چینی‌ها ایران را در معاملات گازی شکست دادند
۱۳۸۸ آبان ۱۱, دوشنبه
خوجه محمد محمداف، معاون رئیس جمهور ترکمنستان در امور نفت و گاز، در راس هیئتی به ایران سفر کرد و با احمدی نژاد و وزیر نفت دیدار کرد. مقامات ترکمنستان خبر می‌دهند، توسعه فعالیت گازی یول آتان را بجای ایران به چینی‌ها سپرده اند. غلامرضا منوچهری، مدیر عامل پتروپارس گفته است، "ترکمنستان زیر قولش زده" است.
چین نفت و گاز آسیای میانه را تصاحب می‌کند
با تشدید بحران مالی دنیا، چین اقدام به خرید شرکتهای نفتی منطقه آسیای مرکزی کرد. چین با اعطای ۱۰ میلیارد دلار وام به قزاقستان موفق شد برخی از شرکتهای نفت و گاز این کشور را تصاحب کند. چین مجبور است ۶۵ درصد از نیازمندی‌های نفت خام را در آینده از خارج تامین کند. کشورهای آسیای مرکزی که بیش از ۳ هزار کیلومتر با چین مرز مشترک دارند، یکی ازمنابع اصلی تامین انرژی این کشور خواهد بود.
در حال حاضر ساخت یک لوله نفت‌رسانی از "آتاسو" قزاقستان به "آلاشانکاو" چین به پایان رسیده و ساختمان احداث لوله دیگر نفت‌رسانی نیز از قزاقستان به چین ادامه دارد. علاوه بر آن ساختمان یک لوله گازرسانی از ترکمنستان به چین از طریق ازبکستان نیز تا پایان سال جاری میلادی به کار خود پایان خواهد داد.
چین به گاز خزر چشم دوخته
حضور شرکتهای چینی بویژه در توسعه نفت و گاز دریای خزر بیشتر شده است. مجوز اکتشاف بسیاری از میدان‌های نفتی و گازی قزاقستان در دریای خزر نیز در دست چینی‌هاست. کارشناسان امور گاز می‌گویند، چین در رقابت‌ها بر سر دستیابی به منابع انرژی حوزه دریای خزر با روسیه و غرب موفق‌تر عمل کرده است. آخرین موفقیت چین در ترکمنستان این بود که با پیشنهاد ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری توانست انحصار توسعه گازی یول آتان جنوبی در ترکمنستان را که در دست ایرانی‌ها بود به دست آورد. سرمایه‌گذاری هنگفت چین شانسی برای شرکتهای دولتی و خصوصی ایران در این منطقه نگذاشته است.
تنش ایران با غرب عامل دیگر شکست ایران
به نظر یوسف پیلتن، روزنامه‌نگار ایرانی و مدیر وبلاگ "قزاقستان"، نفوذ چین به دلیل تنش‌های ایران با غرب و ناهمگونی سیاست‌های ایران با آمریکا نیز هست. وی در گفت‌وگو با دویچه وله اضافه می‌کند: «ترکمنستان گاز خود را به چین صادر می‌کند، به دلیل اینکه ایران موضع و سیاستش با سیاست‌های کشورهای اروپايی هماهنگ نیست، چون کشورهای غربی و آمریکا دست ایران را در این حوزه بسته‌اند». آقای پیلتن در ادامه صحبت‌هایش نتیجه می‌گیرد، تنش بین ایران و آمریکا بیشتر به نفع چین تمام شده است.
حالمردا سوینوف، نماینده پیشین مجلس ترکمنستان و کارشناس امور خزر، نظر دیگری دارد. به نظر او، یکی از دلایل واگذاری توسعه گازی یول آتان جنوبی به چین ناشی از سردی روابط ایران و ترکمنستان بوده. وی به دویچه وله در این باره می‌گوید: «یک سال و نیم پیش ترکمنستان گاز خود را به ایران قطع کرد و این مسئله به سردی روابط دو کشور انجامید».
موفقیت ایران در انتقال گاز ترکمنستان
اما ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی از امتیاز ویژه ای برخوردار است. در دیدار اخیر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، از تهران پیرامون صدور گاز ترکمنستان به ترکیه از طریق ایران تفاهم حاصل شده بود. صدور گاز ترکمنستان از طریق ایران به ترکیه می‌تواند چرخش مهمی در انتقال گاز به ترکیه و نهایتا به اروپا بوجود آورد. سید مسعود میرکاظمی، وزیر نفت ایران، در دیدار با مقام ترکمنستانی گفت، ایران آماده است گاز ترکمنستان را به اروپا انتقال دهد.
کارشناسان امور گاز می‌گویند، بزرگترین موفقت ایران در احداث خط لوله دوم گازی بود که در پایان سال جاری میلادی با حضور روسای جمهور دو کشور افتتاح خواهد شد. بوسیله این خط لوله که از دولت‌آباد ترکمنستان به باجگیران ایران کشیده خواهد شد، روزانه حدود ۸ میلیون مترمکعب گاز بیشتر از ترکمنستان وارد ایران خواهد شد.
خطر چین برای منافع ایران
دولتمردان ایران از تصمیم ترکمنستان مبنی بر کنارگذاشتن ایران از توسعه گازی این کشور ناخشنود هستند. غلامرضا منوچهری، مدیر عامل شرکت پتروپارس، می‌گوید، رفتارهیئت ترکمنستان در ایران ایده آل نبوده است.
منوچهری رفتار ترکمنستان را بر خلاف عرف و اخلاق توصیف کرده است.
میدان یول آتان جنوبی یکی از بزرگترین میادین گازی ترکمنستان است که تولید سالانه آن بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز برآورد می‌شود.
تلاش یک ساله اخیر وزارت امورخارجه و نفت ایران برای حضور شرکتهای ایرانی از جمله پتروپارس با شکست روبر شد و اکنون شرکتهای چینی جایگزین ایران شده است.
به نظر کارشناسان، در سالهای اخیر حتی نفوذ آمریکا و دولت‌های اروپایی در آسیای مرکزی در مقایسه با چین کمتر بوده است. چین وارد حوزه‌های انرژی می‌شود که روسیه و غرب در آنها برتری داشتند. حال این کشور پای به منطقه‌ای گذاشته که منافع ایران را نیز به خطر انداخته است.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بابک بهمنش