نامه هايى از سرزمين خيمه، نمايشى از تكاپو و اميد زنان ايرانى

خانم هلنا والدمن را ميتوان نخستين زن خارجى طراح رقص دانست كه ظرف سى سال گذشته توانسته در ايران بكار بپردازد. او به دعوت مديروقت مركز هنرهاى نمايشى، مجيد شريف خدايى و براى تشكيل يك كارگاه آموزشى به ايران رفت. در ايران پى برد كه هر چند رقص روى صحنه بعنوان يك هنر ممنوع است اما حركات موزون بروى سن مجازند وميتوان اجرايى مركب از اين حركات و ساير جلوه هاى نمايشى را به روى صحنه برد. والدمن نمايشى با شركت پنج هنرپيشه زن ايرانى ساخت با نام ” نامه هايى از سرزمين خيمه“. دستمايه اين نمايش، تقلاى زنان براى بيرون آمدن ازخيمه ها و برقرارى ارتباط با فضاى پيرامون است.

مجيد شريف خدايى هنگام ورود خانم والدمن به تهران، براى كارگاه آموزش هنرى اش، چهارده نفر از بهترين هنرپيشه هاى زن ايرانى را كه خواستار همكارى با او بودند، جمع كرد.حضور شاگردانى كه همه زن بودند، امكان اينرا كه بتوان با آنها بدون روسرى و مانتو به كار پرداخت، ميسر ساخت. گواينكه وقت تمرين ها، زمانى كه مثلا يك آبدارچى ميخواست چاى بياورد، لازم بود همه دخترها از روى سن پايين آمده و خود را بپوشانند.

والدمن اشاره ميكند كه دخترهاى تيم اش از اينكه خارجيها تمام زنان ايرانى را زير چادر تصور ميكنند و در برنامه ها يا مطالب شان آنها را بسته نشان ميدهند، شكايت داشتند. آنها ميگفتند ما به زير پوشش يا موانعى رفته ايم اما براى گذشتن از آن، از حركت نمى ايستيم اين شكوه ها به تدريج مبدل به تمى براى نمايشى شدند كه ” نامه هايى از سرزمين خيمه“نام گرفت. به تاكيد والدمن دخترها عملا با چيزهايى كه تعريف ميكردند به تدريج سناريوى نمايش را نوشتند. مثلا خيمه يا چادر نماد بندهايى بودند كه كه دست و پاى آنها را بسته اند و ايجاد محدوديت ميكنند اما همانگونه كه آنها و بسيارى ايرانيان در زندگى شخصى خود تجربه ميكنند، ديريا زود راهى براى خروج از اين بند هاى دست و پا گير پيدا ميشود. والدمن توجه كرده كه اكثر ايرانيان وقتى از آنها پرسيده ميشود با شرايط موجود چطور كنار ميايند، ميگويند تا آنجا كه ممكن است ميكوشند مرزها را بازتر كنند. چنين پيامى در نمايش ” نامه هايى از سرزمين خيمه“ نيز بود.

خانم والدمن ميگويد تصور بازى اين دختران در خيمه هاى كوچك سخت بود و اول به نظر كارى ناممكن ميرسيد اما هنرپيشه ها همانند زندگى واقعى خود در ايران رفتار كردند. به اين معنا كه موانع و محدوديت ها را نه بعنوان عوامل بازدارنده، بلكه بعنوان عوامل حركت دهنده و سازنده ببينند.

اينك اين نمايش كه قبلا در برزيل و كره نمايش داده شده، در اروپا در معرض تماشاقرار گرفته است. به گفته خانم والدمن اين هديه اى است براى دخترها كه بدون ويزا مطلقا قادر به ترك ايران نيستند. نكته جالب اين كه در پايان نمايش وقتى پرده مى افتد، از تماشاگران زن دعوت ميشود روى سن بيايند. والدمن ديده كه در ايران مرزبندى شديدى از نظر جنسيتى ميان زن و مرد وجود دارد. مثلا در مترو واگن هاى مخصوص زنان يا مردان هست، يا ورودى هاى سالن هاى نمايشى براى زنان و مردان جداست و بسيارى زنان هستند كه چنين جداسازى هايى را نميخواهند. او مى افزايد خواسته با دعوت تنها زنان تماشاچى به روى سن، برپوچ بودن جداسازى جنسيتى تاكيد ورزد. به اين معنا كه نشان دهد در حضور مردان هم اتفاق چندانى نمى افتد.

خانم والدمن ايرانيها را مردمى بسيار احساساتى توصيف ميكند كه با گريستن بر دردها با آنها كنار ميايند و با خنده بسيار بر خوشى ها و شادى ها شور خود را نشان ميدهند.

هلنا والدمن در پاسخ به سوال خبرنگار نشريه تاتس كه از او ميپرسد چرا اين نمايش كه نخست در بهمن ماه در دهه فجردر تهران به روى صحنه رفت و جايزه هم گرفت، عليرغم برنامه ريزي هاى اوليه نتوانست ديگر به نمايش درآيد، ميگويد:

” با دولت جديد اين نمايش ديگر بختى براى اجرا ندارد. هنرپيشه هاى من ميگويند هنر پيشتاز منبعد در ايران اجرا نخواهد شد. وقتى قرار شد ماه آوريل آن را نمايش دهيم، در باره همه چيز احتياط ميشد. چند ماه مانده به انتخابات امواجى از ترس همه جا مستولى بود كه خود همين منجر به خط خوردن كار ما نيز شد.”