نیم قرن پس از نخستین سفر فضایی؛ پرواز جاودانه گاگارین

مسکو، ۱۲ آوریل ۱۹۶۱، ساعت ۹ صبح: سازمان فضانوردی اتحاد جماهیر شوروی در تب‌وتاب اجرای بزرگترین طرح‌ تاریخ این سازمان بود؛ طرحی که ۷ دقیقه بعد کلید خورد. در این فاصله، سخنرانی کوتاه یوری گاگارین، نخستین انسانی که به فضا سفر کرد، ضبط شد.

گاگارین بیست و هشت ساله با آرامش و اعتماد به نفس کامل در حالی که می‌د‌انست سفری پرخطر و شاید بی‌بازگشت پیش رو دارد، سخنان خود را چنین آغاز کرد: «دوستان عزیز، هم‌وطنان و مردم تمام کشورها و قاره‌های زمین، تا چند دقیقه دیگر سفینه‌ای پرقدرت مرا به فضای نامتناهی خواهد برد. در چند لحظه باقی مانده تا آغاز چنین سفری، من چه می‌توانم به شما بگویم؟ تمام زندگی من اکنون مانند چشم برهم زدنی زیبا به نظرم می‌رسد. تمام زندگی‌ام و همه آنچه انجام داده‌ام برای این لحظه بوده است.»

یک ساعت‌ وچهل هشت دقیقه در مدار زمین

برنامه این سفر و تمام مأموریت سازمان فضانوردی اتحاد جماهیر شوروی به دلیل هراس این سازمان از شکست این مأموریت بزرگ، کاملأ محرمانه بود. طراحان و مهندسان سازمان فضانوردی اتحاد جماهیر شوروی‌، سفینه‌ای به نام "وستوک ۱‎" را برای سفر نخستین انسان به فضا آماده کرده بودند. این سفینه‌ در ساعت ۹ و ۷ دقیقه روز ۱۲آوریل ۱۹۶۱از پایگاه فضایی قزاقستان به فضا پرتاب شد.

بوریس چرتوک یکی از طراحان "وستوک ۱" بود. چرتوک که اکنون ۹۹ سال دارد به اشتفان لاک، گزارشگر شبکه رادیوهایی دولتی آلمان در مسکو می‌گوید: «برای ما روشن بود که این پرواز‌، تصور انسان را در مورد جایگاه او در فضا متحول خواهد کرد. ما می‌خواستیم انسانی را به جهانی تا آن زمان، ناشناخته و غیرقابل ‎دسترس بفرستیم. از این رو وظیفه‌ بسیار بزرگی بر دوش ما بود که ضریب خطر بالایی داشت. خود من امروز حاضر نیستم مجوز پرواز با وستوک ۱ را در آن شرایط، صادر کنم.»

وستوک ۱ در حالی‌که یوری گاگارین سرنشین آن بود، به مدت یک ساعت و ۴۸ دقیقه در مدار زمین چرخید. یوری گاگارین چند دقیقه پس از ورود به مدار زمین با پایگاه خود تماس گرفت و گفت: «می‌توانم دره‌ها، جنگل‌ها، رودخانه‌ها و ابرها را ببینم.» او در آن‌لحظه هنوز نمی‌د‌انست که مهندسان سازمان فضانوردی شوروی در محاسبه بازگشت به زمین اشتباه کرده‌اند؛ اشتباهی که می‌توانست به قیمت جان گاگارین و شکست این مأموریت بزرگ ختم شود.

اشتباه در محاسبه فرود گاگارین

دانشمندان سازمان فضانوردی اتحاد جماهیر شوری در محاسبه فرود دقیق کپسول یوری گاگارین دچار خطا شده بودند. به دلیل این اشتباه و ترس از برخورد شدید کپسول حامل گاگارین به زمین، او پیش از برخورد با زمین با چتر نجات بیرون پرید و در فاصله هشتصد مایلی جنوب مسکو‌، در ساحل رود الگا فرود آمد. مقامات اتحادجماهیرشوروی اما تا چندین دهه پس از این سفر همچنان اصرار داشتند که گاگارین درست در همان موقعیت پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی شده و با کپسول فرود آمده است.

سفر موفقیت‌آمیز نخستین انسان به فضا در اتحاد جماهیر شوروی گام بزرگی بود که به یک سلاح تبلیغاتی مهم برای به رخ کشیدن برتری ایدئولوژی کمونیسم تبدیل شد. این موفقیت برای مردم اتحاد جماهیر شوری غروری وصف‌ناپذیر به ارمغان آورد. نیکیتا خروشچف، ‌‎رهبر شوروی هنگام استقبال از یوری گاگارین در کاخ کرملین، با تبریک به او گفت که مردم اتحاد جماهیر شوروی تا صدها سال دیگر به پرواز قهرمانانه او افتخار خواهند کرد.

"جایزه گاگارین"

یوری گاگارین پس از این سفر به یکی از چهره‌های برجسته و محبوب اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد. اوهر چند که ۷ سال بعد در یک سانحه هوایی مشکوک درگذشت اما قهرمان تاریخ روسیه باقی ماند.

امسال نیز شبکه‌های تلویزیونی روسیه با پخش مستندهای گوناگون از زندگی یوری گاگارین پنجاهمین سالروز پرواز جاودانه او به فضا را جشن گرفتند.

جشن بزرگی نیز در کاخ کرملین تدارک دیده شده است که ۸۰ فضانورد پیش‌کسوت روس میهمانان افتخاری آن هستند. ولادیمیر پوتین نخست‌وزیر روسیه نیز اعلام کرده که از این پس، هر پنج سال یکبار جایز‌ه‌ای با نام "جایزه گاگارین" اهدا خواهد شد. به گفته پوتین این جایزه که با ۲۵ هزار یورو پول نقد همراه است برای قدردانی از ارزنده‌ترین خدمات سازمان فضانوردی روسیه در نظر گرفته شده است.

SB/MDM