وقتی «جست‌وجو» ممنوع می‌شود
۱۳۸۶ شهریور ۲۷, سه‌شنبه
این بار تفاوت در نوع سایت فیلتر شده بود که از سایتهای پایه‌ای و مرجع به شمار می‌آید.
از ساعت ۲۳ یکشنبه شب تا حدود ۱۰ صبح روز دوشنبه، دسترسی به معروف‌ترین موتور جست و جوی اینترنتی موسوم به گوگل و نیز سایت جی‌میل در داخل ایران ممکن نبود. کاربران بعد از نوشتن آدرس www.google.com با این جمله روبرو می‌شدند: «مشترک گرامی، دسترسی به این سایت امکان‌پذیر نمی‌باشد».
گزارش‌های ضد و نقیض در مورد فیلترینگ سایت گوگل و جی‌میل که برای ایمیل از آن استفاده می‌شود، برخی را به گمانه‌زنی واداشت. در حالی که دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی در گفت و گو با خبرگزاری مهر رسما فیلتر شدن سایت گوگل را تأیید کرد، خبرگزاری فارس به نقل از یک مقام مسئول در شرکت فناوری اطلاعات، فیلترینگ گوگل را ناشی از یک اشتباه خواند. وی که نامش فاش نشده است، تقصیر را بر گردن گوگل انداخت و گفت «سایت گوگل دچار مشکل شده‌است».
برخی از ناظران معتقدند، اظهارات ضد و نقیض مسئولان می‌تواند ناشی از اختلافات جناحی باشد به این معنا که گروهی در داخل دولت خواستار بسته‌تر کردن فضای اطلاع‌رسانی هستند و گروه دیگری با آنها مخالفت می‌کنند.
وحید پوراستاد، سردبیر روزنامه اعتماد ملی این ضد و نقیض گویی‌ها را نشانه اختلافات جناحی نمی‌داند: «بیشتر می‌شود گفت یک بی‌برنامگی‌ست. چرا که آنهایی که فیلترینگ سایت گوگل را تکذیب کرده و آنهایی که تایید کرده بودند همه‌شان در یک جبهه هستند».
آسیه امینی، روزنامه‌نگار و و بلاگ‌نویس می‌گوید، ناچار است تمامی این اظهارات مختلف را باور کند چرا که به عقیده او سیاست‌های یک بام و دو هوای دولت در این زمینه راه دیگری پیش پای کاربران اینترنت نگذاشته‌است: «راستش من مجبورم به خاطر تعدد مراکز تصمیم‌گیری در حوزه‌ی اطلاع‌رسانی و اینترنت در کشور، همه اینها را باور بکنم. برای این که متاسفانه ما هرگز در این حوزه با یک مرکز واحد تصمیم‌گیری شناخته‌شده‌ی مدبر روبه‌رو نبوده‌ایم، همواره با تعدد تصمیم‌گیری، بی‌تدبیری در تصمیم‌گیری و شلختگی تصمیم‌گیری در این حوزه روبه‌رو بودیم و اینکه همواره هرکسی حرف خودش را در این حوزه زده است و هر کسی هم فکر کرده که حرفی که زده، حرفی اساسی بوده و کاملا هوشمندانه زده است. بنابراین من حرف همه‌شان را باور می‌کنم، و فکر می‌کنم هر کسی که دارد حرف می‌زند، فکر می‌کند دارد حرف درستی می‌زند».
به گفته آسیه امینی این اولین بار نیست که یک سایت اینترنتی در ایران فیلتر می‌شود اما تفاوت این بار در این است که سایت فیلتر شده نه یک سایت خبری که یک سایت اطلاع‌رسانی صرف بوده است: «این چیز تازه‌ای نیست که ما با فیلترشدن پایگاههای اطلاع‌رسانی خبری روبه‌رو بشویم. ولی آنچیزی که کمی عجیب‌تر به‌نظر می‌رسد، این است که گوگل خودش مرکز اطلاع‌رسانی مشخصی نیست، گوگل یک سایت جستجوگر است که سایتهای دیگر را معرفی می‌کند. یعنی به‌خودی‌خود مرکزیت خبری ندارد و این نشان‌دهنده‌ی این است که در واقع شاید فقط می‌خواهند اختلالی ایجاد بکنند در پیداکردن بزرگراههای اطلاع‌رسانی».
آسیه امینی بیشتر از فیلتر شدن جی‌میل متعجب است و فیلتر کردن سایتی را که مربوط به ایمیل شخصی افراد است، نشانه یک نگاه تهاجمی می‌داند: «فکر می‌کنم آنچه درهیچ جای دنیا، درچین هم حتی رخ نمی‌دهد، در اینجا رخ می‌دهد. در کجای دنیا مردم نمی‌توانند وارد ایمیلشان بشوند. یعنی دیگر در خصوصی‌ترین حوزه‌ی رسمی ملت، شما وارد می‌شوید و آن را هم به سیطره‌ی خودتان درمی‌آورید. این یک چیز خیلی عجیب و غریبی هست».
برخی از تحلیلگران معتقدن،د فیلترینگ چند ساعته سایت گوگل یک تست برای ارزیابی تعداد کاربران این نوع سایتها بوده است. به اعتقاد این گروه، این فیلترینگ موقت می‌تواند مقدمه‌ای برای فیلترینگ‌های گسترده‌تر باشد.
وحید پوراستاد این دیدگاه را بدبینانه توصیف می‌کند هرچند احتمال آن را منتفی نمی‌داند: «موارد فیلترینگ در ایران نشان می‌دهد که هیچ چیز شفافی وجود ندارد. ما در هرحالتی می‌توانیم دو نگاه داشته باشیم. یک نگاه بدبینانه و یک نگاه غیربدبینانه. نگاه بدبینانه‌اش همین است که محدودیت می‌خواهد ایجاد بشود، محدودیت‌ها می‌خواهد بیشتر بشود. این نگاه می‌تواند نگاه بدبینانه باشد. اما نگاه خوشبینانه همین است که مشکلات فنی وجود دارد که این اتفاق می‌افتد. بويژه اینکه مثلا یک دستوری را می‌دهند به آی.اس.تی‌ها یا یک واژه‌ای را می‌دهند به بعضی از اینها و این مشکلات فنی را بوجود می‌آورد که مدتهاست این اتفاق در ایران می‌افتد که بعضی از آی.اس.تی‌ها را برای فیلترینگ بخشی از سایتها دچار مشکلات فراوانی می‌کند».
غیر از سایتهای گوگل و جی‌میل، بلاگفا که ارائه‌دهنده خدمات وبلاگ‌نویسی به زبان فارسی است نیز روز دوشنبه فیلتر بود.
پیش از این نیز چندین مرتبه سایت بلاگ رولینگ در ایران فیلتر شده بود. این سایت به روز شدن وبلاگ‌ها را اعلام می‌کند و فیلترینگ آن می‌تواند ارتباطات وبلاگی را مختل سازد.
میترا شجاعی