وزارت ارشاد سانسور "خسرو و شیرین" را کذب خواند
۱۳۹۰ مرداد ۲۷, پنجشنبه
روابط عمومی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد روز چهارشنبه (۲۶ مرداد/۱۷ اوت) با ارسال جوابیه‌ای به خبرگزاری مهر، انتشار خبر ممیزی منظومه "خسرو و شیرین" نظامی را موجب شکل‌گیری «جریانی مرموز» علیه وزارت ارشاد خواند.
در این جوابیه قید شده است: «کتاب مورد اشاره انتشارات مذکور صرفاً گزیده‌ای از خسرو و شیرین و تلفیقی از نظم و نثر است (یعنی به هیچ‌وجه اصل اثر نظامی گنجوی نیست) و مخاطب آن نیز کودکان و نوجوانان هستند و براساس مصوبات هیئت نظارت بر نشر کتاب کودک و نوجوان، برخی مواردی که در کتاب‌های بزرگسالان بلامانع است برای این گروه سنی باید تلطیف و حتی حذف شود.»
در همین حال مدیر انتشارات "پیدایش" که این کتاب را به وزارت ارشاد ارائه کرده بود، در این‌باره به خبرگزاری مهر گفته است: «لازم است در این‌باره توضیح بدهم که ما برای چاپ هشتم کتاب درخواست مجوز برای گروه سنی بزرگسال داشته‌ایم و چاپ‌های اول تا هفتم این کتاب برای کودکان و نوجوانان بوده است و اگر منظومه خسرو و شیرین نیاز به ممیزی داشت، در همان چاپ‌های قبلی که برای گروه سنی کودک و نوجوان بود، باید بدان وارد می‌شد. اتفاقا این بار که کتاب را می‌خواستیم برای گروه سنی بزرگسال منتشر کنیم، این حذفیات را خواسته‌اند.»
وزارت ارشاد در جوابیه خود نشر "پیدایش" را به نشر اکاذیب متهم کرد و گفت: «بدیهی است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دلیل انتشار اکاذیب از سوی ناشر، پیگیری موضوع را از مراجع ذی‌صلاح حق قطعی و قانونی خود تلقی می‌نماید.»
نشر "پیدایش" در حالی متهم به نشر اکاذیب شده است که مدیرکل اداره کتاب و امور کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز روز سه‌شنبه (۲۵ مرداد / ۱۶ اوت) به خبرگزاری مهر گفت: «اصلاحات انجام شده در منظومه "خسرو و شیرین" بر اساس مصوبه هیئت سابق نظارت بر کتاب‌های کودک و نوجوان انجام شده و لازم الاجراست.»
محمد اللهیاری فومنی در واکنش به انتشار خبر انجام اصلاح در انتشار کتاب گزیده "خسرو و شیرین" از سوی اداره کتاب گفت: «وقتی قرار است یک کتاب به صورت گزیده و برای مخاطب کودک و نوجوان منتشر شود بر اساس آیین‌نامه‌ها و قوانین موجود باید سعی شود تا عبارت منتشر شده متناسب با سن آنها باشد و اگر اصلاحی صورت گرفته از این جهت است.» او این ممیزی را "تلطیف" اثر نام نهاد.
خبر اعمال ممیزی در اثر نظامی گنجوی در حالی به طور گسترده مطرح شد که خبر از سانسور دیگر آثار کهن ادبی نیز به گوش می‌رسد. مصطفی رحماندوست٬ مشاور رئیس کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در حوزه کودک و نوجوان٬ در گفت‌وگو با مهر، درباره ممیزی کتاب "خسرو و شیرین" که از سوی یونسکو به ثبت جهانی هم رسیده است، گفت: «خیلی کتاب‌ها هست که ما قرن‌هاست داریم آنها را می‌خوانیم، ولی وزارت ارشاد آنها را سانسور کرده است. این وضعیت درباره مثنوی و دیگر متون کلاسیک هم اتفاق افتاده است.»
باب گفت‌وگو باز به شرط پذیرش ممیزی؟
وزارت ارشاد در واکنش به گزارش خبرگزاری مهر با عنوان «ایرادهایی که ارشاد پس از ۹ قرن به خسرو و شیرین گرفت» از نشر چنین خبری انتقاد کرد و آن را باعث به «تکاپو افتادن رسانه‌های بیگانه» خواند.
در جوابیه وزارت ارشاد آمده است: «در شناسنامه کتاب تحویل شده به اداره کتاب آمده، کتاب حاضر اقتباسی از کتاب خسرو و شیرین اثر نظامی گنجوی است و یک نویسنده محترم نیز به عنوان بازنویس اثر معرفی شده است. بنابراین القای این که کتاب نظامی گنجوی، "خسرو و شیرین" مشمول ممیزی شده صحت ندارد.»
این در حالی‌ست که به گفته نشر "پیدایش" موضوعاتی چون «به خلوت رفتن، آغوش، گرفتن دست و از اینگونه موارد»، یعنی بخش‌هایی از خود ابیات مورد ممیزی قرار گرفته بود.
مدیر بخش فرهنگی این انتشارات همچنین با اشاره به مصادیق ممیزی٬ از حذف مصرع "چو مست از جام می نگذاشت باقی" از این منظومه خبر داده بود.
اکنون در حالی در جوابیه وزارت ارشاد آمده که «در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باب گفتگو همیشه باز است» که یک روز پیش از آن محمد اللهیاری فومنی٬ مدیر کل اداره کتاب و امور کتابخوانی وزارت ارشاد٬ به مهر گفته بود: «در ارتباط با مورد بحث جلسه‌ای با ناشر برگزار شد و انجام اصلاح در اثر وی در چندین مورد ضروری تشخیص داده شده است و تا این اصلاحات رخ ندهد، اجازه نشر نمی‌یابد.»
برخوردهای سلیقه‌ای و خطر تحریف ادبیات کلاسیک
موضوع سانسور "خسرو و شیرین" در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از دست‌اندرکاران حوزه نشر به بی‌قاعدگی ممیزی کتاب در وزارت ارشاد خرده می‌گیرند. مصطفی رحماندوست، نویسنده و مترجم کتاب‌های کودکان و نوجوانان، به مهر گفت: «سانسور در وزارت ارشاد بر مبنای سلیقه است و نه قانون و به همین خاطر حاصل کار همین می‌شود که می‌بینید.»
او با انتقاد از سانسور منظومه "خسرو و شیرین" اظهار داشت: «در زمانی که شما می‌توانید همه متون را با یک کلیک روی صفحه کیبوردتان، به صورت دیجیتالی دریافت کنید، این نوع سانسورها تا حد زیادی نشان از به روز نبودن مسئولان است.»
مدیر نشر "پیدایش" نیز به برخوردهای "سلیقه‌ای و غیر ضابطه‌مند" در حوزه ممیزی کتاب که باعث می‌شود ناشر هم از قواعد ممیزی مطلع نباشد٬ پرداخت و گفت: «از سویی برخوردها سلیقه‌ای به نظر می‌رسد و از سویی دیگر گویی یک نرم‌افزار بر کتاب‌ها نظارت می‌کند که هر جا با یک واژه خاص روبه رو می‌شود، آن را حذف می‌کند و دیگر کاری ندارد کارکرد این واژه در متن چیست.»
او گفت: «مگر می‌شود اثری که مربوط به تاریخ ایران است، دچار حذف و اضافه شود و اگر قرار باشد چنین اتفاقی بیفتد، ادبیات کلاسیک کشورمان تحریف می‌شود. اگر ایرادها را به کتابی که قرار بود برای کودکان و نوجوانان منتشر شود، وارد می‌کردند وارد بحث اغنایی با آنها می‌شدیم و حالا که قرار است کتاب برای گروه سنی بزرگسال منتشر شود، چرا باید این اثر ادبی تاریخی دچار حذف شود؟»
MZ/SN