وودی آلن: دلقکی با چشمان اشک‌بار
۱۳۸۹ آذر ۹, سه‌شنبه
وودی آلن در خانواده‌ای یهودی در بروکلین (جنوب نیویورک) به دنیا آمد. هم کیش خانوادگی و هم شهر زادگاهش دو درونمایه‌ی برجسته در فیلم‌های او باقی ماند. در سالهای اول با طنزی شوخ و شاد و در سالهای بعد با لحنی جدی و اندوهبار.
وودی آلن کار خود را در صحنه‌های برادوی (نیویورک) با گفتارها و نمایش‌های خنده‌دار شروع کرد و در شوهای تئاتر و تلویزیون کمدینی بااستعداد و نوجو شناخته شد. نخستین فیلم‌های او نیز کمدی‌های هجوآمیز در نقد خطاها و حماقت‌های بشری بودند، اما آثار بعدی او بیشتر تأملی در روابط گسیخته، فرصت‌های گمشده و آرزوهای بربادرفته هستند.
نخستین فیلم‌های وودی آلن، به تأثیر از کمدی‌های باب هوپ و جری لوئیس، کمدی‌های ناب هستند با ریتم تند و پرتحرک، که طنز گفتاری نیز در آنها نقشی برجسته دارد: "پول رو بردار فرار کن!"، "باناناس"، "اون قطعه رو دوباره بزن، سام!" و "عشق و مرگ" (۱۹۷۵).
اما نگاه او روز به روز عمیق‌تر و تلخ‌تر شد و گاه به طنزی سیاه رسید. شاید تجارب شخصی وودی آلن در تلخ شدن لحن او بی‌تأثیر نبوده است، زیرا سیر و سلوک او را در بسیاری از فیلم‌ها منعکس می‌بینیم. او در فیلمی مانند "آنی هال" (۱۹۷۷) بحران روابط خود را با دایان کیتن تصویر کرده است و در فیلم‌های "سایه‌ها و مه" یا "شوهران و همسران" از زوال دوستی با میا فارو سخن گفته است.
بحران بیگانگی
شهرنشینی مدرن با مشخصات و مناسباتی خاص همراه است. انسان شهری با مشکلات و دردسرهایی تازه روبروست. در زندگی ناآرام و پرشتاب او جای روابط انسانی هر روز تنگ‌تر می‌شود. او به موجودی آشفته و خسته و پریشان بدل می‌شود. او از رفاه کامل برخوردار است، اما از برقراری رابطه‌ای سالم و انسانی با دیگران درمی‌ماند، و به تدریج با خود نیز بیگانه می‌شود. این ازخودبیگانگی با پیچیدگی‌ها و گرفتاری‌های روانی خاصی همراه است که هر شهروند عادی با آنها آشناست.
ناکامی‌های شخصی و نگرانی‌‌های روحی جامعه مدرن به آشکارترین شکلی در سینمای وودی آلن جلوه‌گر است. او به ویژه به شهر مدرن نیویورک نظر دارد که بستر بیشتر فیلم‌های اوست. او با فیلم منهتن (۱۹۷۹) بنای یادبودی برای شهر محبوب خود ساخت. اما داستان بیشتر فیلم‌های اخیر او در کلان‌شهرهای اروپایی می‌گذرد.
وودی آلن در سالهای پیری همچنان فعال است و کمابیش سالی یک فیلم عرضه می‌کند. در آستانه سال نوی میلادی دو فیلم از وودی آلن برای سالن‌های سینمای اروپا و آمریکا در برنامه قرار گرفته است: "با بیگانه‌ای قدبلند و تیره ملاقات می‌کنی" و "نیمه شب در پاریس".