هم خاتمی و هم نمایندگان مجلس عقب نشستند
۱۳۸۷ اردیبهشت ۱۸, چهارشنبه
محمد خاتمی، رییس جمهور پیشین ایران، در سخنرانی خود در گیلان (دوم مه / ۱۳ اردیبهشت) به برداشت کنونی از نظر “صدور انقلاب“ آیت الله خمینی انتقاد کرد. این موضوع خشم و اعتراض نیروهای اصولگرا را برانگیخت. قرار بود که روز چهارشنبه (۱۸ اردیبهشت) ۷۷ تن از نمایندگان مجلس نامه‌ای جمعی خطاب به وزیر اطلاعات و حاوی حمله تند به خاتمی را در صحن مجلس برخوانند. اما هم خاتمی و هم نمایندگان از موضع خود عقب نشستند.
در این باره با دکتر بهمن نیرومند، نویسنده و تحلیلگر سیاسی در برلین مصاحبه کرده‌ایم.
دویچه‌وله: سخنرانی محمد خاتمی در گیلان درباره‌ی “صدور انقلاب“ از نظر آیت‌الله خمینی، به عقیده‌ی برخی ناظران سیاسی بعنوان سخنرانی‌ای ارزیابی شده است که با سابقه و منش پیش از این رییس جمهور سابق سازگار نیست. شما هم چنین برداشتی دارید؟
بهمن نیرومند: بله، برای من هم این صحبت‌های آقای خاتمی در ایران خیلی تعجب‌انگیز بود. تعجب‌انگیز به این معنا که آقای خاتمی در هشت سال ریاست جمهوری‌شان چنین جراتهایی از خودشان نشان ندادند و حتا زمانی که از ایشان بسیار انتظار می‌رفت که واقعیاتی را بیان بکنند، در واقع خیلی دست به عصا راه می‌رفتند. به همین دلیل برای من این تعجب‌انگیز بود، مضافا این که، بهرحال آقای خاتمی یک دوره رییس جمهور ایران بودند و امروز هم بهرحال از سیاستمداران درجه یک ایران هستند. از این نظر با توجه به تبلیغات شدیدی که از طرف امریکا می‌شود، در رابطه با نقش ایران در عراق و افغانستان، خیلی برای من تعجب‌آور بود که آقای خاتمی در صحبت‌هایشان به این نکته‌ی مهم اشاره کردند.
البته ایشان با توضیحاتی که در “بنیاد باران“ دادند، تعبیر به کلی دیگری از گفته‌ی خودشان کردند و حتا تا این حد پیش رفتند که کاملا سیاستهای آقای خامنه‌ای را در رابطه با همسایگان ایران تایید کردند و تایید کردند که گویا سیاست امروز ایران هم همان اهدافی را دنبال می‌کند که به‌زعم ایشان آقای خمینی دنبال می‌کردند.
دویچه‌وله: چه چیزی آقای خاتمی را به نظر شما برانگیخته بود که زبانی به نظر انتقادآمیزتر از گذشته را انتخاب کند؟
بهمن نیرومند: این را باید از خود ایشان سؤال کرد. ما فقط می‌توانیم حدس بزنیم و من بیشتر حدس می‌زنم که از آنجایی که این با تمام خصوصیات آقای خاتمی در واقع ناخوانا است، ایشان در واقع یک اشتباه کرده است. ولی بعید به نظر می‌رسد که با تمام تجربیاتی که ایشان دارند، دچار چنین اشتباهی شده باشند. البته این را هم باید اضافه بکنم که آقای خاتمی واقعیت‌هایی را بیان کرده است. یعنی عملا اینطور است که ایران همینطور ساکت ننشسته و سعی و کوشش زیادی می‌کند که نفوذش را در کشورهای همسایه پیش ببرد. در واقع ایران استراتژی‌ای چندگانه را در کشورهای همسایه دنبال می‌کند. از یکطرف طبیعتا رژیم مایل است در کشورهای مجاور، بویژه در عراق و افغانستان، ثبات برقرار بشود، لااقل ثباتی نسبی. از طرف دیگر رژیم مایل است هر اقدامی را انجام بدهد، برای این که سیاست آمریکا و سیاست غرب، بخصوص در افغانستان و عراق و بطور کلی در تمام منطقه، با عدم موفقیت مواجه بشود. از این نظر این ناآرامی‌ها را ایجاد می‌کند و به مقاومتهایی که در این منطقه هست، کمک می‌رساند. سوم این که ایران کوشش دارد، یعنی رژیم کوشش دارد، نفوذ خودش را در تمام منطقه افزایش بدهد و طبیعتا نزدیکترین مخاطبین این رژیم، که خودش یک رژیم رادیکال است، نیروهای رادیکال هستند، نظیر حزب‌الله در لبنان یا حماس در فلسطین. تردیدی نیست که این استراتژی خطرات بسیار سهمگینی را برای مردم ما و برای تمامیت ارضی ایران و اصولا برای مجموعه‌ی منافع جامعه‌ی ما دربردارد. ولی بهرحال این رژیم با این استراتژی به اصطلاح سه‌گانه دارد حرکت می‌کند.
دویچه‌وله: ما انتقاد آقای خاتمی را دیدیم و این که نمایندگان مجلس قرار بود که روز چهارشنبه در مجلس اخطاری بدهند که خوانده بشود. ولی پیش از آن آقای خاتمی عقب‌نشینی کردند!
بهمن نیرومند: بله، ایشان در صحبت‌هایی که در “بنیاد باران“ کردند، در واقع مقداری از آن صحبت‌های خودشان را پس گرفتند، و برعکس خیلی دفاع کردند از سیاستی که رهبر انقلاب دنبال می‌کند. ولی این پس گرفتن مانع از آن چیزی که گفته شده نیست. یعنی ایشان دقیقا انتقاد کردند که این راه “صدور انقلاب“ نیست، صدور انقلاب در واقع از این طریق امکان‌پذیر است که ایران از هر نظر در میان کشورهای اسلامی الگویی بشود و این خودش بهترین راه برای صدور انقلاب خواهد بود. ایشان انتقاد کردند که این درست نیست که ما اسلحه بگیریم و در کشورهای دیگر انفجار ایجاد کنیم و گروههایی درست کنیم که در کشورهای دیگر خرابکاری کنند. این را ایشان گفته‌اند، یعنی واقعیتی‌است که ایشان بیان کرده و این کاملا مشخص است که مخاطب ایشان دولت کنونی ایران به رهبری آقای احمدی‌نژاد است و این واقعیتی‌است که ایشان این سیاست را دنبال می‌کند. یعنی دائما تحریکاتی از طرف ایران انجام می‌گیرد، حالا چه در سطح بین‌المللی و چه در منطقه. و این به نظر من مورد اعتراض آقای خاتمی است و تعجب من، گفتم، فقط در این است که آقای خاتمی به این صراحت این انتقاد را بیان کرده است
دویچه‌وله: می‌تواند صراحت ایشان به این برگردد که انتخابات ریاست جمهوری نزدیک است و رقابتهای سیاسی از این گونه در میان است؟
بهمن نیرومند: من فکر نمی‌کنم. برای این که طبیعتا، گفتم، ایشان به اندازه‌ی کافی تجربه دارد و می‌داند که با بیان این حرف بهترین زمینه را می‌دهد برای نیروهای مقابل که تمام دشمنی‌ای که با ایشان دارند، با اصلاح‌طلبان دارند، آن را عرضه بکنند و در واقع تمام دستگاه تبلیغاتی‌شان را به حرکت دربیاورند. کما اینکه ما دیدیم مقاله‌ای که روزنامه‌ی کیهان نوشت و در واقع اقدامی که نمایندگان مجلس کردند، سرآغازی بود برای حملات شدید به آقای خاتمی و اصلاح‌طلبان. البته من فکر می‌کنم که این عقب‌نشینی که نمایندگان مجلس کردند، به توصیه‌ی آقای خامنه‌ای بوده است. برای این که نمی‌خواستند شاید این بحث بیشتر دامن زده بشود و مسایلی رو بشود که از نظر آنها نباید رو بشود.
دویچه‌وله: در ضمن گفته شده است که نمایندگان ممکن است به این خاطر عقب‌نشینی کرده باشند که نگران انعکاس این درگیری در غرب هستند. در غرب چنین صحبت‌هایی تا چه حد انعکاس دارد و چه برداشتی واقعا می‌شود؟ برداشت شما در این زمینه چیست؟
بهمن نیرومند: این به نظر من بهترین هدیه‌ای است که به غرب می‌شود داد. برای این که شما می‌دانید، آمریکا دائما، و روز به روز بیشتر، روی این مسئله تبلیغ می‌کند که رژیم جمهوری اسلامی مشغول خرابکاری در عراق و حتا در افغانستان است و هر روز، حالا درست یا نادرست، سلاحهایی را کشف می‌کنند که ساخت ایران است. البته این را هم من باید اضافه بکنم که خیلی تمسخرانگیز به نظر می‌رسد که امریکا از یکسو عراق و افغانستان را اشغال کرده است و ما می‌دانیم که این اشغال چه فجایعی را به بار آورده است و این جنگی که علیه این دو کشور انجام شد، و آنوقت ایراد بگیرد به ایران که یک کشور همسایه است، که چرا شما دارید در امور افغانستان و عراق دخالت می‌کنید. این در واقع، منطقی است که فقط از جانب یک نیروی ابرقدرت می‌شود اظهار بشود، وگرنه اگر امریکایی‌ها مخالف با دخالت در این کشورها بودند، خب خودشان در ابتدا باید نیروهایشان را هرچه زودتر از عراق و از افغانستان بیرون ببرند.