ناصر میناچی و ایده "ارشاد" • مصاحبه با تقی رحمانی
۱۳۹۲ بهمن ۶, یکشنبه
ناصر میناچی که نامش بیش از هر چیز به عنوان یکی از مؤسسان حسینیه ارشاد تهران با این مرکز فرهنگی-مذهبی گره خورده است، روز شنبه (۵ بهمن ۱۳۹۲/ ۲۵ ژانویه ۲۰۱۴) با زندگی وداع گفت.
ناصر میناچی در سال ۱۳۱۰ در تهران زاده شد و تحصیلات عالی خود را در رشته حقوق انجام داد. دکتر میناچی در سال ۱۳۴۳ همراه با محمد همایون و عبدالحسین علی‌آبادی، حسینیه ارشاد تهران را تأسیس کرد که به مرور به عنوان یکی از پایگاه‌های تبیین مواضع نواندیشان دینی در ایران شناخته شد. او که از یاران نزدیک علی شریعتی به شمار می‌رفت، در خاطرات خود نوشته است که با دکتر شریعتی عهد کرده بودند که برای اصلاح فرهنگی جامعه بکوشند.
سخنرانی‌هایی که در این مرکز از جمله توسط علی شریعتی انجام می‌گرفت، باعث شهرت حسینیه بود که در دوره‌هایی مشخص چهره‌هایی چون مرتضی مطهری و محمد مفتح نیز با آن همکاری داشتند. حسینیه ارشاد پیش از انقلاب ۱۳۵۷ برای مدتی توسط ساواک بسته شد. اما پس از انقلاب ناصر میناچی به طور مداوم مدیریت این مرکز را بر عهده گرفت، مگر در دوره‌ای که وزیر ارشاد ملی دولت بازرگان بود.
ناصر میناچی در تهیه پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی، پیش از آنکه اصل "ولایت فقیه" در آن گنجانده شود، نیز سهیم بود. او همچنین به عنوان وزیر ارشاد ملی دولت مهدی بازرگان انتخاب شد و تا دوره نخست وزیری محمدعلی رجایی در پست خود باقی ماند.
تقی رحمانی، نویسنده و تحلیلگر سیاسی، در گفت‌وگو با دویچه وله بیش از هر چیز بر فعالیت‌های فرهنگی میناچی تاکید می‌کند. او ضمن اشاره به ریشه‌های ایده تاسیس مرکزی به نام "حسینیه ارشاد"، از دستاوردهای فرهنگی ناصر میناچی، چون تاسیس کتابخانه حسینیه ارشاد به عنوان یکی از مهم‌ترین کتابخانه‌های ایران، یاد می‌کند. رحمانی از تلاش ناصر میناچی برای دادن سمت و سوی فرهنگی به حسینیه ارشاد سخن می‌گوید و از اتهام‌هایی که از سوی روحانیت سنتی تندرو، به او به عنوان همسو بودن با "خط آمریکا" زده شده بود.
رحمانی ویژگی ممتاز ناصر میناچی را "گرداندن یک مؤسسه مذهبی در درون یک حکومت مذهبی که می‌خواهد مذهب را در خدمت آنچه منافعش ایجاب می‌کند قرار دهد" می‌داند و آن را کاری بسیار سخت ارزیابی می‌کند. وی می گوید که گاه از نزدیک شاهد برخورد نیروهای امنیتی برای ممانعت از برگزاری مراسم‌هایی بوده که به یاد بازرگان، شریعتی و نیروهای ملی گرفته می‌شد. رحمانی می‌افزاید که میناچی در عین حال می‌کوشید فضای فرهنگی مذهبی پاسخگو، نه حمله‌ای به مخالفان را آماده کند که این باب میل بخشی از حاکمان مذهبی ایران نبود. به گفته رحمانی، بدین خاطر حسینیه ارشاد هیچگاه مورد حمایت دولت نبود و میناچی نیز این حمایت را نمی‌خواست، بلکه فقط می‌خواست اجازه دهند که راحت‌تر فعالیت کند.
جلوگیری از خاکسپاری میناچی در حسینیه ارشاد
حبیب‌الله پیمان، فعال ملی مذهبی، به خبرگزاری ایرنا گفته بود که مراسم یادبود و خاکسپاری ناصر میناچی شنبه عصر در حسینیه ارشاد برگزار می‌شود. اما به گزارش سایت ملی – مذهبی، کسانی که برای شرکت در مراسم تشییع و خاکسپاری راهی این محل بودند، با ماشین‌های گارد ضد شورش روبه‌رو شدند و ماموران امنیتی از آنان خواستند که به سرعت محل را ترک کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که ماموران امنیتی از خاکسپاری پیکر ناصر میناچی در حسینیه ارشاد جلوگیری کرده‌اند.
به نظر تقی رحمانی، جلوگیری از خاکسپاری ناصر میناچی در حسینیه ارشاد برخلاف وصیت او را می‌توان به دو صورت تعبیر کرد. یکی اینکه گفته می‌شود طبق مقررات شهرداری تهران چنین خاکسپاری‌ای مجاز نیست. اما به گفته آقای رحمانی، میناچی خود حقوقدان بوده و قوانین را می‌شناخته و اینکه چنین وصیتی کرده، می‌دانسته که مطابق عرف این خاکسپاری ایرادی ندارد.
تعبیر دیگری که تقی رحمانی به آن اشاره دارد، این است که تلاش بر آن بوده تا از خاکسپاری میناچی در کنار محمد همایون که مزارش در حسینیه است جلوگیری کنند و مانع کسب اعتبار برای او شوند.
طبق آخرین گزارشی که در این مورد توسط خبرگزاری ایلنا منتشر شده، پیکر ناصر میناچی را با وجود وصیتش برای تدفین در حسینیه ارشاد، به دلیل مخالفت شهرداری تهران، به استان قم منتقل کرده‌اند. این خبرگزاری می‌نویسد که میناچی در زمان شهرداری محمود احمدی‌نژاد در تهران اجازه گرفته بوده که پیکرش پس از مرگ در حسینیه ارشاد دفن شود. اما با وجود موافقت رئیس شورای اسلامی شهر تهران، احمد مسجد جامعی، شهردار کنونی تهران، محمدباقر قالیباف، با خاکسپاری دکتر میناچی در محیط حسینیه مخالفت کرده است. ایلنا می‌نویسد: «مسئولیت هماهنگی دفن نام‌آوران اصلا با شهرداری نیست بلکه با شورای شهر است و قاعدتا دستور احمد مسجد جامعی کفایت می‌کرده است».