماره‌ی ۱۰ در فوتبال امروز و به عنوان مثال در سیستم ۱-۳-۲-۴، دیگر جایی ندارد؟
چرا اتفاقاً در ۱-۳-۲-۴، بهترین است. در ۱-۳-۲-۴، شما چهارتا دفاع خطی دارید و دوتا دفاع جلو. یعنی دوتا دفاع و هافبک‌های وسط، همراه دو دفاع وسط، یک «جعبه‌ی دفاعی» را تشکیل میدهند. یکی از دلایلی که جلوی این دوتا، دو هافبک دفاعی گذاشته‌اند، این است که هافبک طراح آزادی عمل زیادی داشته باشد. به همین دلیل نقش شماره‌ی ۱۰ هنوز خیلی مهم است. اینکه این نقش خود را در جام جهانی سال ۲۰۱۰ در آفریقای جنوبی خوب نشان نداده است، دلیل بی‌اهمیت بودن آن نیست. شما نمی‌توانید نقش اشنایدر در اینترمیلان یا نقش توتی در رُم را نادیده بگیرید. اینها مهم هستند. فقط بدی‌اش این است که در جام جهانی اخیر کم دیده شد. مثلاً در تیم اروگوئه بازیکنی بود به نام نیکلاس لودیرو؛ بازیکن جوانی که در دو سه بازی این تیم حضور داشت. او یکی از بهترین هافبک‌های طراح دنیا خواهد شد. در پاسخ به سؤال شما، نقش شماره‌ی ۱۰ در فوتبال دنیا، هنوز نقش بالا و مهمی است. خیلی هم مهم است. فقط این نقش در جام جهانی، آن‌طور که لازم بود دیده نشد. بهترین آن اشنادیر بود که به عنوان هافبک طراح بازی می‌کرد. او هیچ‌گاه طراحی نکرد، ولی خود را خوب نشان داد.
پس چرا در ۱۰ سال اخیر، مانند دهه‌های گذشته، دیگر شاهد حضور بازیکن‌هایی مانند بازیکنان کلاسیک شماره‌ی ۱۰ نبوده‌ایم؟
برای اینکه فوتبال الان خیلی فشرده شده است. وقتی دفاع خطی بازی می‌کنی، یعنی عمق پشت مدافع‌ها را از تیم مقابل می‌گیری. به این معنا که دفاع‌ات، چهارتا دفاع خطی هستند که به چهارتا هافبک نزدیک می‌شوند و فضا را می‌گیرند. تفاوتی که در این سال‌ها پیش آمده این است که دفاع از خط حمله‌ی تیم مقابل شروع می‌شود. یعنی زمانی که تیم توپ را از دست داد، فورواردها هم دفاع می‌کنند. آن موقع که میشل پلاتینی، یا بونیک و یا بازیکن‌های شماره ۱۰ رویایی را داشتیم که هرکاری می‌کردند، به این خاطر بود که کار دفاعی این‌قدر فشرده نبود. الان دیگر همه چیز فشرده شده است و وقتی این فشردگی وجود دارد، آن وسط بازیکنی لازم داری که نه تنها باید از لحاظ فنی در سطح بالایی باشد، بلکه باید بتواند در زمان کم و فضای کم، کارایی بالا داشته باشد. در نتیجه تعداد این‌گونه بازیکنان کم شده است. من این را قبول دارم. ولی می‌توانم ۱۰ بازیکن بزرگ دنیا را در این پست نام ببرم که عالی هستند. از جمله دیه‌گو، بازیکن برزیلی وردر برمن، اشنادیر در اینترمیلان، دکو در پرتغال و یا کاکا که هنوز بهترین است. یا چرا راه دور برویم، ژاوی که بهترین هافبک دنیا است. اینها همه هافبک‌های طراح هستند.
هافبک‌های طراح دو کار مهم انجام میدهند؛ مالکیت توپ را نگاه می‌دارند و بعد آن را ارسال می‌کنند. تفاوتی هم که الان ایجاد شده، این است که سلیقه‌ی مربی‌ها فرق کرده است. امروزه اکثر مربی‌ها دنبال هافبک‌هایی می‌گردند که بتوانند مالکیت توپ را نگه دارند. شاید به نظر نمی‌آید، ولی من هنوز هم معتقدم بهترین بازیکن‌های دنیا، هافبک‌های طراح هستند. فقط نسل‌شان کمی کاهش یافته است. به خاطر اینکه فوتبال دفاعی‌تر شده است. مثلاً بازیکنی مانند میشل پلاتینی در فوتبال امروز نمی‌تواند کار کند. به نظر شما چرا؟ برای اینکه پلاتینی بازیکنی رویایی و با فانتزی بود. کار دفاعی نمی‌کرد. الان وقتی بازی‌های تاریخی جام جهانی را نگاه می‌کنید، می‌بینید که مثلاً پله توپ را وسط زمین می‌گرفت و پنج قدم با توپ راه می‌افتاد یا مثلاً گارینشا، جرزینهو، اوزه‌بیو یا گولیت، اینها کسانی بودند که با توپ راه می‌افتادند و فضا داشتند. اما الان وقتی چهارتا دفاع خطی‌ات بالا بازی می‌کنند، باید از دوتا هافبک دفاعی بگذری، بعد می‌خوری به خط دفاعی که نزدیک به هافبک‌های دفاعی بازی می‌کنند. در نتیجه فضا خیلی کم است.
پس بازیکنی چون مارادونا در فوتبال امروز دنیا هیچ شانسی نداشت؟
نه؛ اتفاقاً مارادونا تنها کسی بود که توانست این سیستم را تغییر دهد. وقتی بحث بر سر این است که مارادونا بهتر است یا پله، من معتقدم مارادونا بازیکن بهتری است. چون زمانی که مارادونا وارد دنیای فوتبال شد، زمانی بود که در جام جهانی ۹۰، دیگر پاس دادن دفاع به دروازه‌بان را برداشتند. علت‌اش این بود که تعداد گل‌هایی که در جام جهانی زده می‌شد، خیلی کم شده بود و فوتبال خیلی دفاعی شده بود. آن موقع، بهترین لیگ دنیا، لیگ ایتالیا بود. مارادونا در آن سیستم آمد و نشان داد که در فضای کم و تحت فشار می‌تواند توپ را کنترل کند و با توپ کار کند. مارادونا هافبک طراح نبود، چیزی بود مانند مسی. چون می‌توانست توپ را نزدیک پایاش نگه دارد. چیزی که در فوتبال خیلی مهم است، این است که بتوانی در فضای کم و در زمان کم، توپ را زیر پایات نگه داری و توپ را لو ندهی.
تاکتیکی که توصیف می‌کنید، یعنی همان چیزی که در خط میانی تیم ملی فوتبال اسپانیا در جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی به شکل کمال‌یافته دیده می‌شد. آنها با شابی آلنزو ، فابرگاس، اینیستا و ژاوی چهارتا هافبک طراح داشتند.
بهترین‌شان ژاوی است. سؤال شما از اول این بود که آیا بازیکن شماره‌ی ۱۰ در فوتبال ناپدید شده است؟ پاسخ من این است که نه؛ فقط کیفیت‌اش باید بالاتر باشد. بازیکن شماره‌ی دهی که فقط رویایی بود و توی کار دفاعی کار نمی‌کرد و فضای بیشتر احتیاج داشت، در فوتبال امروز نمی‌تواند کار کند. در نتیجه اگر فرض کنید در جام جهانی ۹۰، شما ۳۰ بازیکن درجه اول در نقش هافبک طراح داشتید، الان ۱۰ تا دارید. ولی نقش‌شان هنوز بالا است.
پرسشگر: فرید اشرفیان
تحریریه: پارسا بیات