هشتاد سالگی رومن پولانسکی، کارگردانی خو گرفته به مرگ

رومن پولانسکی، در روز ۱۸ اوت ۱۹۳۳ در پاریس به دنیا آمد و در همان دوران کودکی به همراه خانواده خود به لهستان مهاجرت کرد. در جریان روی کار آمدن رژیم نازی و جنگ جهانی دوم، پولانسکی اعضای خانواده خود را در اروگاه‌های مرگ از دست داد و در طول زندگی پر فراز و نشیب‌اش همچنین شاهد مرگ شماری دیگر از عزیزانش بود. پولانسکی می‌گوید، به مرگ عادت کرده، همانگونه که جراحان به دیدن شکم‌های دریده عادت دارند.

پولانسکی در دهه پنجاه میلادی تحصیلات خود در زمینه فیلم را در مدرسه سینمایی شهر لودز در لهستان به پایان رساند و برای کسب نخستین تجربیات راهی فرانسه شد. او پس مدتی به لهستان بازگشت و در سال ۱۹۶۲ نخستین فیلم بلندش را ساخت که "چاقو در آب" نام داشت. این تنها فیلمی است که پولانسکی در لهستان ساخت.

"چاقو در آب" که با بودجه و امکانات محدودی ساخته شد، مورد ستایش منتقدان غرب قرار گرفت. این فیلم جایزه منتقدان جشنواره ونیز در سال ۱۹۶۲ را از آن خود کرد و همچنین یکی از نامزدهای دریافت اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان در سال ۱۹۶۴بود. "چاقو در آب" داستان زوجی است که قصد دارند ایام آخر هفته‌شان را به تفریح و قایق‌سواری بگذرانند و رابطه آنها با حضور مهمانی جوان مورد آزمون قرار می‌گیرد.

فیلم "انزجار"، محصول ۱۹۶۵ که در فارسی با عنوان "تنفر" نیز شناخته شده و پولانسکی آن را در انگلستان ساخته‌، از دیگر آثار نخستین این کارگردان معروف محسوب می‌شود. "انزجار" یکی از نامزدهای خرس طلایی جشنواره فیلم برلین در سال ۱۹۶۵ بود و گرچه در پایان فستیوال از کسب خرس طلایی محروم ماند، اما پولانسکی خود جایزه خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی را برای آن دریافت کرد.

این فیلم (محصول سال ۱۹۶۷) که می‌توان آن را هجویه پولانسکی بر فیلم‌های دراکولایی دانست، تلفیقی است از دلهره و طنز. پولانسکی نه تنها این فیلم را کارگردانی کرد، بلکه افزون بر نوشتن فیلم‌نامه (به همراه ژرار براش) و تهیه‌کنندگی، خود نیز به عنوان بازیگر در آن نقش‌آفرینی کرد.

پولانسکی در سال ۱۹۶۸ فیلم "بچه رزماری" را بر اساس رمانی از آیرا لوین و با بازی درخشان میا فارو ساخت. این فیلم هولناک و تکان‌دهنده که جوایز زیادی هم به دست آورد، بدون توسل به صحنه‌هایی انزجارآور یا خشن، میا فارو (در نقش رزماری) را از همسری شاد و خوشبخت به زنی "جن‌زده" بدل می‌سازد. پولانسکی در سال ۱۹۶۹ از جمله جایزه اسکار و گلدن گلوب بهترین فیلمنامه اقتباسی را برای این فیلم کسب کرد.

در تابستان ۱۹۶۹ شارون تیت، همسر رومن پولانسکی که باردار هم بود، به طرز وحشیانه‌ای به قتل رسید و شوک این واقعه دردناک سبب شد که پولانسکی برای مدتی از فعالیت‌های سینمایی دست بکشد. تصویری از پولانسکی و همسرش در دهه شصت میلادی.

در سال ۱۹۷۱ پولانسکی فیلم "مکبث" را بر اساس نمایش‌نامه و تراژدی معروف ویلیام شکسپیر ساخت که برداشتی واقع‌گرایانه از این اثر بود. "مکبث" اولین فیلمی بود که پولانسکی پس از قتل وحشیانه همسرش، شاروت تیت، ساخت. ساختن این فیلم به گفته‌ای، گامی برای رهایی یافتن پولانسکی از بار این خاطره دردناک بود، اگر چه او خود چنین ارتباطی میان فیلم و آن قتل فجیع را رد کرد.

در سال ۱۹۷۴ پولانسکی یکی از فیلم‌های فراموش‌نشدنی خود را ساخت: "محله چینی‌ها" با بازی درخشان جک نیکلسون. این فیلم که داستان آن در دهه سی میلادی در لس‌آنجلس می‌گذرد، در ژانر کارآگاهی ساخته شده است. "محله چینی‌ها" هم با ستایش منتقدان و هم با استقبال تماشاگران روبه‌رو شد. این فیلم در مجموع نامزد دریافت ۱۱ جایزه اسکار، از جمله برای بهترین فیلم شد، اما تنها یک اسکار دریافت کرد: جایزه بهترین فیلمنامه.

پولانسکی در سال ۱۹۷۷ به اتهام ارتباط جنسی با دختری ۱۳ ساله دستگیر شد و مدتی حتی تحت درمان روانکاو بود. او در پی تصمیم دادگاه به آزادی مشروط وی، از آمریکا گریخت و به فرانسه رفت. پولانسکی از آن پس در فرانسه به فعالیت‌های خود ادامه داد. از آنجا که او تابعیت فرانسوی دارد، دولت فرانسه قادر به استرداد او به ایالات متحده نبود.

"دیوانه‌وار"، محصول سال ۱۹۸۸ فیلمی است پرهیجان در ژانر جنایی. هریسون فورد، بازیگر معروف آمریکایی نیز ایفاگر نقش اصلی مرد در این فیلم است. "دیوانه‌وار" درباره زوجی آمریکایی است که در جریان سفرشان به پاریس درگیر ماجرایی جاسوسی می‌شوند. این فیلم که حال و هوای "هیچکاکی" دارد، از لحاظ تجاری نیز موفقیت کسب کرد و بیش از ۱۷ میلیون دلار فروش داشت. موسیقی متن این فیلم مهیج نیز ساخته انیو موریکونه است.

این فیلم در سال ۱۹۹۴ بر اساس نمایشنامه‌ای از آریل دورفمن، نویسنده‌ای شیلیایی، ساخته شده و یکی از بهترین آثار پولانسکی محسوب می‌شود. پولانسکی در این فیلم نقش‌مایه‌های مورد علاقه‌اش چون نفرت و ترس را با کارکترهای محدود و در فضایی بسته به نمایش می‌گذارد. سیگورنی ویور و بن کینگزلی بازیگران اصلی این فیلم هستند.

در سال ۱۹۹۹ پولانسکی پس از مدتی وقفه در عرصه کارگردانی "دروازه نهم" را ساخت که محصول مشترک آمریکا، اسپانیا و فرانسه است. این فیلم اقتباسی است ادبی و اثری جنایی معمایی. این فیلم از جمله جایزه فیلم اروپا را در همان سال برای پولانسکی به ارمغان آورد. جانی دپ (تصویر) ایفاگر نقش اصلی در این فیلم است.

در سال ۲۰۰۲ بود که پولانسکی یکی از شاهکارهای خود را خلق کرد: "پیانیست". این فیلم بر اساس داستان واقعی زندگی ولادیسلاو اشپیلمن، پیانونواز یهودی در دوران جنگ جهانی دوم در لهستان و اشغال این کشور توسط رژیم نازی آلمان است. آدرین برودی (تصویر) که ایفای نقش اول مرد را در این فیلم برعهده داشت، جایزه اسکار را دریافت کرد.

پولانسکی خود از "پیانیست" به عنوان بهترین فیلمش یاد می‌کند. پولانسکی که خود برای این فیلم جایزه اسکار بهترین کارگردانی را به دست آورده بود، به علت گریزش از آمریکا در دهه هفتاد میلادی، امکان حضور در مراسم اسکار و دریافت جایزه را نداشت. تصویری از پولانسکی در حین فیلمبرداری "پیانیست".

در سپتامبر ۲۰۰۹ پولانسکی برای دریافت جایزه‌ای که قرار بود در جشنواره فیلم زوریخ به مناسبت تقدیر از یک عمر فعالیت هنری به او اهدا شود، راهی این شهر شد و در فرودگاه زوریخ، با استناد به درخواست دادگستری ایالات متحده، توسط پلیس بازداشت گردید. زنی که بیش از ۳۰ سال پیش مورد تجاوز پولانسکی قرار گرفته بود، گفت که او را بخشیده و دادگستری سوئیس نیز علی‌رغم تلاش‌های آمریکا، این فیلمساز را سرانجام آزاد کرد.

این فیلم بر اساس رمان «شبح»، نوشته‌ی رابرت هریس ساخته شده است. فیلمنامه‌ی «سایه‌نویس» را پولانسکی با کمک رابرت هریس نوشته است. داستان فیلم در مورد یک سایه‌نویس یا نویسنده‌ا‌ی در پشت پرده است که قرار است کتاب خاطرات نخست‌وزیر پیشین انگلستان را کامل کند. این نویسنده در جریان این کار به اسراری پی می‌برد که زندگی اش را به خطر می‌اندازد. این فیلم محصول مشترک آلمان، فرانسه و بریتانیاست.

پولانسکی (چپ) در سال ۲۰۱۰ جایزه‌ی بهترین فیلمساز آکادمی فیلم اروپا را از آن خود کرد. «سایه‌نویس»، فیلم حادثه‌ای- سیاسی این کارگردان در مجموع پنج جایزه را به خود اختصاص داد: بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین هنرپیشه مرد، بهترین فیلمنامه و بهترین موسیقی متن. این فیلم نامزد هفت جایزه شده بود. پیش از آن پولانسکی برای این فیلم جایزه‌ی بهترین کارگردانی جشنواره فیلم برلیناله را ربوده بود.

"کشتار" عنوان فیلمی است که پولانسکی آن را در سال ۲۰۱۱ بر اساس نمایشنامه‌ای از یاسمینا رضا ساخته است. در این فیلم جودی فاستر، کیت وینسلت، کریستوف والتز و جانی سی نقش‌آفرینی کرده‌اند. داستان ماجرای دیدار دو خانواده و برخورد پرتنش آنها است که بخاطر دعوای فرزندانشان در یک پارک با یکدیگر بحث می‌کنند.

رومن پولانسکی در مصاحبه‌ای با یکی از شبکه‌های رادیو تلویزیونی سوئیس گفته است که با توجه به زندگی پرفراز و نشیبی که پشت سرگذاشته، پوستش کلفت شده است. او با طنز افزوده: «جنس من از ماده‌ای سخت است که می‌توانید از آن میخ درست کنید!»