میانجیگری ایران در کشمکش قفقاز • مصاحبه

منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران در دیداری که در طی هقته گذشته با میخائیل ساکا شویلی، رییس جمهور گرجستان داشت درباره رخدادهای منطقه قفقاز و چگونگی تحقق صلح و ثبات در منطقه، بحث و تبادل نظرکرد. متکی در این دیدار گفت: ایران با طرح های مختلف در منطقه در خصوص چگونگی یافتن راه حل های مناسب برای برون رفت از شرایط کنونی رایزنی های مفید و سازنده ای داشته است. میخائیل ساکا شویلی ، رییس جمهوری گرجستان نیز در این دیدار اظهار داشت جایگاه ایران در منطقه مهم است و تحرک ایران، می تواند به امنیت و ثبات در قفقاز کمک کند.

دکتر هومن پیمانی کارشناس امور امنینی قفقاز در مصاحبه با بخش فارسی دویچه وله می گوید، با توجه به روابط دیرینه و تاریخی با منطقه قفقاز و با اتخاذ یک سیاست بی طرفانه، ایران قادر است نقش میانجی برای تحکیم ثبات در منطقه قفقاز بازی کند.

مصاحبه با دکتر هومن پیمانی

دویچه وله: منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران در طول هفته گذشته به مسکو، تفلیس و برلین سفر کرد. ایران طی روزهای گذشته دست به تلاش هایی در منطقه زده است که اعلام می شود هدف از آن کمک به صلح و امنیت در منطقه قفقاز است. آیا ایران واقعا می تواند در مناقشه قفقاز نقش میانجی را ایفا کند؟

دکتر هومن پیمانی: ایران با منطقه قفقاز هم مرز هست و از لحاظ تاریخی ، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با منطقه قففاز از جمله گرجستان روابط نزدیک و تاریخی داشته و هنوز هم دارد. در نتیجه ایران تا آنجا که مربوط به کاهش تشنج و جلوگیری از بروز درگیری دیگری است، مسلما می تواند در منطقه نقش میانجی را بازی کند. ولی اگر بخواهیم به این قضیه از بعد دیگری بنگریم، یعنی اینکه آیا ایران اصل مسئله را که موجب درگیری بین گرجستان و روسیه شد، به عنوان میانجی حل بکند؟ خیر. برای اینکه اصل مسئله ریشه ای است هم برای روسیه و هم برای گرجستان و اختلاف دو طرف بویژه در مورد منطقه اوستیای جنوبی و آبخازستان آنقدر شدید است که مسلما هیچ میانجی نمیتواند در حل این مسئله کمک کند، بلکه این مسئله باید در چارچوب روابط گرجستان و روسیه به نوعی حل شود.

ولی ایران زمانی می تواند نقش میانجی را ایفا بکند که موضع بی طرفانه ای را اتخاذ بکند. منوچهر متکی در شرایطی عازم گرجستان شده که محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران تابحال دوبار صریحا گرجستان را عامل درگیریهای قفقاز دانست و از موضع روسیه دفاع کرده بود. احمدی نژاد از گرجستان انتقاد کرده و در دیدار با دیمتری مدودیف رئیس جمهور روسیه گفته بود که غرب نمی خواهد شاهد قدرت گرفتن ایران و روسیه باشد. حال با توجه به این موضعگیری احمدی نژاد، آیا ایران قادر است نقش میانجی را در این منطقه ایفا کند؟

من فکر نمی کنم که بیان این مطلب در چارچوب دفاع قاطعانه از روسیه باشد ولی از طرف دیگر مسلم این است که ایران و روسیه در عرض پانزده ، شانزده سال گذشته، بخشی از سیاست هایشان در مورد ثبات در قفقاز و آسیای مرکزی و مخالفت با نفوذ کشورهای غیر منطقه ای از جمله آمریکا و کشورهای اروپائی و سازمان های سیاسی - نظامی آنان از جمله ناتو مشترک بوده است.

دو روز پیش از سفر آقای متکی به گرجستان، باپ دی هوپ شیفر، دبیر کل پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به گرجستان سفر کرده بود. به نظر شما، آیا سفرهای اخیر متکی با حضور بیشتر ناتو در منطقه در ارتباط نیست ؟

بطور مستقیم نه، ولی در یک چارچوب کلی صحیح هست. برای اینکه سیاست ایران مخالفت با حضور کشورهای غیر منطقه ای از جمله سازمان های نظامی آنان در آسیای مرکزی و قفقاز بوده و در این چارچوب در پانزده ، شانزده سال اخیر سیاست ایران همواره این بوده که به نوعی جلوی گسترش نظامی ناتو را در منطقه را بگیرد و سفر متکی در کل می تواند عکس العملی به سفر رهبر ناتو به گرجستان باشد. ولی از طرف دیگر ایران در منطقه قفقاز بطور مشخص منافع تاریخی و درازمدت دارد و از این جهت چه دبیر کل ناتو به آن منطقه سفر بکند یا خیر، ایران مسلما در حفظ منافع خودش اجبارا خودش را باید درگیر مسائل منطقه ای کند. از این جهت من فکر می کنم که سفر متکی نمی تواند صرفا عکس العمل به سفر دبیرکل ناتو باشد، بلکه برای چارچوب حفظ منافع و تمایل ایران برای عمل کردن در قفقاز و جلوگیری از بروز جنگ دیگر در منطقه بوده و هست.

شما در آغاز مناقشه قفقاز در مصاحبه با دویچه وله گفته بودید که ایران با اتخاذ سیاست بیطرفانه ای می تواند نقش میانجی را در این مناقشه بازی کند. حال که آقای منوچهر متکی به گرجستان سفر کرده و پیش از این نیز به مسکو رفته بود و به برلین هم آمده، بنظر شما کلا نقش ایران و یا تلاش هائی ها که می کند از سوی روسیه، گرجستان و یا غرب جدی گرفته خواهد شد؟

ایران بطور مشخص به عنوان یک قدرت منطقه ای در قفقاز ذینفع هست و از طرف دیگر بطور تاریخی با این منطقه روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته و دارد. از این جهت دیگر ایران هم به عنوان قدرت منطقه ای و هم به عنوان کشوریکه از درگیری در منطقه نفعی نخواهد داشت می تواند درمنطقه قفقاز سیاست فعالی داشته باشد و با اتخاذ سیاست بی طرفانه بطور کلی در چارچوب مناقشه گرجستان و روسیه بخواهد که به نوعی در کاهش تشنج در منطقه کمک بکند. ولی از طرف دیگر ایران نباید بی عمل در کنار بشیند و فقط نقش ناظر را داشته باشد، بلکه مشخصا در چارچوب بیطرفی خودش و با توجه به روابطش با روسیه و گرجستان سعی بکند که حداقل جلوی بروز تشنج و احتمالا جنگ دیگری را در منطقه را بگیرد که به نفع هیچ کشوری از جمله ایران نخواهد بود.