نفت پایان نمی‌یابد، اما همواره گران‌تر خواهد شد
۱۳۸۸ مهر ۳, جمعه
دو تئوری "پایان دوران نفت" و "پایان دوران نفت ارزان" از سال‌ها پیش در محافل اقتصادی جهان مورد بحث بوده‌اند. کشف منابع جدید، در عین‌حال که تئوری "پایان دوران نفت" را با تردید روبرو می‌کند، به تئوری "پایان نفت ارزان" بیش از همیشه اعتبار می‌بخشد.
منابع جدید در اعماق دریا
در ماه سپتامبر امسال، کنسرن انگلیسی "بی پی" خبر از کشف میدان نفتی "تیبر" در عمق ۱۲۵۰ متری خلیج مکزیکو داد. "بی پی" ذخیره نفت این میدان زیردریائی را چهار میلیارد بشکه برآورد کرد. کنسرن انگلیسی، سه سال پیش نیز، در همین حوزه، میدان نفتی کوچکتری را ردیابی کرد که ذخیره آن ۳ میلیارد بشکه تخمین زده شد.
در ماه سپتامبر، خبر مشابه دیگری نیز از برزیل انتشار یافت. کاشفان نفت در آب‌های برزیل اعلام کردند که ذخائر نفت میدان زیردریائی "سانتو" دوبرابر پیش‌بینی‌های قبلی است. میدان نفتی سانتو، در فاصله ۳۱۰ کیلومتری سواحل برزیل و در عمق ۵ هزار متری دریا، در سال ۲۰۰۶ میلادی کشف شد. کارشناسان در آن زمان ذخیره این میدان را یک میلیارد بشکه برآورد کرده بودند. بهره‌برداری از نفت این حوزه قرار است در سال ۲۰۱۲ آغاز شود.
میدان‌های تازه در آفریقا و ایران
منابع جدید دیگری نیز در اوگاندا، آب‌های ساحلی سیرالئون و همچنین گرینلند غربی کشف شده است. اما ذخائر این میدان‌ها چندان زیاد نیست. مثلا ذخیره میدان نفتی "نگاسا" در اوگاندا تنها ۶۰۰ هزار بشکه تخمین زده شده است. در عوض، به گزارش هفته‌نامه آلمانی" فوکوس"، کارشناسان از وجود یک میدان نفتی جدید در ایران خبر می‌دهند که ذخیره آن به تنهائی ۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه تخمین زده می‌شود.
با توجه به کشف منابع جدید، این پرسش بار دیگر مطرح است که ذخائر نفت تا کی می‌تواند به نیاز جهان پاسخ دهد؟ پرسش دیگر این است که جهان تا کی می‌تواند به تامین انرژی خود از طریق نفت ارزان امیدوار باشد. اخیرا رئیس کنسرن انرژی اتریش هم به خبرگانی پیوست که خبر از" پایان دوران نفت ارزان" می‌دهند.
نظریه پایان دوران نفت
گروهی از کارشناسان نفتی معتقدند که ظرفیت تولید نفت جهان، اکنون به سرحد کمال رسیده و در آینده رو به کاهش خواهد نهاد. گروه تحقیقاتی دیده‌بان انرژی (Energie Watch Group) در مونیخ، سال گذشته اعلام کرد که در سال ۲۰۰۶ میلادی توان تولید نفت، با پمپاژ روزانه ۸۱ میلیون بشکه در جهان، مرحله اوج خود را طی کرده است.
به گزارش این گروه تحقیقاتی، از آن زمان تولید سال به سال کاهش یافته است و در سال ۲۰۲۰ باید به روزانه ۵۸ میلیون بشکه برسد. دیده‌بان انرژی پیش‌بینی می‌کند که در سال ۲۰۳۰ میزان تولید نفت به نصف خواهد رسید. با توجه به افزایش روزافزون مصرف داخلی کشورهای تولیدکننده، این بدان معنا است که عرضه نفت در بازارهای جهانی با سرعت بیشتری نسبت به تولید آن کاهش خواهد یافت.
تئوری کیگ هوبرت
نظرات کارشناسانی که پایان دوران نفت را پیش‌بینی می‌کنند، بر محاسباتی متکی است که زمین‌شناس آمریکائی "ماریون کینگ هوبرت" در سال‌های دهه پنجاه میلادی انجام داد. از دید این متخصص، حد اعلای ظرفیت یک چاه نفت، هنگامی سپری می‌شود که نیمی از ذخیره آن پمپاژ شده باشد. کینگ هوبرت، کاهش تولید نفت آمریکا را برای دهه هفتاد میلادی به درستی پیش‌بینی کرده بود. به همین دلیل است که اغلب کارشناسان همچنان برای تئوری وی اعتبار قائل هستند.
اما کریستف روهل، کارشناس ارشد کنسرن "بی پی"، به هیچ وجه حاضر نیست "پایان دوران نفت" را بپذیرد. او می‌گوید: «این تئوری، از دید علمی قابل قبول نیست. از ۱۵۰ سال پیش، خیلی‌ها این موضوع را پیش‌بینی کرده‌اند و در آینده نیز چنین خواهد بود.»
کریستف روهل، سال گذشته در مصاحبه‌ای گفت: «همانطور که در ۲۵ سال قبل پیش‌بینی می‌شد، هنوز هم ذخائر نفت برای ۴۰ سال آینده جهان کافی است، زیرا در این میان میدان‌های نفتی تازه‌ای کشف شده و فن‌آوری استخراج و تولید پیشرفت‌های زیادی داشته است.»
به گفته این کارشناس، پمپ‌ها، در گذشته تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد نفت را استخراج می‌کردند، اما حالا توان استخراج آن‌ها به ۵۰ تا ۶۰ درصد رسیده است.
کشف ۷۰ میدان نفتی در ۷ سال
مراکز نفتی جهان، برای رد نظریه "پایان نفت" به این نکته استناد می‌کنند که در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ میلادی هفتاد میدان نفتی کشف شده که ذخیره هریک از آن‌ها بیش از ۵۰۰ میلیون بشکه است. این میدان‌ها را کارشناسان "فیل" می‌نامند. به این فیل‌ها، در سال ۲۰۰۷ "غولی" نیز اضافه شد: کاشفان نفت در میدان "کاریوکا" واقع در اعماق دریای برزیل ۳۳ میلیارد بشکه ذخیره نفتی تخمین زدند.
در مجموع تاکنون ۴۳ هزار میدان نفتی در جهان کشف شده است. این امر، تئوری "یولیان سیمون"، اقتصاددان آمریکائی را تایید می‌کند. او در دهه هشتاد میلادی گفت: «اگر بهای نفت به موازات تقاضای آن در بازار بالا برود، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های نوین تشویق می‌شود. این تکنولوژی‌ها امکان حفاری در اعماق دریا را فراهم می‌سازند و از آنجا که دائما ذخائر تازه کشف می‌شوند، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که ذخیره نفت تا کی به نیازهای جهان پاسخ می‌دهد.»
تئوری "پایان نفت ارزان"
اما همین نظریه، تئوری "پایان نفت ارزان" را، که اخیرا رئیس کنسرن اتریشی از آن سخن گفته است، تایید می‌کند. حفاری در اعماق دریا و میدان‌های شنی، بسیار پرخرج‌تر از میدان‌های عادی است. پس نفتی را که از این میدان‌ها استخراج می‌شود، نمی‌توان با بهای ارزان در اختیار مصرف‌کننده قرار داد.
به این ترتیب، اگر حتی بتوان تئوری "پایان دوران نفت" را رد کرد، در صحت تئوری "پایان نفت ارزان" نباید تردید کرد.
نویسنده: جواد طالعی
تحریریه: کیواندخت قهاری