پیامدهای طرح تشدید تحریم‌ها علیه ایران • مصاحبه

دکتر فریدون خاوند، اقتصاد دان ایرانی مقیم پاریس، به پرسش‌های دویچه وله در این زمینه پاسخ گفت.

دویچه‏وله: آقای دکتر خاوند، برخی تحلیل‏گران طرح تشدید تحریم ایران در کنگره‏ی آمریکا را ضربه‏ی اساسی به اقتصاد ایران دانسته‏اند. به نظر شما هم می‏توان در این‏جا از "ضربه‏ی اساسی" سخن گفت؟

فریدون خاوند: تصویب این مجازات‏ها از سوی کنگره‏ی آمریکا - که البته هنوز هم به قانون تبدیل نشده، چون باید رییس جمهور آمریکا آن‏را امضا کند و به‏احتمال قریب به یقین امضا خواهد کرد - از قبل پیش‏بینی شده بود. یعنی هم ایالات متحده‏ی آمریکا و هم اتحادیه‏ی اروپا در نظر داشتند با رقیق کردن قطعنامه‏ی ۱۹۲۹ شورای امنیت، به خاطر این که چین و روسیه به آن رأی بدهند، چراغ سبزی از شورای امنیت سازمان ملل متحد در عرصه‏ی حقوقی به‏دست بیاورند و بعد تصمیم‏های یک‏جانبه‏ای را علیه ایران به‏اجرا بگذارند.

در مورد پرسش شما که آیا این مجازات‏ها خواهد توانست اقتصاد ایران را به زانو دربیاورد، در کوتاه‏مدت و برای هدفی که این مجازات‏ها وضع شده است، یعنی پرونده‏ی هسته‏ای جمهوری اسلامی، بعید می‏دانم. چون ایران از دو برگ برنده‏ی مهم برخوردار است:

یکی درآمدهای انبوه و سرشار نفتی است که به‏هرحال بازار جهانی نفت در وضعیت خوبی به‏سر می‏برد و از اول ژانویه‏ی سال ۲۰۱۰ تا آخر ماه مای، ایران حدود ۳۰میلیارد دلار (معادل ۶ میلیارد دلار در ماه) درآمد ارزی داشته است. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند که به‏احتمال زیاد ادامه پیدا خواهد کرد، ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی جمعاً بیش از ۷۰ میلیارد دلار درآمد ارزی خواهد داشت.

نکته‏ی دیگر آن است که قدرت‏های نوظهوری در کنار ایالات متحده‏ی آمریکا و اتحادیه‏ی اروپا وجود دارند که می‏توانند برخی از کالاهای مورد نیاز ایران را تأمین کنند. چون ایران امکانات مالی لازم برای تأمین آن‏ها را هم دارد.

بنابراین در کوتاه‏مدت نتایج نمایشی و فوق‏العاده زیادی را از این تحریم‏ها، نه آمریکا می‏تواند انتظار داشته باشد و نه اتحادیه‏ی اروپا. ولی در مجموع این تحریم‏ها از مدت‏ها پیش، یعنی از ابتدای انقلاب تا کنون، وجود تنش در ایران با کشورهای مختلف، کمر اقتصاد ایران را شکسته و طبعاً بیش از پیش بر اقتصاد ایران سنگینی خواهد کرد.

در مورد خود دولت جمهوری اسلامی هم از این پس با تحریم‏های جدید، به‏هرحال تضییقات تازه‏ای بر دولت وارد خواهد شد و اجرای بعضی از برنامه‏ها برای آن‏ها مشکل‏تر خواهد شد.

به دولت‏های قدرت‏مند نوظهور اشاره کردید؛ احیاناً روسیه و چین مورد نظرتان بود و…

روسیه، چین و هم‏چنین کشوری مانند ترکیه، برزیل و یا برخی از کشورهای آسیایی دست دوم مانند مالزی و اندونزی، می‏توانند در مواردی به ایران کمک کنند و کمک هم کرده‏اند.

تاثیر تصویب این طرح در کنگره‏ی آمریکا را بر وضعیت جامعه‏ی ایران چگونه می‏بینید؟

این‏گونه طرح‏ها و این‏گونه فشارها در مجموع وضعیت اقتصادی ایران را خواه‏ناخواه از آن‏چه هست، بدتر خواهد کرد. این به معنای آن نیست که دولت جمهوری اسلامی همین فراد یا یک هفته‏ی دیگر اعلام تسلیم می‏کند و یا در مورد پرونده‏ی هسته‏ای عقب می‏نشیند. اما آن‏چه در این‏گونه تحریم‏ها جنبه‏ی اساسی دارد، این است که به‏هرصورت فضای عدم‏ اعتمادی را که در ایران و همین‏طور در فضای روابط بین‏المللی کشور وجود دارد، تشدید می‏کند.

تشدید چنین تحریم‏هایی و کم‏تر شدن فضای اعتماد، باعث می‏شود که فعالیت واحد‏های تولید‏ی کم‏تر شود، بیکاری بالا برود، سرمایه‏گذاری‏ها کم‏تر شود و در نهایت ما بازتاب این تحریم‏ها را متأسفانه در جامعه‏ی ایران خواهیم دید.

ایالات متحده و همین‏طور اتحادیه‏ی اروپا در توضیح اتخاذ چنین ابتکارات یک‏جانبه‏ای می‏گویند که هدف عمده‏ی ‏آن‏ها این است که واحدهای مربوط به برنامه‏های هسته‏ای و موشکی ایران یا این که گروه‏ها و نهادهایی مانند سپاه پاسداران که هدف اصلی این‏گونه تحریم‏ها هستند مورد آسیب قرار بگیرند.

ولی خواه‏ناخواه وضعیت اقتصادی ایران هم از آن‏چه هست بدتر خواهد شد، دامنه‏ی تنش در روابط بین‏المللی ایران بیشتر می‏شود، کشورهایی که به روابط اقتصادی خود با جمهوری اسلامی ادامه می‏دهند، طبعاً هزینه‏ی بیشتری را از دولت ایران مطالبه می‏کنند، حمل و نقل دریایی برای ایران و هم‏چنین دسترسی به نظام بانکی بین‏المللی دشوار می‏شود. در نتیجه، مجموعه‏ی این عوامل هم بر بازیگران عرصه‏ی اقتصاد ایران تأثیر منفی دارد و هم طبعاً بر جامعه‏ی ایران.

آقای محمود احمدی‏نژاد این تحریم‏ها را مضحک خوانده‏اند. به نظر شما، با توجه به آن‏چه برشمردید، جنبه‏ی مضحکی در این قضیه می‏توان دید؟

تحلیل حرف‏های آقای احمدی‏نژاد کار بسیار سختی است. ولی در ورای مسئله‏ای که ایشان مطرح کرده‏اند، هیچ کشوری روابط‏اش را با جامعه‏ی بین‏المللی و به‏خصوص قدرت‏های بزرگ مضحک تلقی نمی‏کند. ما در جهانی به‏سر می‏بریم که اصل روابط متقابل بر کشورها و وضعیت سیاسی و اقتصادی‏شان بسیار سنگینی می‏کند.

هیچ مرد مسئولی حق ندارد با مسائل با چنین ادبیاتی روبرو شود. این‏ ادبیات دیپلماتیک نیست، این ادبیات سیاسی نیست و در نتیجه هم باعث می‏شود که دنیا جمهوری اسلامی ایران را به‏هیچ‏وجه جدی نگیرد و رهبران‏اش را رهبرانی تلقی کند که با ادبیات دیپلماتیک بین‏المللی آشنا نیستند و هم موجب می‏شود وضعیت از آن‏چه که هست، بدتر شود و فشارهای بین‏المللی علیه ایران شدت بگیرد.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری
تحریریه: بهمن مهرداد