پرونده‌ی سِربْرِنیتسا همچنان گشوده است
۱۳۸۹ تیر ۲۰, یکشنبه
در ۱۱ ژوئیه‌ی ۱۹۹۵ نیروهای مسلح صرب وارد شهر سربرنیتسا (در بوسنی و هرزگوین امروزی) شدند. سازمان ملل پیشتر این منطقه را زیر پوشش امنیتی خود قرار داده بود. سربازان صرب بیش از ۸ هزار نفر از مسلمانان را، از نوجوان ۱۲ ساله گرفته تا پیرمرد ۸۰ ساله، جدا کردند و به قتل رساندند. نیروهای حافظ صلح سازمان ملل که جمعیتی ۴۰ هزار نفره از مسلمانان، امیدشان به پوشش امنیتی آنان بود، هیچ اقدامی نکردند تا مانع از کشتار بزرگ شوند.
حد فاصل صربستان و بوسنی رود درینا است. در سالهای اخیر در دره‌ی درینا از ۲۷۵ گورستان جمعی، اجساد ۸۳۷۲ نفر کشف شده است. تا کنون ۶۵۵۷ نفر از آنان شناسایی شده‌اند. این ارقام نهایی نیستند. بسیارند کسانی از ساکنان منطقه که گم شده‌اند و تا کنون اثری از آنان به دست نیامده است.
چرا جلوی فاجعه گرفته نشد؟
ژنرال آلمانی، مانفرد آیزله (Manfred Eisele)، می‌گوید که ۱۵ سال از سربرنیتسا می‌گذرد، اما هنوز نمی‌توان گفت که در آنجا چه رخ داده است. او از ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۶ مسئول برنامه‌ریزی عملیات صلح سازمان ملل متحد بوده است.
آیزله می‌گوید در هنگام وقوع فاجعه‌ی سربرنیتسا بسیاری از دولتها در منطقه فعال بودند. دیپلمات‌ها و فرماندهان نظامی می‌کوشیدند خط دولت متبوعشان را پیش برند. جنگ که در بالکان پایان یافت، آنان دانسته‌‌های خود را فاش نکردند. دولتها به آنان اجازه ندادند که سخن بگویند و سازمان ملل را در جریان جزئیات اموری که در یوگسلاوی سابق گذشته، قرار دهند.
به نظر مانفرد آیزله در شورای امنیت سازمان ملل متحد اراده‌ی کافی برای محافظت از مسلمانان ساکن سربرنیتسا وجود نداشته است.
هوب یاسپرس (Huub Jaspers)، روزنامه‌نگار هلندی هم بر این نظر است. او ماجرا را کاویده و به این نتیجه رسیده که قدرتهای بزرگِ نشسته در شورای امنیت، پیش از کشتار سربرنیتسا، خبر داشتند که نظامیان صرب چه در سر دارند. او می‌گوید: «در اصل شورای امنیت، مسئول اصلی آن چیزی است که در سربرنیتسا رخ داد.»
یاسپرس با اشاره به این‌که قدرتهای بزرگ از طریق سازمان‌های اطلاعاتی خود در جریان تدارک کشتار قرار گرفته بودند، مسئله را به صورت پرسش مشخصی درمی‌آورد: «آنها با وجود اطلاعاتی که داشتند، دست روی دست گذاشتند. آنها جلوی فاجعه را نگرفتند. این یک پرسش اساسی است که هنوز مطرح است: چرا؟»
نقش هلند و سازمان ملل
زمانی که نیروهای مسلح صرب به سوی سربرنیتسا روان بودند، به سازمان ملل پیشنهاد داده شد که به صرب‌ها حمله‌ی هوایی شود. دولت هلند مانع این دخالت نظامی بازدارنده شد. بهانه، حفظ جان ۴۵۰ سرباز هلندی‌ای بود که به عنوان نیروی سازمان ملل در منطقه‌ی محاصره شده مستقر بودند. فاجعه رخ داد و آنها فقط نظاره‌گر آن بودند.
آکسل هاگه‌دورن (Axel Hagedorn)، وکیل بازماندگان ۸ هزار قربانی کشتار، اکنون می‌کوشد سازمان ملل را به پای میز محاکمه بکشد. به نظر او سازمان ملل می‌بایست تصمیمی خلاف خواست دولت هلند می‌گرفت و به نجات جان غیرنظامیان برمی‌خواست.
هاگه‌دورن از دولت هلند و سازمان ملل به شدت انتقاد می‌کند. این دو نهاد هنوز سخنی در انتقاد از خود نگفته‌اند. هاگه‌دورن می‌گوید، «دردناک این است که آنها حتا از یک عذرخواهی لفظی دریغ می‌کنند.»
RN/KG