پیشروی مخالفان قذافی به سوی پایتخت

رهبر لیبی روز پنجشنبه (۲۴ فوریه) در نطقی تازه شورشیان را تهدید کرد و از آنها خواست که سلاح خود را به مقامات رسمی تحویل دهند. قذافی به شبکه "القاعده" حمله کرد و "تروریسم جهانی" را محرک شورش‌های اخیر دانست. رهبر لیبی در آخرین نطق خود نیز هم به تهدید دست زد و هم به مردم وعده‌های فراوان داد.

در روزهای گذشته دستگاه تبلیغاتی رژیم قذافی مردم را از به قدرت رسیدن یک حکومت افراطی اسلامی ترسانده است، اما کمتر کسی این تبلیغات را باور می‌کند. به عقیده مردم لیبی هدف اصلی این گونه تبلیغات، کشورهای غربی هستند.

درباره شمار قربانیان در لیبی از منابع گوناگون آمار و ارقامی متفاوت منتشر شده است. به گفته منابع رسمی تنها ۳۰۰ نفر در ناآرامی‌ها جان خود را از دست داده‌اند. سیف‌الاسلام قذافی، پسر رهبر لیبی، گفته است که خبرگزاری‌های خارجی در گزارش آمار قربانیان اغراق می‌کنند. او همچنین تیراندازی از هوا به شورشیان را تکذیب کرده است.

به نظر سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر، ارتش قذافی با قساوت و ددمنشی باورنکردنی به مردم حمله می‌کند. فرستاده ویژه‌ای در پاریس روز پنجشنبه به خبرگزاری رویترز گفته است: «طبق آماری که ما به دست آورده‌ایم، بین یک تا دو هزار نفر به دست نیروهای قذافی کشته شده‌اند.» این منبع می‌افزاید: «مسئله سقوط قذافی نیست، مسئله این است که سقوط او به چه بهایی برای مردم کشورش تمام می‌شود.»

جنگ داخلی در لیبی

گزارش‌های پراکنده و غیررسمی حکایت از آن دارد که نیروهای شورشی بر بخش شرقی لیبی مسلط شده‌اند و قلمرو زیر فرماندهی سرهنگ قذافی پیوسته کوچکتر می‌شود. بنا به خبرگزاری‌های عربی در شهرهای البیضا، درنا و تبروک زمام امور به دست "کمیته‌های خلقی" افتاده است.

طبق گزارشی دیگر مصراته، سومین شهر بزرگ لیبی که تنها ۲۰۰ کیلومتر با پایتخت فاصله دارد، میان مخالفان و پیروان قذافی نبردی شدید جریان دارد.

در شهر بندری بنغازی، مردم برای تحویل گرفتن اسلحه‌ای که از قرارگاه‌های ارتش و پلیس به غارت رفته، صف کشیده‌اند.

به گفته مخالفان رژیم، نه تنها در شرق، بلکه مناطقی در غرب لیبی نیز از دست نیروهای قذافی بیرون رفته است. در شهر زواره در ۱۲۰ کیلومتری غرب طرابلس یک "کمیته خلق" زمام امور را به دست گرفته است. در این شهرستان مأموران پلیس و ارتش یا به مردم پیوسته و یا پا به فرار گذاشته‌اند.

رهبران قبایل و سیاستمداران مخالف رژیم، در شهر البیضاء، در شرق کشور، طی جلسه‌ای تشکیل جبهه‌ای متحد را علیه قذافی اعلام کردند. بخش بزرگی از فرماندهان ارتش به قیام مردم پیوسته‌اند. آنها مصمم هستند که برای سرنگون کردن رژیم قذافی به زودی به طرف پایتخت پیشروی کنند.

به گفته شاهدان عینی طرابلس، در وحشت فرو رفته و نسبتا آرام است. تانکها در خیابان‌ها حضور دارند و سربازان و شبه‌نظامیان وفادار به رهبر لیبی به شدت از پایتخت محافظت می‌کنند.

فرار از لیبی

در لیبی میلیون‌ها نفر کارگر خارجی اقامت دارند، که بسیاری از آنها از کشورهای عربی هستند. با شدت گرفتن بحران و ناامنی، اتباع خارجی از طریق بنادر، فرودگاه‌ها و راه‌های زمینی سراسیمه از لیبی فرار می‌کنند.

هزاران نفر، که بسیاری از آنها مهاجران آفریقایی‌تبار هستند، برای فرار از لیبی با وانت‌های پر از اسباب واثاثیه به سوی مرزهای زمینی، کشورهای همسایه مصر و تونس سرازیر شده‌اند.

بسیاری از کشورهای اروپایی با اعزام هواپیماها و کشتی‌ها به تخلیه شهروندان خارجی ادامه می‌دهند.

وزارت خارجه آلمان به تمام شهروندان خود توصیه کرده است لیبی را ترک کنند. هواپیماها و رزمناوهای آلمانی به خارج کردن اتباع آلمان و سایر کشورهای اروپایی ادامه می‌دهند. تا کنون حدود ۳۵۰ نفر از اتباع آلمان از لیبی خارج شده‌اند. گفته می‌شود که هنوز حدود ۱۶۰ شهروند آلمانی در لیبی هستند، که حدود ۶۰ نفر از آنها در پایتخت زندگی می‌کنند.

نگرانی از هجوم پناهجویان

کشورهای اروپایی که در جوار دریای مدیترانه قرار دارند، نگران هستند که آشوب و بحران در لیبی به موج تازه فرار از کشور بیانجامد و آنها زیر فشار قرار گیرند. در جنوب اروپا ۶ کشور منطقه مدیترانه خواستار تعیین مکانیسمی شده‌اند تا بتوانند بخشی از فراریان و متقاضیان پناهندگی از لیبی را به سایر کشورهای اتحادیه اروپا منتقل کنند. وزرای کشور اعضای اتحادیه اروپا امروز پنجشنبه در بروکسل در این باره رایزنی می‌کنند.

ایتالیا، که خود را در معرض هجوم پناهجویان فراری از لیبی می‌بیند، از اتحادیه اروپا خواسته است تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته شود، تا این کشور در برابر سیل پناهجویان تنها نماند. وزارت خارجه ایتالیا هشدار داده است که اگر دولت لیبی، طبق توافقی دوطرفه، جلوی خروج پناهجویان را نگیرد، به زودی صدها هزار نفر به مقصد جنوب اروپا سرازیر خواهند شد.

افزایش بهای نفت

در حالی که فعالیت بسیاری از شرکت‌های نفتی لیبی تقریبا متوقف شده است، بهای نفت در بازارهای بین‌المللی به بالاترین حد خود از سال ۲۰۰۸ رسید. هر بشکه نفت برنت در ساعات اولیه روز پنجشنبه با بهای ۱۱۹ دلار و ۸۰ سنت معامله شد، اما در طول روز به بهای حدود ۱۱۵ دلار پایین آمد.

شرکت‌های نفتی - از جمله توتال - این هفته تمام یا بخشی از تولیدات خود در لیبی را به حال تعلیق درآوردند. در واکنش به کاهش صادرات نفت لیبی، وزارت نفت عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت جهان، اعلام کرد که افزایش میزان صدور نفت را در دست بررسی دارد.

به نظر کارشناسان نوسان قیمت نفت، مهمترین ماده خام در کشورهای صنعتی، می‌تواند برای رشد این کشورها عواقبی ناگوار در پی داشته باشد.

موضع جامعه بین‌المللی

اتحادیه اروپا برخورد خشونت‌آمیز حاکمیت لیبی را علیه شهروندان خود محکوم کرده است. کاترین اشتون، سخنگوی روابط خارجی اتحادیه اروپا، از رهبر لیبی خواست که به جای کشتار مردم با آنها گفت‌وگو کند.

نیکولا سرکوزی، رئیس جمهوری فرانسه، پیشنهاد کرده است که برای اعتراض به عملیات خشونت‌بار رژیم قذافی کشورهای اروپایی باید به رشته‌ای از اقدامات تنبیهی علیه رژیم لیبی دست بزنند. اما اعلام اقدامات تحریمی علیه لیبی هنوز از حد حرف فراتر نرفته است.

باراک اوباما رئیس جمهوری ایالات متحده در اولین موضع‌گیری در قبال بحران لیبی، روز چهارشنبه (۲۳ فوریه) از برخورد قهرآمیز رژیم قذافی با مردم به شدت انتقاد کرد. اما منتقدان خرده می‌گیرند که سخنان اوباما با تأخیر صورت گرفته و صراحت کافی نداشته است. برخی از محافل آمریکایی عقیده دارند که علت واکنش ملایم اوباما آن بوده که نخواسته وضعیت هزاران شهروند آمریکایی را در لیبی به خطر بیندازد.

آندرس راسموسن، دبیرکل پیمان ناتو، دخالت نظامی در لیبی را رد کرد. او روز پنجشنبه در کیف، پایتخت اوکراین، گفت با وجود برخوردهای خونین در لیبی، نه پیمان ناتو و نه اعضای آن را هیچ خطری تهدید نمی‌کند و بنابرین هیچ موجبی برای دخالت نظامی ناتو وجود ندارد.