پرونده اتمی ایران در سایه ناآرامی‌ها در جهان عرب
۱۳۸۹ بهمن ۹, شنبه
کاترین اشتون، سرپرست تیم مذاکره‌کننده گروه ۵+۱ با ایران، مذاکرات استانبول را که در روزهای اول و دوم بهمن‌ماه انجام شد، مایوس‌کننده و بی‌نتیجه خواند. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز پس از پایان این مذاکرات به ایران هشدار داد که در مناقشه اتمی از خود نرمش نشان دهد و تردید‌ها پیرامون برنامه هسته‌‌ای‌اش را برطرف سازد، وگرنه تحریم‌ها ادامه خواهند یافت.
همزمان نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور فرانسه نیز خواستار تشدید تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی شد. سارکوزی در نشست مطبوعاتی در کاخ الیزه در روز دوشنبه چهارم بهمن گفت: «من بر این باورم که تحریم‌ها در حال ثمربخشی هستند، اما باید این تحریم‌ها را تشدید کرد.»
پس از نشست ناموفق استانبول، یک مقام ارشد وزارت خارجه امریکا از اتحادیه اروپا خواست تا با گسترش تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی مقام‌های مسئول در ایران را که در نقض حقوق بشر دست داشته‌اند، هدف تحریمهای خود قرار دهد.
آیا اروپا به توصیه آمریکا عمل خواهد کرد؟ آیا آلمان و فرانسه تحریمهای یک‌جانبه‌ی سخت‌تری را علیه ایران اعمال خواهند کرد؟ آیا پرونده ایران یک بار دیگر به شورای امنیت خواهد رفت؟ موضع دولت اوباما در مقابل ایران چه خواهد بود؟
رضا تقی‌زاده تحلیلگر سیاسی مقیم گلاسکو معتقد است شرایط بسیار با گذشته فرق کرده. او می‌گوید این برای اولین بار است که بعد از گفت‌وگوهای ایران با گروه ۵+۱ ابراز خوشبینی نسبت به آینده‌ی مذاکرات و یا جمع‌بندی از مذاکرات به‌همدیگر نزدیک نیست و گفته نمی‌شود که در آینده مذاکرات صورت خواهد گرفت.
آقای تقی‌زاده می‌افزاید: «به‌هرحال وضعیت حالا برای ایران کاملاً فرق کرده و آغاز دوباره‌ی مذاکرات بسیار بسیار دشوارتر از گذشته خواهد شد. ولی مجموعه این شرایط به این معنا نیست که کشورهای مخالف برنامه‌ی اتمی ایران به سرعت قطعنامه‌ی دیگری را علیه ایران تدارک ببینند. اما بی‌تردید تلاش‌های تازه‌ای صورت خواهد گرفت که تحریمهای بیش‌تری شاید در کنار مجموع تحریمهای قانونی شورای امنیت علیه ایران به مورد اجرا گذاشته شود و به نظر من بخشی از این تحریم‌ها می‌تواند شکل سیاسی داشته باشد و بخشی عمده‌تر متوجه‌ی نقطه‌ی قوت و ضعف ایران یعنی تولیدات و صادرات نفت و گاز خواهد بود».
دکتر مهران براتی تحلیلگر سیاسی مقیم آلمان معتقد است، اروپا تا به حال تا آنجا که ممکن بوده در تحریم سیاسی ایران نقش داشته است. وی به ممنوعیت سفر برای برخی مقامات ایرانی که از سوی اتحادیه اروپا اعمال شده اشاره می‌کند و معتقد است فعلاً امکان گسترش تحریم‌ها بیشتر از آنچه که هست نیست. او می‌گوید اروپا بیشتر به این سمت خواهد رفت که درآمدهای ارزی ایران را محدود کند و این معنایش این است که خرید نفت از ایران و واردات از ایران محدود شود.
آقای براتی می‌گوید: «به طور کلی فکر می‌کنم بیشتر سیاست در آن جهت برود که نهادهایی از کشورهای غربی که در تولید نفت و گاز ایران شرکت دارند، شرکت‌های چندملیتی به‌خصوص فرانسوی و ایتالیایی و اتریشی و کشورهای دیگر، فعالیت آنها ممنوع شود و از آنها خواسته شود که از ایران بیرون بیایند. به همین دلیل هم آن وقت خود به خود ایران ناچار است به سمت گسترش منابع گازی برود که البته الان هم در دستور عاجل دولت قرار دارد و اگر همکاری فنی و تکنولوژی غربی‌ها نباشد، این کار قابل پیشبرد نیست. در این مورد مشخص و موارد دیگر چینی‌ها وارد صحنه‌ی تولید شدند و بعد تحت فشارهایی که آمریکا داشته، کنار کشیدند. این زمینه‌ای است که فکر می‌کنم احتمالا فشارهای تحریمی بعدی بیشتر در این زمینه پا بگیرد.»
شرایط ناآرام منطقه؛ گزینه‌ای به نفع پرونده اتمی ایران
رضا تقی‌زاده با توجه به ناآرامی‌های پیش‌آمده در منطقه احتمال صدور قطعنامه دیگری علیه ایران در شورای امنیت را در شرایط کنونی نامحتمل می‌داند. او می‌گوید: «برای این‌که شرایط بحرانی‌تر نشود، من تصور می‌کنم که در کوتاه‌مدت کشورهایی که علاقمند به تصویب قطعنامه‌ی تازه‌ای علیه ایران در شورای امنیت هستند، موقتاً این را مسکوت بگذارند و فقط متوجه این باشند که فشارها علیه ایران افزایش پیدا کند، ولی خارج از خط شورای امنیت».
مهران براتی نیز بر اوضاع داخلی ایران و منطقه تکیه می‌کند. وی معتقد است تنش‌های سیاسی موجود در عرصه سیاست داخلی ایران و نیز اوضاع آشفته منطقه و کشورهای عربی مثل تونس، مصر، یمن و اردن شرایط را به گونه‌ای پیش می‌برند که پرونده اتمی ایران پیچیده‌تر از آنچه هم‌اکنون هست نخواهد شد.
آقای براتی می‌گوید: «وضعی که الان در خاورمیانه و کشورهای عربی و آفریقایی به‌وجود آمده، حرکت‌مردمی که آنجا پیدا شده و وحشت حکومت ایران از سرایت این حرکت به ایران و پیدایش یک حرکت سبز جدید در ایران، شرایط منطقه و شرایط اقتصادی ایران به‌ویژه وضعی که الان در حکومت پیش آمده، رودررویی که جناح‌های مختلف حکومت باهم دارند، مجموعه‌ی این عوامل زمینه را برای درگیری با جامعه جهانی بر سر مسئله‌ی انرژی اتمی محدودتر کرده است. با توجه به مجموعه این عوامل الان می‌توان بیشتر امیدوار بود که راه‌حلی برای این مسئله پیدا شود.»
هیچ تاریخ معینی برای دور بعدی مذاکرات گروه ۵+۱ با ایران پیش‌بینی نشده است. اما سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنج‌شنبه هفتم بهمن اعلام کرد، پیشنهاد جدیدی برای مبادله سوخت هسته‌ای در جریان مذاکرات استانبول به ایران ارائه شده است و گروه ۵+۱ منتظر پاسخ ایران به این پیشنهاد است. هیچ منبع دیگری جزئیات این پیشنهاد احتمالی را فاش نکرده است.
میترا شجاعی
تحریریه: داود خدابخش