نگاهی به آلمان در سال ۲۰۱۰
۱۳۸۹ دی ۹, پنجشنبه
در سالی که گذشت اختلاف نظر در ائتلاف دولتی آلمان، میان اتحاد احزاب مسیحی و لیبرال‌ها ژرفای بیشتری یافت. نظرسنجی نشان می‌دهند که لیبرال‌ها به شدت مقبولیت خود را در افکار عمومی از دست داده‌اند و در نزدیکی مرز حداقل ۵ درصدی برای حضور در پارلمان این کشور قرار دارند. در مقابل حزب سبزها در حال حاضر میان ۱۵ تا ۲۰ درصد آرای شهروندان را داراست. ادامه این وضعیت به معنای گسست ائتلاف‌های کهنه و شکل‌گیری اتحادهای نوین در آلمان است.
با توجه به بافت سیاسی و نحوه انتخابات در آلمان، احزاب تنها در ائتلاف با یکدیگر قادر به کسب قدرت دولتی هستند. سال ۲۰۱۱ که به "ابرسال انتخاباتی" شهرت یافته، سرنوشت ائتلاف کنونی را روشن خواهد ساخت. در سال آتی در هفت ایالت آلمان انتخابات برگزار خواهد شد و آزمونی برای انتخابات پارلمان سراسری آلمان خواهد بود.
کناره‌گیری ناگهانی هورست کهلر، رئیس‌جمهور پیشین آلمان از سمت خود نه تنها سبب شگفتی شد، بلکه محافظه‌کاران را برای انتخاب نامزد قابل قبول دیگر دچار دردسر ساخت. کریستیان وولف تنها در دور سوم رای‌گیری موفق شد که با اکثریت آرا در مجمع فدرال به سمت رئیس‌جمهور جدید آلمان برگزیده شود.
دولت و صدراعظم آلمان در سال ۲۰۱۰ بیش از حل مشکلات داخلی مجبور به مدیریت بحران در اتحادیه اروپا بودند. یکی از مهمترین اقدامات، تنظیم برنامهای مالی برای نجات اقتصاد برخی کشورهای اروپایی بود. تصویب کمک‌های اعتباری به میزان ۷۵۰ میلیارد یورو اقدامی کم‌سابقه برای تثبیت وضعیت مالی در کشورهای ناتوان اروپایی و جلوگیری از سقوط ارزش یورو در بازارهای جهانی به شمار میآید.
تیلو زاراتسین از اعضای حزب سوسیال دمکرات آلمان و عضو سابق هیئت مدیره بانک مرکزی آلمان با انتشار کتابی تحت عنوان "آلمان خود را از میان برمی‌دارد" دور جدیدی از بحث‌ها حول حوش موضوع هم‌پیوندی و ادغام مهاجران را در آلمان دامن زد. او در کتاب خود تردیدهای فراوانی را درباره زندگی در جامعه‌ای با تنوع دینی، قومی و فرهنگی طرح می‌سازد. اما نوک پیکان انتقادات زارتسین متوجه مسلمانان در آلمان بود.
در حالی که در محافل سیاسی و رسانه‌ها تزهای زاراتسین جنجالی بی‌سابقه را سبب شد، کریستیان وولف، رئیس‌جمهور آلمان در روز سوم اکتبر یعنی در روز "اتحاد آلمان" صراحتاَ اعلام کرد که اسلام همچون مسیحیت و یهودیت به بخشی از واقعیت جامع آلمان بدل شده است. رئیس‌جمهور آلمان ضمن تاکید بر مدارای همگانی از مهاجران خواست که با فراگیری زبان آلمانی و احترام به قانون‌اساسی این کشور مقدمات هم‌پیوندی خود در جامعه آلمان را فراهم کنند.
مسابقات جام جهانی فوتبال در آفریقای جنوبی به عنوان مهمترین رویداد ورزشی سال ۲۰۱۰ ، ده‌ها هزار نفر را در شهرهای آلمان با خیابان‌ها گشاند. حضور پرطراوت و نیرومند تیم ملی آلمان در مسابقات این دوره رنگ و بوی دیگری داشت. برای نخستین بار حدود نیمی از بازیکنان این تیم، از جوانان مهاجر تشکیل می‌شد.
تیم ملی فوتبال آلمان با شکست تیم‌های پرقدرتی همچون انگلیس و آرژانتین سرانجام مقام سوم این مسابقات را بدست آورد و در آلمان نیز به عنوان تیم برگزیده سال انتخاب شد. در حاشیه فوتبال جام جهانی باید به مرگ "پاول" معروفترین هشت‌پای جهان نیز اشاره کرد. این هشت‌پای آلمانی در سال ۲۰۱۰ با پیشگویی درست تمامی نتایج رقابت‌ها در مسابقات جام جهانی فوتبال شهرتی عالم‌گیر یافت.
در حالی‌که در بسیاری از کشورهای اروپایی تنش‌های اجتماعی و تظاهرات گسترده مردم پیرامون وضعیت معیشتی و اثرات سوء مدیریت برای مقابله با بحران اقتصادی در جریان بود، در آلمان موضوعاتی همچون انبار زباله‌های اتمی و احداث خط‌آهن جدید در ایالت بادن وورتمبرگ معترضان را به درگیری‌های شدید با ماموران پلیس در خیابان‌ها کشاند.
رشد اقتصادی در کنار ادامه بحران مالی در اروپا
آلمانی‌ها زیاد به خوش‌بینی شهرت ندارند. حتا برعکس، بطور معمول با شک و طرح پرسش به وضعیت خود و دیگران می‌نگرند. در این میان تنها سیاستمداران آلمانی استثنا هستند. اما وضعیت اقتصادی آلمان هم‌اکنون دلیلی موجه برای خوش‌بینی سیاستمداران دولتی و حتا اپوزیسیون عرضه می‌کند.
در حالی که بحران اقتصادی- مالی دامن بسیاری از کشورهای جهان را گرفته و حتا برخی کشورها را با ورشکستگی دولتی و تنش‌های شدید اجتماعی روبرو ساخته است، آمار اقتصادی در آلمان تصویر دیگری را ترسیم می‌کند. کاهش تعداد بیکاران، جلوگیری از تورم افسار گسیخته، حجم بالای صادرات و مهمتر از همه رشد اقتصادی میان ۲ تا ۵، ۲ درصدی، گواه توانایی اقتصاد آلمان به مثابه‌ی لوکوموتیو اتحادیه اروپا است.
مسئولان دولتی و مدیران اقتصادی آلمان مسلماَ از وضعیت کنونی بسیار خشنودند، اما با توجه به ویژگی سیاست درآلمان هیچ چیز جای تحلیلی عینی و بی‌طرفانه را نمی‌گیرد. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان با پاسخ به این پرسش که "مشخصه‌ی کشور ما چیست؟" کوشید جنبه‌هایی از راز ثبات اقتصادی در آلمان را آشکار کند.
راز موفقیت اقتصادی آلمان
به باور آنگلا مرکل، اقتصاد آلمان «متکی بر ابتکار و خلاقیت بوده که در مرکز آن، صنایع تولیدی سالم و نیرومند قرار دارند.» حضور طبقه میانی پویا و وفاق قابل اعتماد میان گروه‌های اجتماعی از جمله دیگر مشخصات سامانه‌ی موفق اقتصادی در آلمان است. صدراعظم آلمان در این‌باره گفت: «حال در پی بحران موجود بسیاری از کشورهای جهان دقیقاَ حسرت همین اقتصاد ما را می‌خورند که متکی به بازار بوده، اما مولفه‌های اجتماعی را نیز رعایت می‌کند.»
نرخ بیکاری در آلمان در پی همکاری دولت و بخش اقتصادی به کمترین میزان خود در دهه‌های گذشته رسید. افزایش مدت اشتغال موقت از بیکاری بسیاری از مردم آلمان جلوگیری کرد. دولت با پرداخت بخشی از حقوق کارکنان موقت، بنگاه‌های تولیدی و خدماتی را راغب به نگاه داشتن آنان کرد.
کالاهای آلمانی همچنان از کیفیت بالایی برخوردار هستند و رقابت شرکت‌های آلمانی با همتا‌های خارجی آنان در سال ۲۰۱۰ نشان داد که اقتصاد آلمان به مراتب در وضعیت مناسبت‌تری نسبت به سال‌های اخیر است. در سال گذشته صادرات آلمان سهم مهمی در رشد و اعتلای اقتصادی بر عهده داشت.
یکی دیگر از موفقیت اقتصادی در آلمان توسعه بازار داخلی ارزیابی می‌شود. به گفته برخی اقتصادانان مصرف‌کنندگان آلمانی «در تب خرید» به سر می‌برند. این امر به دلیل تقلیل بیکاری و افزایش قدرت خرید مردم است. در اکتبر ۲۰۱۰ تعداد بیکاران در آلمان کمتر از ۳ میلیون نفر بود. "فرانک وایزه"، سرپرست اداره کار در آلمان تصریح کرد که «اشتغال‌زایی در کشور مستمراَ در حال تثبیت و توسعه است.»
همزمان با رشد اقتصادی، مالیات و درآمدهای دولتی نیز در سال ۲۰۱۰ افزایش نشان می‌دهد. همین توانایی در بخش مالی، آلمان را در وضعیتی قرار داد که امکان کمک به کشورهای اروپایی همچون یونان، ایرلند میسر گشت.
سیاست دفاعی و ماموریت افغانستان
ادامه ماموریت افغانستان کماکان بزرگترین چالش ارتش این کشور در دوران پس از جنگ جهانی دوم به شمار میآید. نیروهای آلمانی در سال ۲۰۱۰ در شمال افغانستان با زد و خوردهای خونینی مواجه شدند و ۸ سرباز آلمانی در این سال جان باختند.
پس از گذشت ۹ سال از آغاز جنگ افغانستان، هنوز هیچ راه حل سیاسی به چشم نمی‌خورد. آلمان پس از آمریکا و بریتانیا بیشترین تعداد سرباز را در افغانستان مستقر کرده است. در سال گذشته انتقادها و توصیه‌ها برای تعیین زمان بازگشت نیروهای آلمانی رساتر به گوش رسید.
بحث و تبادل نظر درباره تغییر ساختار ارتش آلمان دیگر موضوعی انتزاعی و مربوط به آینده‌ای نامعلوم نیست. به دستور گوتنبرگ، وزیر دفاع آلمان، کمیسیونی مسئول تهیه برنامهای برای انجام اصلاحات در ارتش شد. یکی از مهمترین توصیه‌های این کمیسیون کاهش تعداد پرسنل ارتش از ۲۵۲ هزار به ۱۵۰ و در بهترین تخمین‌ها حداکثر ۱۸۵ هزار سرباز است.
ضرورت اصلاحات در ارتش آلمان
به‌رغم مخالفت احزاب محافظه‌کار آلمان، به نظر می‌رسد که تعلیق خدمت اجباری سربازی و یا خدمت داوطلبانه در نهایت تشکیل ارتش صرفاَ حرفه‌ای را هر چه بیشتر محتمل می‌سازد. بنا به ارزیابی کارشناسان، ساختار کنونی ارتش آلمان، «پرهزینه، ناعادلانه و به لحاظ نظامی غیر ضروری است.»
همه شواهد و موضع‌گیری‌ها نشان می‌دهند که از ژوئن ۲۰۱۱ سربازگیری اجباری در آلمان عملاَ (و نه ضرورتاَ به لحاظ قانونی) پایان خواهد یافت. ارتش کنونی آلمان محصول دوران جنگ سرد است اما با این وجود برخی از سیاستمداران اپوزیسیون بر این باورند که ارتش حرفه‌ای هزینه زیادتری را به بودجه دولتی تحمیل خواهد کرد، زیرا این ارتش باید توان گسیل ۱۰ هزار سرباز را بطور مستمر برای ماموریت‌های خارجی داشته باشد. ارتش آلمان در حال حاضر با اعزام ۷ هزار سرباز در ماموریت‌های مختلف به سقف ظرفیت خود رسیده است.
"اسن" پایتخت فرهنگی جهان در سال ۲۰۱۰
شهر "اسن" در ایالت نوردراین وستفالن در کنار شهرهای "استانبول" (ترکیه) و "پچ" (مجارستان) پایتخت فرهنگی جهان درسال ۲۰۱۰ بود. ۵۳ شهر دیگر این ایالت، شهر "اسن" را در برگزاری ۵۵۰۰ برنامه در عرصه‌های گوناگون همچون تئاتر، موسیقی و برپایی نمایشگاه‌های مختلف هنری همراهی کردند. حضور بیش از ۱۰ میلیون بازدیدکننده خارجی و داخلی در برنامه‌های مختلف حتا مسئولان فرهنگی آلمان را نیز غافل‌گیر کرد.
در کنار برگزاری برنامه‌های ارزنده و جدی هنری، نمایش فرهنگ روزمره و جشن‌های سرگرم‌‌کننده نیز از سوی مسئولان دنبال شد. به گفته مسئولان فرهنگی آلمان، بزرگترین جشن خیابانی جهان با نام "زندگی آرام" در اتوبانی به طول ۶۰ کیلومتر در حد فاصل شهرهای دورتموند و دویسبورگ با استقبال ۳ میلیون نفر مواجه شد. یک میلیون نفر از بازدیدکنندگان با دوچرخه به این گردهمایی استثنایی آمده بودند. آلمان در این جشن به بهترین نحوی تنوع فرهنگی را در کشور خود به نمایش گذاشت.
"راهپیمایی عشق" به خون نشست
پس از این موفقیت در تابستان ۲۰۱۰، شهر دویسبورگ بار دیگر میزبان گردهمایی بزرگ "راهپیمایی عشق" بود که با فاجعه‌ای دلخراش پایانی مرگبار یافت. در هوایی آفتابی و دلپذیر یک میلیون نفر برای شرکت در فستیوال موسیقی"تکنو" به محل برگزاری سرازیر شده بودند، اما تونل تنگی بر سر راه مردم، بدل به گذرگاه مرگ شد. در این فاجعه در اثر ازدحام و سراسیمگی ۲۱ نفر کشته و بیش از ۵۰۰ نفر مجروح شدند.
این حادثه نه تنها سرنوشت "راهپیمایی عشق" و برپایی آتی آن را بطور کلی زیر سوال برد، بلکه اعتبار آلمانی‌ها به عنوان "استادان سازماندهی" جشنواره‌ها و گردهمایی‌های بزرگ را خدشه‌دار کرد. مدیریت این فاجعه از سوی مردم بویژه از سوی خانواده‌ی قربانیان مورد انتقاد شدید قرار گرفت.
پایان حسرت آلمان در "موسیقی پاپ" اروپا
آنچه سال‌ها در خاطره آلمانی‌ها باقی خواهند ماند، پیروزی و موفقیت "لنا مایر-لندروت" در مسابقات سالیانه‌ی موسیقی اروپا در اسلو (پایتخت نروژ) بود. این دختر ۱۹ ساله پس از ۲۸ سال، بار دیگر آلمان را در صدر موسیقی پاپ اروپا نشاند. استقبال بی‌نظیر از بازگشت "لنا" و بازتاب رسانه‌ای این موفقیت تنها با پیروزی تیم ملی فوتبال آلمان در مسابقات مهم بین‌المللی قابل مقایسه بود.
در این میان باید به برگزاری موفقیت‌آمیز دو نمایشگاه سالیانه بزرگ کتاب در شهرهای فرانکفورت و لایپزیگ و همچنین جشنواره فیلم برلین و فستیوال موسیقی در شهر "بایروت" اشاره کرد.
شهرام اسلامی
تحریریه: مصطفی ملکان