نشست کارشناسی در برلین برای بازسازی آثار باستانی سوریه
۱۳۹۵ خرداد ۱۶, یکشنبه
از روز ۱۳ تا ۱۵ خرداد نشستی به دعوت ایرینا بووکوا، مدیرکل یونسکو و پروفسور ماریا بوهمر، نماینده ویژه وزارت خارجه آلمان در سازمان فرهنگی یونسکو در محل وزارت خارجه آلمان در برلین برگزار شد. هدف این نشست بررسی راه‌های فوری و درازمدت برای حفظ و مرمت آثار باستانی شهر پالمیرا و سایر نقاط سوریه بود که به دست داعش تخریب شده‌اند.
ماریا بوهمر، در مراسم افتتاحیه این گردهمایی در جمع خبرنگاران و میهمانان گفت اگرچه ابعاد خرابی‌های شهر پالمیرا کم‌تر از آن است که انتظار می‌رفت، اما مسایل پیش روی کارشناسان و سیاستمدارانی که در این جا گرد آمده‌اند پیچیده و دشواراند.
این دشواری حتی در کنفرانس خبری که پیش از شروع نشست برگزار شد دیده می‌شد. یکی از پرسش‌های مهم این بود که چنین نشست‌هایی تا چه اندازه می‌توانند خود را از اوضاع سیاسی و اجتماعی سوریه که در بازسازی نقشی تعیین کننده دارند، ایزوله کنند و بگویند: «ما نمی‌خواهیم وارد مسایل سیاسی شویم».
به همین دلیل نیز پاسخی به سوالات خبرنگاران در این مورد که نقش دولت اسد و ادارات و موسسات ذیربط آن در بازسازی میراث تاریخی سوریه تا چه اندازه تعیین کننده است و "آیا کمک‌هایی از این دست می توانتد به تثبیت اسد کمک کند؟" پاسخ مستقیمی داده نشد. آلمان هم‌چون اغلب کشورهای غربی برای آینده سوریه با حضور بشار اسد چشم اندازی قائل نیست و از این گذشته در این نشست افرادی دعوت شده بودند که قاعدتا تنها باید در "زمینه باستان‌شناسی" نظر می دادند.
اما آیا فرهنگ و تاریخ می‌تواند جامعه‌ای از هم گسیخته را دوباره به هم پیوند زند؟ این یکی از مهم‌ترین اهدافی است که به گفته برگزار‌کنندگان آن پیش روی نشست بود.
ماریا بوهمر در این زمینه گفت که در این نشست هم مدیر سازمان موزه‌ها و آثار باستانی سوریه دعوت شده است و هم کارشناسانی که شاید به جبهه مخالف تعلق ذاشته باشند. او گفت: «ما این کار را با هدف ایجاد همکاری و حفظ همبستگی جامعه سوریه انجام داده‌ایم و امیدواریم که این امکان‌پذیر باشد.»
بیشتر بخوانید: بازار پررونق خریدوفروش غیرقانونی آثار عتیقه سوریه و عراق
به گفته او این بسیار مهم است که همه کارشناسان در یک نشست بین‌المللی بر سر یک میز بنشینند و یکی از هدف‌های این نشست هم همین بوده است.
پرسش دیگر این بود: «آیا این درست است که روسیه در بازسازی پالمیرا دست بالا را دارد؟» ماریا بوهمر در این باره گفت که حضور نظامی روسیه در مناطق تخریب‌شده یک واقعیت است و ما باید این را هم در نظر بگیریم که جنگ در سوریه هنوز تمام نشده است. اما این معنایش این نیست که روسیه در زمینه بازسازی سوریه هم دست بالا را داشته باشد چرا که در این جا توانایی علمی و عملی کافی لازم است.»
ماریا بوهمر تاکید کرد: «دست بالا داشتن روسیه به هیچ عنوان صحت ندارد و این نشست خود دلیل کافی برای آن است. بازسازی پالمیرا کاری است که با همکاری یونسکو انجام می‌شود و این امکان ندارد که یک کشور خود را جلوی همه بیاندازد.»
هرمن پارتسینگر، رئیس سازمان میراث فرهنگی آلمان ضمن تایید این سخنان افزود: «این بسیار مهم است که دوستان روسی ما نیز در این زمینه همکاری کنند و نماینده روسیه نیز در این نشست شرکت خواهد کرد. ولی نقش رهبری و هماهنگ کننده را یونسکو خواهد داشت.»
شرکت‌کنندگان و اهداف آنان در کنفرانس
۱۷۰ باستان‌شناس، کارشناس مرمت بناهای تاریخی، پژوهشگر آثار باستانی، معمار و طراح شهرسازی به برلین دعوت شده بودند که در میان آنها کارشناسان بسیاری از سوریه بودند. افرادی که یا هنوز در سوریه زندگی می‌کنند و مشاغل دولتی دارند و یا با شروع جنگ کشورشان را ترک کرده‌اند و در مهاجرت بسر می‌برند. شاخص‌ترین چهره نیز مامون عبدالکریم، مدیر سازمان موزه‌ها و آثار باستانی سوریه بود.
بیشتر بخوانید: آینده بازسازی آثار ویران‌شده در پالمیرا روشن است
هرمن پارسینگر، رئیس سازمان میراث فرهنگی آلمان همچنین گفت که آلمان قصد دارد گروهی از کارشناسان جوان سوری را برای حفظ و مرمت آثار باستانی و همچنین اداره امور موزه‌ها آموزش دهد. از جمله این آموزش‌ها نگهداری طولانی مدت از یافته‌های تاریخی و دیجیتال کردن آنهاست. به گفته او "قدم اول ثبت وضعیت فعلی، روشن‌کردن میزان دقیق تخریب و آمارگیری از بخش‌های باقیمانده است."
او افزود: «آشنایی با میراث فرهنگی و آثار تاریخی، محمل پیوند یک جامعه با تنوع مذهبی و فرهنگی مانند سوریه است و این چیزی است که آلمان همراه با آیکوموس در برنامه کار آموزشی خود قرار داده است. بسیاری از کارشناسان سوری کشورشان را ترک کرده‌اند و برخی نیز کشته شده‌اند و در این زمینه نیز باید تا جایی که می‌شود کمک کرد.»
"ساعت صفر"
طرح توانمند‌سازی کارشناسان مهاجران یکی از برنامه‌های وزارت خارجه آلمان است که با این نشست کلید خورد. طرحی که نام "ساعت صفر" بر آن گذاشته شده است.
آلمان توانایی بسیار بالایی در پژوهش‌های باستان شناسی، اداره موزه و بخصوص در حفظ و مرمت آثار باستانی دارد. این کشور حال تلاش می‌کند این دانش را در اختیار دانش‌پژوهان جوان سوری، از جمله آنهایی که مجبور به ترک کشورشان شده‌اند، قرار دهد. در ۲۷ آوریل سال جاری با حضور فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان "شبکه اجتماعی باستان‌شناسی" پایه‌گذاری شد.
بیشتر بخوانید: کنفرانس سازمان ملل برای جلوگیری از تخریب آثار باستانی توسط داعش
فیلیپ رومل، رئیس دفتر موسسه باستان شناسی آلمان در این باره به خبرنگاران گفت: «تمرکز این طرح آموزش محققان، باستان‌شناسان، مرمت‌گران، معماران و شهرسازان و به ویژه صنعتگران مهاجر سوری است.»
بخش عمده این آموزش در کشورهای همسایه سوریه انجام می‌شود. کشورهایی که بخش بزرگی از مردم سوریه را پناه داده‌اند. دانشجویان و فارغ‌التحصیلان سوری در رشته‌های یاد‌شده در دانشگاه حلوان قاهره و دانشگاه "آلمانی اردن" (German Jordanian University) نیز از کمک های مالی که آلمان به این امر اختصاص می‌دهد برخوردار خواهند شد.
این پروژه هم چنین بخشی از منابع مالی خود را به صنعتگران و باستان‌شناسان جوان سوری در لبنان و اردن برای آموزش اختصاص داد. یکی از مراکزی که منابع مالی "ساعت صفر" را تامین می‌کند، انجمن خیریه گردا هنکل است که در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ مبلغ دو میلیون یورو به این آموزش‌ها اختصاص داده است. این انجمن که سال ۱۹۷۶ پایه گذاری شده است، در فاصله چهل سال فعالیت خود از ۶ هزار پروژه تحقیقاتی حمایت کرده و ۱۳۰ میلیون یورو در این راه صرف کرده است.
فیلیپ رومل درباره ابعاد همکاری سوریه با آلمان گفت: «همکاران سوری ما تا به حال ۱۲۰ هزار نسخه دیجیتالی از عکس و نقشه سایت‌های باستانی را در اختیار ما قرار داده‌اند. چیزی که به ما امکان می‌دهد درباره میزان خرابی‌ها بیلان درستی به دست دهیم و امکانات واقعی برای بازسازی و مرمت را بسنجیم.»
مراسم افتتاحیه نشست برلین با یک میهمانی به پایان رسید. میهمانی که در آن گروه بزرگی از کارشناسان سوری حضور داشتند. کارشناسانی که به گفته ماریا بوهمر از هر "جبهه"ای به این نشست آمده بودند. به‌رغم گرایشات سیاسی متفاوت شرکت‌کنندگان، نشست برلین شاهد آن بود که تاریخ و فرهنگ مشترک و تلاش برای بازسازی آن می‌تواند واقعاً محملی برای پیوند دوباره باشد. حال این فضای تفاهم چقدر دوام بیاورد، موضوعی است که در آینده روشن خواهد شد.