کشتار غیرنظامیان افغان در قندهار و تردیدهای تازه

مطابق روایت رسمی که ارتش آمریکا پخش کرده است، یکی از نظامیان این کشور حدود ساعت ۳ بامداد یک‌شنبه ۱۱ مارس (۲۱ اسفند) در یکی از روستاهای شهرستان پنجوایی در ولایت قندهار به سوی غیرنظامیان آتش گشوده و ۱۶ نفر را کشته است. گفته می‌شود که این فرد یک درجه‌دار ۳۸ ساله به نام رابرت بیلز بوده که خود را تسلیم کرده و پس از انتقال به کویت برای محاکمه به ایالات متحده فرستاده شده است.

عامل کشتار، یک نفر یا یک گروه؟

در ۹ روز گذشته چهار هیئت مختلف با سفر به قندهار و گفتگو با بازماندگان قربانیان به تهیه گزارش‌هایی پرداخته‌اند که همگی بر نادرستی ادعاهای پیشین مقام‌های آمریکایی دلالت دارند. روزنامه‌نگاران افغان، پلیس، هیئتی از سوی دولت و یک هیئت پارلمانی که حادثه‌ی ۲۱ اسفند را بررسی کرده‌اند می‌گویند کشتار روستائیان عمدی و برنامه‌ریزی شده بوده و کار یک یا دو گروه از نظامیان آمریکایی است.

هیئت تحقیق پارلمان افغانستان به نقل از شاهدان عینی گفته است که بین ۱۵ تا ۲۰ نظامی آمریکایی در کشتار قندهار شرکت داشته‌اند. ظاهرا پوکه‌های فشنگی که در محل حادثه به دست آمده به سه اسلحه‌ی مختلف تعلق دارند که استفاده‌ی یک نفر از آنها بعید به نظر می‌رسد. شکیبا هاشمی نماینده قندهار که عضو این هیئت است می‌گوید نظامیان آمریکایی دو گروه بوده‌اند.

مستی و مشکلات روحی سرباز متهم

مسئولان ارتش آمریکا می‌گویند که رابرت بیلز که دچار مشکلات روحی و خانوادگی بوده در حال مستی به تنهایی از پایگاه محل استقرارش خارج شده و پس از وارد شدن به روستا اعضای سه خانواده را به گلوله بسته است. وکیل متهم فشارهای روانی ناشی از تجربه‌های جنگ در عراق و افغانستان را محرک این سرباز در یک "تصمیم آنی" برای تیراندازی به سوی غیرنظامیان عنوان کرده است.

شاهدان عینی به اعضای هیئت تحقیق گفته‌اند که دست‌کم ۱۵ سرباز آمریکایی که ظاهرا مست بوده‌اند، وارد روستا شده و عربده‌کشان روستائیان وحشت‌زده را تحقیر و مسخره کرده‌اند. بنا بر گزارش این هیئت، سربازان آمریکایی با ریختن مواد شیمایی روی جسد برخی از قربانیان اقدام به آتش زدن آنها کرده‌اند. ۹ کودک نیز در میان کشته شدگان بوده‌اند که ظاهرا بر روی جسد تعدادی از آنها آثار سوختگی دیده شده است.

روزنامه آلمانی "تاتس" در شماره روز دوشنبه ۱۹ مارس خود نوشت، سخنگوی ارتش آمریکا سوختگی اجساد را پس از انتشار تصویرهایی از آنها تایید کرده است.

کمبود گزارش‌های مستقل

پایگاه اینترنتی هفته‌نامه آلمانی "اشپیگل" روز سه شنبه (۱ فروردین/ ۲۰ مارس) با انتشار گزارشی سخنان بستگان یکی از قربانیان را نقل کرده است. اشپیگل آنلاین می‌نویسد که رد یا پذیرش روایت‌هایی که بر پایه اظهارات اهالی محل تنظیم شده کار دشواری است زیرا تهیه گزارش به وسیله منابع مستقل خبری در این منطقه ساده نیست.

اشپیگل می‌افزاید گزارش رسانه‌های افغان نیز کاملا مورد اعتماد نیستند چون اغلب آنها با تکیه بر خبرها و شایعاتی که دهان به دهان گشته و بعضا اغراق‌آمیز هستند تهیه می‌شوند. به نوشته‌ی اشپیگل با این همه نظریاتی که بر شرکت تعدادی بیش از یک نفر در این جنایت تاکید می‌کنند با توجه به فاصله‌ی زیاد سه خانه‌ای که قتل در آنها رخ داده موجه به نظر می‌رسد.

یکی شهروند افغانستان به اشپیگل آنلاین گفته است روستائیان می‌گویند صدای تیراندازی و پرواز هلی‌کوپتر را شنیده‌اند اما به دلیل وحشت از نیروهای طالبان از خانه‌های خود خارج نشده‌اند. اسلام‌گرایان طالبان که در منطقه قندهار نفوذ زیادی دارند از مردم خواسته‌اند شب‌ها از خانه‌هایشان خارج نشوند.

فراموشی جزئیات حادثه

برخلاف گزارش‌هایی که حکایت از دست داشتن یک گروه نظامی آمریکایی در کشتار ۲۱ اسفند دارند ارتش ایالات متحده و نیروهای بین‌المللی به فرماندهی ناتو (ایساف) همچنان بر درستی روایت نخست خود پافشاری می‌کنند. جان هنری براون که وکالت متهم آمریکایی کشتار غیرنظامیان را بر عهده دارد به شبکه تلویزیونی سی بی اس گفت که موکل او تنها حوادث پیش و پس از زمان تیراندازی را در خاطر دارد و قادر به یادآوری تمام وقایع شب یادشده نیست.

واقعه قندهار که حامد کرزای رئیس جمهور افغانستان آن را "کشتار عمدی غیرنظامیان" خوانده موقعیت و ماموریت نیروهای بین‌المللی در این کشور را به مخاطره انداخته است. ناظران می‌گویند اگر موضوع دخالت تعداد بیشتری از نظامیان آمریکایی در این حادثه از سوی منابع مستقل تایید شود، این موقعیت لطمه‌ای جبران‌ناپذیر خواهد خورد.

پارلمان افغانستان پیش از این خواهان محاکمه سرباز متهم آمریکایی در خاک این کشور شده بود. بر اساس موافقت‌نامه‌ای که سال ۲۰۰۳ میلادی میان ناتو و دولت حامد کرزای به امضا رسید نظامیان نیروهای بین‌المللی مستقر در افغانستان در صورت ارتکاب جرم برای محاکمه در اختیار مقام‌های قضایی کشورشان قرار می‌گیرند.

تهدید نیروهای ایساف

لالی حمید‌زی یکی دیگر از نمایندگان قندهار در پارلمان که در هیات تحقیق هم عضو است ظاهرا با اشاره به همین توافق‌نامه می‌گوید، کسانی که به امریکایی‌ها اجازه داشتن زندان را داده و سربازان آنها را از محاکمه معاف کرده است، به ملت افغانستان پاسخ بگوید. به گزارش روزنامه "تاتس" او همچنین تهدید کرده که اگر متهم آمریکایی به دستگاه قضایی افغانستان تحویل داده نشود نیروهای خارجی در افغانستان "تجاوزگر" تلقی شوند.

هیئتی که از سوی دولت برای تحقیق به محل حادثه اعزام شده نیروهای آمریکایی را به عدم همکاری در روند بررسی‌های خود متهم می‌کند. فرماندهان ایساف در افغانستان تشکیل یک هیئت تحقیق مشترک با دولت افغانستان را رد کرده‌اند اما می‌گویند که حاضرند شواهد احتمالی در مورد دست داشتن بیش از یک نفر را در این کشتار بررسی کنند.

BK/AA