نگرانی از گسترش خودسوزی در کشورهای عربی
۱۳۸۹ دی ۳۰, پنجشنبه
جنبش اعتراضی تونس، همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد به کشورهای عربی اطراف آن سرایت کرده است.
پس از آنکه محمد البوعزیزی جوان تونسی خود را در اعتراض به فقر و بیکاری به آتش کشید، شعله‌های آتش از بدن او به تمامی خیابان‌ها سرایت کرد و مردم خشمگین سرانجام دولت زین‌العابدین بن‌علی را واژگون کرده و باعث فرار او از کشور شدند.
اکنون اما، کشورهای عربی با پدیده‌ای به نام «خودسوزی» مواجه شده‌اند؛ بطوریکه در مصر و الجزایر تاکنون هفت نفر اقدام به خودسوزی کرده و دامنه این گونه حوادث حتی به شرق اروپا و رومانی نیز رسیده است.
عبده خطاب، شهروند ۵۵ ساله مصری پس از آنکه از طرف شهرداری اسماعیلیه دستوری مبنی بر لزوم تخلیه ساختمان مسکونی خود دریافت کرد، تلاش نمود تا خود و ۱۴ عضو خانواده‌اش را به آتش بکشد؛ اما همسایگان در آخرین لحظه مانع او شدند.
در قاهره، حازم عبدالفتاح ۳۵ ساله که به تازگی ازدواج کرده، پس از آنکه تلاش‌هایش برای اجاره منزل و تهیه سرپناهی برای همسرش شکست خورد، با ریختن بنزین بر روی خود قصد داشت در برابر ساختمان استانداری قاهره خود را به آتش بکشد که نیروهای امنیتی مانع او شدند.
محمد عاشور کارمند شرکت هواپیمایی مصر نیز، در اعتراض به «وضعیت موجود در کشورهای عربی» سعی کرد تا خود را بسوزاند که با شکست مواجه شد.
در الجزایر نیز حادثه‌ای مشابه رخ داد: عفیف الحضری دستفروش و پدر سه فرزند، پس از درگیری با پلیس که قصد داشت بساط دستفروشی او را جمع کند، خود را به آتش کشید که مردم او را از مرگ نجات دادند. از شنبه گذشته تاکنون این هشتمین بار است که یک نفر در اعتراض به وضعیت معیشتی، خودسوزی می‌کند.
در یمن که این روزها شاهد تظاهرات مردمی در حمایت از ملت تونس است، در دومین حادثه مشابه، یک جوان خود را به آتش کشید. پلیس یمن، تظاهرکنندگان را تهدید به استفاده از خشونت و زور کرده است.
دامنه این گونه خودسوزی‌های اعتراض‌آمیز به رومانی در شرق اروپا نیز کشیده شد. به‌طوری که دو نفر در اعتراض به وضعیت دشوار اقتصادی این کشور خود را به آتش کشیدند.
کشورهای عربی و رهبران مادام‌العمر
مردم کشورهای عربی عموما با رهبرانی مادام‌العمر مواجه هستند که هیچ راه دموکراتیکی را برای تغییر خود باز نگذاشته‌اند. در یمن علی عبدالله صالح از ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۰ رییس‌جمهور یمن شمالی و از آن سال تاکنون رییس‌جمهور یمن متحد است.
در مصر نیز حسنی مبارک از ۱۹۸۱ تاکنون، پست ریاست جمهوری را در اختیار داشته و این گمانه‌زنی وجود دارد که وی قصد دارد در انتخابات سال آینده مصر نیز خود را نامزد کند. در آن زمان مبارک ۸۴ ساله خواهد شد.
سوریه نیز از ۱۹۷۱ تا ۲۰۰۰ شاهد ریاست جمهوری حافظ اسد بوده و از آن هنگام تاکنون بشار اسد فرزند او بر این کشور حکومت می‌کند.
فتوای الازهر
هر چند که اکثر خودسوزی‌های صورت گرفته ظرف چند هفته اخیر با موفقیت همراه نبوده و مردم یا پلیس مانع اجرای آن‌ها شده‌اند، اما گسترش چنین پدیده‌ای، علما و سیاستمداران را وادار به واکنش کرده است.
شیخ یوسف قرضاوی از علمای مشهور عربی و رییس اتحادیه جهانی مسلمانان، در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که خودسوزی از نظر شریعت اسلام گناهی نابخشودنی است. وی در این برنامه گفت که هر چند جوان تونسی با خودسوزی خود باعث بروز انقلابی تمام عیار شد، اما عمل وی گناه بوده و باید برای آمرزش روح او دعا کنیم.
قرضاوی پس از آن با صدور بیانیه‌ای از تمامی جوانان در کشورهای مصر، موریتانی، الجزایر و غیره خواست تا دست به خودسوزی نزده و «از لطف خدا» غافل نشوند و بدانند که «پس از روزگار سختی، روزهای آرامش در انتظار است».
الازهر مصر به عنوان یکی از بالاترین مراجع صدور فتوا در جامعه اهل تسنن کشورهای عربی، با خودسوزی به هر شکلی به شدت مخالفت کرده و آن را برخلاف احکام واضح اسلام خوانده است.
محمد الطهطاوی سخنگوی الازهر پس از تلاش پنج مصری برای خودسوزی، گفت که دین اسلام هرگونه آسیب زدن به خود یا خودکشی را حرام اعلام کرده و برای یک مسلمان مجاز نیست که در اعتراض به وضعیت معیشتی یا سیاسی، خود را سوزانده یا در معرض مرگ قرار دهد.
شیخ جمال قطب از مدرسین الازهر نیز گفت که طلب آمرزش برای افرادی که خودسوزی کرده‌اند، چیزی را تغییر نمی‌دهد. در هر حال آن‌ها مرتکب گناهی بزرگ شده‌اند و ما نمی‌توانیم به خانواده‌های آن‌ها به صراحت بگوییم که فرزندانتان کافر هستند.
وی افزود: «دلیل مهم نیست. هر کسی که دست به خودسوزی بزند، از دین اسلام خارج شده و طلب آمرزش برای او کار درستی نیست و نباید برای او دعا کرد».
موضع روحانیون بنیادگرا
با این حال بسیاری از علمای تندرو و بنیادگرا با صدور بیانیه‌ها و فتواهایی بر روی اینترنت از جوانان در کشورهای عربی خواسته‌اند تا با خودسوزی به وضعیت موجود در این کشورها اعتراض کنند، چرا که این امر در وضعیت کنونی «یک نوع جهاد» محسوب شده و از نظر اسلام واجب است.
در این وضعیت کشورهایی مثل فرانسه که به شکل سنتی در شاخ آفریقا و کشورهای عربی نفوذ دارند، شروع به بررسی احتمال گسترش حوادث تونس به دیگر کشورهای عربی کرده‌اند.
الشرق الاوسط به نقل از یک منبع فرانسوی بلندپایه می‌نویسد که پاریس با دقت و نگرانی وضعیت کشورهای عربی را زیر نظر دارد، چرا که هیچکس در اروپا و آمریکا پیش‌بینی نمی‌کرد که یک نظام از نظر اقتصادی موفق، مانند نظام تونس، به این سرعت دچار فروپاشی شود. از آنجا که فرانسه منافع زیادی در مغرب عربی دارد، این نیاز وجود دارد که احتمال گسترش «ویروس انقلاب» به دیگر کشورهای عربی شمال آفریقا با دقت مورد بررسی قرار گیرد.
علی مهتدی
تحریریه: جواد طالعی