وقتی مهر با معلولان خردسال مهربان نیست
۱۳۹۸ شهریور ۲۹, جمعه
علی همت محمودنژاد، رئیس انجمن دفاع از حقوق معلولان ایران، اعلام کرده که حضور کودکان دارای معلولیت در مهدهای کودک، در حد حرف باقی مانده و کودکستان‌های خصوصی که مجوز سازمان بهزیستی را هم دارند، از قبول این بچه‌ها سر باز می‌زنند: «همین موضوع تجربیات اجتماعی و استقلال کودک معلول را به مخاطره می‌اندازد.»
محمودنژاد به خبرگزاری تسنیم گفته است، کودکستان‌های خصوصی به این دلیل بچه‌های معلول را نمی‌پذیرند که روی روحیه سایر کودکان تاثیر منفی می‌گذارد.
ایران از سال ۱۳۸۷ به کنوانسیون بین‌المللی حقوق معلولان پیوسته است؛ کنوانسیونی که دسترسی به آموزش فراگیر در نزدیک‌ترین محل به زندگی فرد در کنار سایرین را حق افراد دارای معلولیت می‌داند و دولت‌‌های عضو را به رعایت این اصل موظف می‌کند. ماده هفتم کنوانسیون از دولت‌ها خواسته برای کودکان دارای معلولیت شرایطی برابر با سایر کودکان فراهم کند. ماده ۲۴ نیز حق آموزش برای افراد دارای معلولیت، فارغ از هر تبعیض و مبتنی بر فرصت‌های برابر را مورد تاکید قرار داده است.
در تبصره‌های بند دوم این ماده آمده است: «افراد دارای معلولیت از نظام آموزش همگانی بر مبنای معلولیت مستثنی نمی‌گردند... افراد دارای معلولیت می‌توانند به آموزش ابتدایی و متوسطه رایگان، با کیفیت و فراگیر بر مبنای برابر با سایر افراد جامعه خود، دسترسی داشته باشند.»
در همین زمینه، روزنامه "ایران" در گزارشی به نقل از یک مادر می‌نویسد: «از صد مهد کودکی که رفتم یکی حاضر شد اسم دخترم را بنویسد. دولتی‌ها اصلا امکانات نداشتند و ساختمان پر از پله بود و مدیران‌شان هم مخالفت می‌کردند.»
این مادر گفته که مهدهای کودک خصوصی بهانه‌های زیادی می‌آوردند و سرویسی نمی‌دادند: «بالاخره یکی ثبت‌نامش کرد اما بار همه مشکلات گردن خودم بود. تمام روز توی مهد کودک می‌نشستم و خودم بچه را جابجا می‌کردم. یعنی با آن همه شهریه که می‌گرفتند حاضر نبودند بچه را از این اتاق به آن اتاق ببرند به همین خاطر دیسک کمر و گردن گرفتم.»
مدیر یکی از این مهدهای خصوصی به خبرنگار "ایران" گفته است: «چند وقت پیش کودکی را که کمی عقب ماندگی ذهنی داشت ثبت‌نام کردیم. درواقع بچه عقب ماندگی زیادی هم نداشت، فقط کمی کم‌هوش بود اما بقیه والدین اعتراض کردند، ما هم مجبور شدیم عذرش را بخواهیم.»
الهام یوسفیان، فعال حوزه معلولیت می‌گوید: «اگر مهدها دولتی‌اند باید برای همه افراد جامعه در دسترس باشند. درست مثل اینکه همه افراد جامعه باید بتوانند از اتوبوس، مترو، خیابان یا ادارات دولتی استفاده کنند. نبود امکانات برای این بچه‌ها دلیلی نیست که آنها نتوانند از مهد استفاده کنند. خیلی از کارها هم دیداری است؛ مثلاً به یک بچه ناشنوا خیلی راحت می‌توانند سفالگری یاد بدهند یا بچه‌ای که عصای کمکی دارد و دچار معلولیت حرکتی است فقط کافی است به جای پله، مهد کودکش رمپ داشته باشد یا دستشویی مهد یا پیش دبستانی مناسب‌سازی شده باشد.»
خانم یوسفیان که نابیناست، از روش‌های منجر به جداسازی انتقاد می‌کند: «دوران کودکی خودم را به یاد می‌آورم و اینکه بچه‌ها راه‌هایی پیدا می‌کردند که من هم بتوانم بازی کنم... بچه‌ها به صورت طبیعی راهی پیدا می‌کنند که با هم از بازی لذت ببرند. اولش شاید یک کودک دارای معلولیت را مسخره کنند یا تعجب کنند اما بعد راه‌هایی پیدا می‌کنند که یکدیگر را بپذیرند و با هم دوست شوند.»
اما امتناع از ثبت‌نام بچه‌های معلول تنها به مهدکودک‌ها محدود نیست. والدین دانش آموزان دارای معلولیت هم بارها از سنگ‌اندازی مسئولان مدارس برای ثبت نام فرزندان‌شان و یا مناسب نبودن فضای مدرسه برای حرکت با واکر یا ویلچر گلایه کرده‌اند. حق انتخاب آنها به همین دلیل بسیار محدود است.
در هیچیک از مقررات و شیوه نامه‌های آموزش و پرورش، کودکان دارای معلولیت از حق تحصیل محروم نشدهاند و تنها دانش آموزانی که ناشنوای مطلق هستند، امکان ثبت‌نام در مدارس عادی را ندارند. با این همه به دلیل آن که فضای مدارس مناسب‌سازی نشدهاند، بسیاری از دانش آموزانی که معلولیت جسمی – حرکتی دارند نمی‌توانند به هر مدرسه‌ای بروند. یکی از بزرگترین مشکلات این قبیل دانش آموزان، پله‌های مدارس است.
مادر یک دانش آموز با معلولیت جسمی یک سال قبل به کمپین حقوق بشر در ایران گفته بود: «مدیر مدرسه دخترم از من خواست تا کتبا تعهدنامه‌ای را امضا کنم که مثلا اگر بچه‌ای او را هل بدهد یا خودش بیفتد یا هر چیز دیگری مدرسه هیچ مسوولیتی ندارد. در حالی که وقتی بچه را به مدرسه می‌سپاری مسوولان مدرسه باید موظف به رسیدگی او باشند.»
تا سال ۹۶، کودکان استثنایی و دارای معلولیت، بر اساس شیوه نامه موسوم به "طرح تلفیقی" می‌توانستند در مدارس عادی تحصیل کنند. دانش‌آموزان نابینا، ناشنوا و معلولان جسمی و حرکتی بر اساس این طرح به مدرسه‌های عادی ارجاع داده می‌شدند، مگر خانواده تمایل داشت فرزندش را جای دیگری ثبت نام کند. اما در دستورالعملی که برای سال تحصیلی ۹۶-۹۷ صادر شد، تحصیل این کودکان در مدارس عادی به شرکت در برنامه سنجش بدو ورود به دبستان مشروط شد. این دستور‌العمل، ثبت نام و تحصیل کودکان معلول و استثنایی را به دلیل لزوم امکانات ویژه و ضرورت حضور نیروی متخصص، در مدارس عادی ممنوع اعلام کرد.