1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

پارلمان اروپا و موقعيت تازه

اسكندر آبادى، شيرين جزايرى۱۳۸۳ خرداد ۱۵, جمعه

اين روزها در آستانه انتخابات پارلمان اروپا هستيم. تصميمهاى جدی در اتحاديه اروپا در حال حاضر در دست و اختيار شورای عالی وزيران است. اما نهاد ويژه قانونگذاری فراكشوری در اتحاديه در اصل، پارلمان اروپا است. انديشه برپايی ايالات متحده اروپا از ديرباز در سر سياستمداران و انديشمندان اروپايی بوده است.

https://p.dw.com/p/A5Ut
پاتريك كاكس رئيس پارلمان اروپا
پاتريك كاكس رئيس پارلمان اروپاعکس: AP

وينستن چرچيل، نخست وزير قدرتمند بريتانيا بعد از جنگ جهانى دوم در سال ۱۹۴۶ ميلادی در سخنرانی تاريخی در زوريخ، بر لزوم تشكيل نهادهای فراكشوری و قانونگذاری در اروپا تاكيد كرده و گفته بود: »زمان تشكيل يك خانواده گسترده اروپايی فرا رسيده است. ما بايد كاری كنيم كه مردم اروپا تا آنجا كه ممكن است در اين چارچوب با آزادی و صلح و امنيت در كنار هم زندگی كنند«. در پی همين انديشه بود كه در سال ۱۹۵۲ اتحاديه مشهور به مونتان، لزوم تشكيل نهادهای قانونگذاری فراكشوری را در اساسنامه خود درج كرد. در سال ۱۹۵۷ مجمع بين المجالس اروپا در چارچوب قرارداد رم تشكيل شد، كه به تاسيس پارلمان اروپا در سال ۱۹۶۲ ميلادی انجاميد.

تا سال ۱۹۷۹ نمايندگان پارلمان اروپا از سوی حكومتها منصوب ميشدند، ولی در حال حاضر هر ۵ سال يكبار ۴۵۰ ميليون اروپايی از ۲۵ كشور مستقيما ۷۳۲ نماينده را انتخاب ميكنند. نشستهای اين پارلمان اغلب در استراسبورگ فرانسه برگزار ميشود، ولی همه موسسات پارلمان و كميته های گوناگون آن، در آن شهر نيستند. برخی از آنها و بخشی از نمايندگان پارلمان در بروكسل و لوكزامبورگ انجام وظيفه ميكنند. دست اندركاران اتحاديه انتظار داشتند كه با گزينش مستقيم نمايندگان اين مجلس، مردم هربار با علاقه بيشتر پای صندوقهای رای بروند، ولی آمار نشان ميدهد كه از سال ۱۹۷۹ تا كنون تعداد اين رای دهندگان مرتبا كمتر شده است. دليل اين كاهش را نخست بايد در محدوديت اختيارات پارلمان اروپا جست. هرچند سياست گذاران اتحاديه در قراردادهای ماستريخت و آمستردام در زمينه افزايش اختيارات اين مجلس گامهايی برداشته اند و مجمع تنظيم قانون اساسی اتحاديه اروپا نيز ميكوشد اين مجلس مشورتی را به يك مجلس قانونگذاری به معنای واقعی كلمه تبديل كند، ولی همگان ميدانند كه تا زمانی كه اين خواستها متحقق نشده، پارلمان اروپا اختيار چندانی در وضع قوانين و نظارت بر آنها ندارد.

ژيسكاردستن رئيس مجمع تنظيم قانون اساسى، كه پيشنويس قانون اساسی اروپا را نيز طرح و تدوين كرده است، بارها بر لزوم اعطای اختيار بيشتر به پارلمان اروپا تاكيد كرده و گفته است: »وقت تنگ است و ما نبايد فرصت را برای ايجاد اصلاحات و ثبت آنها در يك قانون اساسی از دست بدهيم«. به نظر ژيسكار دستن پارلمان اروپا بايد به همراهی شورای عالی اتحاديه، قوه مقننه اصلی در اين قاره را تشكيل دهد. او بر اين باور است كه تعداد نمايندگان اين مجلس حتی پس از توسعه اتحاديه، نميبايست از ۷۰۰ نفر تجاوز ميكرد و هر كشور بايد بنا بر جمعيت خود دست كم سه نماينده به آن مجلس بفرستد.

با گسترش اتحاديه اروپا به سمت شرق، ده كشور ديگر به عضويت اين مجمع در آمده اند. به اين ترتيب همانطور كه اشاره كرديم، يك جمعيت ۴۵۰ ميليونی ۷۳۲ نماينده به پارلمان اروپا ميفرستد. كشور آلمان با بيشترين تعداد نمايندگان يعنى ۹۹ عضو و مالت با ۵ عضو در پارلمان اروپا حضور خواهند يافت. فرانسه، ايتاليا و انگلستان هر يك با ۷۸ نماينده و اسپانيا و لهستان با ۵۴ نماينده در اين مجلس شركت مى كنند. بطور معمول تصميمات اين نهاد با اكثريت آرا يعنى ۷۱ مميز ۳ درصد اتخاذ مى شوند. تصميمات مهمى از قبيل مسائل سياست خارجى و پناهندگى و مهاجرت مى بايست با تصويب اين جمع صورت گيرد. بايد گفت كه مهمترين نهاد تصميم گيرى اتحاديه اروپا، شوراى سران كشورها و حكومت هاى ۲۵ كشور عضو اتحاديه مى باشد. اين شورا حداقل دوبار در سال تشكيل مى شود. درحال حاضر كشور ايرلند رياست اين شورا را برعهده دارد. از ماه ژوئيه امسال اين رياست بر عهده كشور هلند خواهد بود.

نهاد مهم ديگر در ارتباط با كار پارلمان اروپا، اتحاديه شوراى وزيران است. اين شورا پيش نويش قوانين را تهيه و پيشنهاد هاى كمسيون هاى مختلف را جمع آورى مى كند. نه نفر وزير مشاور يعنى وزيران امور خارجه، اقتصاد و دارايى، دادگسترى، كار و امور اجتماعى و بهداشت و حمايت از مصرف كنندگان، حمل و نقل و ارتباط و انرژى، كشاورزى و ماهيگيرى و محيط زيست، جوانان و فرهنگ و آموزش با پارلمان روپا در همكارى دائمى هستند. نمايندگان پارلمان اروپا وظيفه كنترل كمسيون ها و وضع قوانين را با شوراى اتحاديه اروپا بر عهده دارند. اين مجلس بودجه اتحاديه اروپا را كنترل مى كند.


از ماه مه گذشته دگرگونيهای بيشتری نيز در كار پارلمان پديد آمده است. هشت زبان اداری ديگر به يازده زبان اداری پيشين مرسوم در پارلمان، افزوده شده و اگر وحدت قبرس به نتيجه مى رسيد، زبان تركی هم جزو آنها محسوب مى شد. از اين مهمتر، حقوق ماهيانه نمايندگان است كه هم اكنون نيز باعث تنشهايی در كار حسابرسی و حسابداری پارلمان شده است. نمايندگان ايتاليا حقوقی بالغ بر يازده هزار يورو دارند در صورتی كه همكاران اسپانياييشان بايد با ۳۰۰۰ يورو خرسند باشند. قرار است حقوق واحدی برای نمايندگان منظور شود. جالب است برای نمونه بدانيم كه يك نماينده لهستانی در حال حاضر با ۵۶۴ يورو در ماه زندگی ميكند. لازم به تذكر است كه در ميان اعضاى جديد اتحاديه اروپا هنوز يورو به عنوان واحد پول محسوب نمى شود. از مسائل مالی و اداری كه بگذريم، گفتنی است كه احزاب محافظه كار با اين كه با گسترش اتحاديه به سمت شرق مخالف بوده اند، با ورود ده عضو نوپا تقويت گرديده اند. ۶۹ نفر از نمايندگان جديد از سياستهای محافظه كاران دفاع و پيروی ميكنند، در صورتی كه تنها يك نفر هوادار سياست احزاب مدافع محيط زيست است.

يكی از مشكلات ديگری كه دست اندركاران پارلمان اروپا با آن مشغولند، تمركز نهادهای گوناگون اين مجلس در يك محل است. بر پايه قرارداد ۱۹۹۷ در آمستردام، مركز اصلی پارلمان اروپا در استراسبورگ است، ولی نشستهای آن در بروكسل برگزار ميشود. با اين حال ادارات خدماتی مجلس در لوكزامبورگ مستقرند. كارشناسان ميگويند اگر همه نهادهای پارلمان اروپا در يك جا متمركز شوند، ميتوان سالانه بيش از ۲۰۰ ميليون يورو صرفه جويی كرد. البته ميتوان تصور كرد كه اگر طبق خواسته بسياری از ياستمداران، بروكسل پايتخت اروپا به شمار آيد و پارلمان اروپا نيز در آنجا متمركز شود، فرانسوی ها سخت مخالفت خواهند كرد. وجود پارلمان اروپا در شهر استراسبورگ، افزون بر اين كه به اعتلای وجهه بين المللی فرانسه كمك ميكند، سود اقتصادی و رونق توريستی نيز در بر دارد.

در بخش پايانی اين برنامه با زندگی رئيس پارلمان اروپا كه سهم شايسته ای در كسب نفوذ و وجهه برای اين نهاد داشته است، آشنا ميشويم: پاتريك كاكس Patric Cox در روز ۲۸ نوامبر سال ۱۹۵۲ ميلادی در دوبلين در ايرلند زاده شد. پدرش ساعت ساز بود، ولی او به اقتصاد و علوم اداری علاقه زيادی نشان ميداد. پس از پايان تحصيلات دانشگاهی در رشته اقتصاد، از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۲ در شهر ليمريك در دانشسراهای گوناگون به عنوان استاديار تدريس ميكرد. در سال ۱۹۸۶ به تلويزيون ايرلند راه يافت و تا مدت زيادی مجله پر طرفدار »امروز و امشب« را ميگرداند. كاكس با گشايش حزب دمكراتهای ترقيخواه، كه انشعابی از حزب محافظه كار تشكيل دهنده دولت بود، به ميدان سياست گام نهاد. او در سال ۱۹۸۹ از سوی حزبش به نمايندگی در پارلمان اروپا برگزيده شد.

اگرچه كاكس در آغاز كار خود صرفا سياستهای ايرلند را نمايندگی ميكرد، اما رفته رفته در پارلمان اروپا به سياستهای فراكشوری علاقه مند شد و هوادار سرسخت استقلال پارلمان اروپا گرديد. گفتنی است كه كاكس نماينده يك حزب نسبتا كوچك در كشور خود است، اما چون او همواره در پارلمان اروپا در موقع لزوم خارج از مصلحت حزب عمل ميكرد، توفيق و محبوبيت بسياری در ميان نمايندگان مجلس بدست آورد. او در سال ۱۹۹۹ به معاونت رئيس پارلمان اروپا انتخاب شد و با اين كه مردم ايرلند در سال ۲۰۰۱ اساسنامه جديد اتحاديه را در يك همه پرسی رد كردند، يك سال بعد از آن به رياست پارلمان اروپا برگزيده شد. كاكس خود ميگويد كه انتخاب او نشان ميدهد كه اروپا برای ايجاد نهادهای فراكشوری كاملا آماده است، وگرنه چرا بايد شخصی چون او از يك حزب كوچك از كشوری كوچك به اين سمت برگزيده شود.