واکنش‌ها به برکناری متکی، از حیرت تا بی‌تفاوتی
۱۳۸۹ آذر ۲۳, سه‌شنبه
رامين مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، روز سه‌شنبه اعلام کرد که برکناری منوچهر متکی بر سياست خارجی ايران تاثيری نخواهد داشت. سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «نه در سياست‌ها و نه در نحوه مذاکرات تغييری صورت نمی‌گيرد.»
آقای مهمان‌پرست در پاسخ به اين پرسش که آيا سياست ايران در گفت‌وگو با گروه پنج به علاوه يک تغيير می‌کند، اظهار داشت: «مذاکرات ايران و پنج به علاوه يک در چارچوب تعريف شده‌ای انجام می‌شود... لذا تغيير افراد، آن سياست‌ها و چارچوب‌ها را تغيير نمی‌دهد.»
انتقاد از شیوه برکناری
در ایران نمايندگان و رسانه‌های اصولگرا از تصميم رييس جمهور ايران در کنار گذاشتن وزير امور خارجه، و به ویژه شیوه انجام آن، انتقاد کرده‌اند. برکناری آقای متکی بدون هیچ مقدمه و توضیحی از جانب رئیس جمهور و در زمانی صورت گرفت که وزیر خارجه برای ابلاغ پيام رئيس جمهوری ايران به همتای سنگالی خود، به اين کشور سفر کرده بود.
احمد توکلی، رييس مرکز پژوهش‌های مجلس گفته است که شيوه برکناری متکی جايگاه وزارت خارجه را "سخيف" می‌کند. آقای توکلی توضیح داد: «اين اقدام، اين پيام را برای کشورهای خارجی در بر دارد که ثبات ناشی از عقلانيت در کشور حاکم نيست و اراده يک فرد است که حاکميت می‌کند و هر وقت هر کاری بخواهد می‌کند.»
کريم عابدی، نايب رييس کميته حقوق بشر مجلس، به خبرگزاری مهر گفت که رييس جمهوری بايد علت تصميم خود را بيان کند. به گفته این نماینده مجلس: «وقتی وزير امور خارجه در ماموريت کاری به سر می‌برد و پيام شخص رييس جمهور را منتقل کرده است تعجيلی برای اين برکناری نيست. بايد از رييس جمهور سوال شود در به کارگيری اين شيوه چه تدبيری داشته‌اند.»
علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی شگفتی خود را از برکناری آقای متکی ابراز داشته و گفته است که مجلس در جریان این برکناری نبوده است.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیته روابط خارجی مجلس در گفتگو با خبرگزاری مهر با اشاره به این که منوچهر متکی در جریان سفر رسمی به سنگال برکنار شده است، گفت: «کسی که به عنوان نماینده رسمی کشور در ماموریت است اینکه در محل ماموریت برکنار شود کاری خلاف عرف است و در عرف بین‌الملل این روش برخورد، جایگاه ندارد.»
روزنامه کيهان که همواره از مواضع محمود احمدی‌نژاد پشتیبانی می‌کند، در مقاله‌ای به نحوه برکناری وزیر خارجه و انعکاس شتابزده‌ی خبر آن در رسانه‌های جمعی به تندی انتقاد کرده است.
اختلاف دیرین
از چندی پیش آشکار بود که رئیس جمهور و وزیر خارجه در راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی اختلاف نظر دارند. آقای متکی در چند مورد، از جمله، انتصاب نمایندگان ویژه برای افغانستان و خاورمیانه اعتراض کرد و نزد رهبر انقلاب شکوه برد.
در یکی از آخرین نمودهای اختلافات، ناخشنودی متکی از سفر اخیر اسفنديار رحيم مشايی به اردن بود. مشایی که عنوان مشاور احمدی نژاد در امور خاورميانه نيز فعاليت می‌کند در این سفر به اردن، پيام رييس جمهور ايران را به پادشاه اردن ابلاغ و از او برای سفر به تهران دعوت کرد. متکی از این اقدامات موازی با دیپلماسی رسمی کشور ناراضی بود و آن را دخالت در حوزه اختیارات خود می‌دانست.
در خارج بیشتر خبرگزاری‌ها و رسانه‌های جمعی برکناری متکی را گوشه‌ای از رقابت‌ها در هرم حاکمیت ایران دانسته‌اند. خبرگزاری رویترز به نقل از منبعی که نخواسته نامش فاش شود، می‌نویسد: «صالحی اولین گزینه احمدی‌نژاد برای وزارت خارجه در سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) بود، اما آیت‌الله خامنه‌ای متکی را ترجیح داد.» گفته می‌شود که احمدی‌نژاد زمان را برای به استیلای کامل بر سیاست خارجی مناسب دیده است.
اولویت برنامه هسته‌ای
برکناری آقای متکی از سمت وزارت امور خارجه در خارج از ایران انعکاس گسترده داشت. برخی از صاحب‌نظران و مفسران خارجی برکناری متکی را در چارچوب رقابت داخلی احمدی‌نژاد و علی لاریجانی رئیس مجلس تفسیر کرده و آن را گامی در تحکیم موقعیت رئیس جمهور دانسته‌اند.
بیشتر محافل خارجی به ویژه با تأکید بر این که علی اکبر صالحی، رئيس سازمان انرژی اتمی ایران، به عنوان سرپرست وزارت خارجه تعیین شده، یادآوری می‌کنند که احمدی‌نژاد نشان می‌دهد که برنامه هسته‌ای برای سیاست خارجی او در مقام اول قرار دارد.
نحوه برکناری متکی در خارج نیز حیرت برانگیخت. روزنامه گاردین نوشته است: «منوچهر متکی به عنوان وزیر خارجه به تحقیرآمیزترین شیوه برکنار شد. عزل متکی از وزارت خارجه هنگامی اعلام شد که او در مأموریت خارجی به سر می‌برد. مانند کودتایی کلاسیک، او در سنگال متوجه ماجرا شد. این احتمالا انتقام احمدی‌نژاد از سماجت متکی بود.»
بیشتر زمامداران خارجی برکناری منوچهر متکی از مقام وزارت خارجه ایران را امری داخلی دانسته‌اند که نمی‌تواند بر سیاست خارجی ایران تأثیر زیادی داشته باشد. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، از اظهار نظر نسبت به عزل منوچهر متکی خودداری کرد و گفت که تغییر یک نفر تاثیری بر سیاست خارجی ایران ندارد.
بیشتر دولتمردان غربی، از جمله وزیر خارجه آلمان، گفته‌اند که عزل وزیر خارجه ایران نباید در روند مذاکرات اتمی تغییری ایجاد کند. گیدو وستروله، وزیر خارجه آلمان، گفت: «مذاکرات آغاز شده و صرف‌نظر از ترکیب سیاسی (در ایران)، باید ادامه پیدا کند.»