کلنجار عربستان و روسیه یا ضربه بر صنعت نفت آمریکا؟

هفته جاری قیمت نفت شاخص برنت در پی مخالفت روسیه با تصمیم اوپک برای کاهش دوباره تولید روزانه ۱.۵ میلیون بشکه نفت به ۳۶ دلار سقوط کرد، یعنی تقریبا نصف ابتدای سال جاری شد.

عربستان در پی مقاومت روسیه، اعلام کرد که تولید خود را در ماه فوریه به ۱۲.۳ میلیون بشکه در روز خواهد رساند، یعنی ۲.۶ میلیون بشکه بیشتر از سطح کنونی. روسیه نیز گفته است تولیدش را افزایش خواهد داد.

این در حالی است که بر اساس ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی، مصرف جهانی نفت در سه ماهه ابتدایی سال جاری میلادی نسبت به دور مشابه پارسال به خاطر شیوع ویروس کرونا حدود ۲.۵ میلیون بشکه کاهش یافته است.

بدین ترتیب، اگر عربستان و روسیه واقعا تولید خود را افزایش دهند، جهان با حجم عظیمی از تولید مازاد نفت مواجه خواهد شد و قیمتها دوباره سقوط خواهد کرد.

در نگاه اول به نظر می‌رسد این جنگ تنها میان روسیه و عربستان بعنوان بزرگترین صادرکننده‌های نفت جهان برای حفظ بازارهای فروش خود و نوعی شاخ و شانه کشیدن برای همدیگر باشد، اما این کار عملا صنعت نفت آمریکا را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

اوپک به همراه کشورهای هم‌پیمان بیش از دو سال است که برای کاهش نفت مازاد در جهان، تولید خود را کاهش می‌دهد. اما در این فاصله، تولید نفت دیگر کشورها به سرعت در حال رشد است و این مجموعه با شرایط کنونی باید هر سال از تولید خود بکاهد تا بتواند موازنه عرضه و تقاضای نفت در بازارها را حفظ کند.

برای نمونه آمریکا طی دو سال گذشته با توسعه پروژه‌های نفت شیل، تولید خود را حدود ۴ میلیون بشکه افزایش داده و به ۱۳.۳ میلیون بشکه رسانده است و تا پنج سال آینده حدود چهار میلیون بشکه نیز می‌خواهد به این رقم بیفزاید.

بدین ترتیب این کشور عربستان و روسیه را بعنوان بزرگترین تولیدکننده‌های نفت در سالهای گذشته پشت سر گذاشته و چند ماهی است که به صادرکننده خالص نفت تبدیل شده، یعنی صادرات نفتش از واردات پیشی گرفته و دارد به مهمترین رقیب این کشورها در بازارهای جهانی نفت تبدیل می‌شود.

همه اینها به مدد تلاش اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه برای کاهش تولید نفت و افزایش قیمت آن از سال ۲۰۱۸ تاکنون اتفاق افتاده است.

اما برخلاف عربستان و تا حدودی روسیه، هزینه تولید نفت شیل در آمریکا بسیار بالا (عمدتا ۳۱ تا ۵۴ دلار هزینه برای تولید یک بشکه نفت) است و افت قیمت نفت طی روزهای گذشته زنگ خطر ورشکستگی برای دهها شرکت نفتی آمریکا را به صدا درآورده است.

نگاهی به گذشته‌ای کوتاه

نیمه سال ۲۰۱۴ بود که به خاطر اوج‌گیری تولید نفت مازاد، قیمتهای جهانی نفت شروع به کاهش کرد و در ابتدای سال ۲۰۱۶ به ۳۱ دلار نیز رسید، موضوعی که باعث شد هم سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی برای اکتشاف و تولید نفت کاهش یابد و هم تولید نفت آمریکا به خاطر اینکه بسیاری از پروژه‌های نفت شیل در عمل زیان‌ده شدند، روزانه حدود ۶۰۰ هزار بشکه کاهش پیدا کند.

در حوزه سرمایه‌گذاری بین‌المللی برای اکتشاف و تولید نفت نیز آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که این رقم در سال ۲۰۱۴ حدود ۸۲۹ میلیارد دلار بود، اما در سال ۲۰۱۶ به ۴۵۲ میلیارد دلار سقوط کرد. کاهش سرمایه‌گذاری یعنی کاهش تولید نفت در سالهای آتی.

این وضعیت در نگاه اول به سود اوپک و روسیه به نظر می‌رسد، چون همان قیمت ۳۱ دلار هم برای آنها حاشیه سود داشت، اما مشکل اینجا است که این کشورها به شدت به درآمدهای نفتی متکی هستند و با این قیمتها، با کسری بودجه مواجه می‌شدند. برای نمونه بر اساس ارزیابی صندوق بین‌المللی پول، عربستان در سال ۲۰۱۶ برای جلوگیری از کسری بودجه نیاز داشت قیمت نفت ۹۶ دلار باشد.

لذا، اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه وارد گفتگو شدند تا تولید خود را کاهش دهند و قیمتهای نفت بالا برود.

در سال ۲۰۱۸ این مجموعه تولید خود را ۱.۲ میلیون بشکه در روز کاهش داد و قیمت نفت به نزدیک ۶۵ دلار رسید و به تبع آن دوباره تولید نفت آمریکا اوج گرفت. پارسال به خاطر اوج‌گیری تولید نفت آمریکا، متوسط قیمت نفت برنت به ۵۷ دلار کاهش یافت و باعث شد اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه تصمیم بگیرند برای سال ۲۰۲۰ تولید نفت خود را دوباره ۹۰۰ هزار بشکه کاهش دهند.

ویروس کرونا، اما معاملات را به هم ریخت و تقاضای جهانی نفت دوباره کاهش یافت. برای سال جاری، عربستان نیاز به نفت ۸۳ دلاری و روسیه نیاز به نفت ۴۲ دلاری دارد تا با کسری بودجه مواجه نشود. لذا اوپک تصمیم گرفت دوباره این مجموعه تولید خود را ۱.۵ میلیون بشکه کاهش دهد، اما روسیه زیر بار نرفت و قیمت‌های جهانی نفت به ۳۶ دلار سقوط کرد.

عربستان که خود را با کسری بودجه مواجه می‌بیند، این بار تصمیم گرفت تولید نفتش را افزایش دهد تا هم روسیه را تحت فشار بگذارد و هم بخشی از تولید نفت شیل آمریکا را از رده خارج کند.

اما موضوع مبهم این است که عربستان و روسیه شاید تنها چند ماه بتوانند وضعیت کنونی را ادامه دهند و اگر قیمت نفت افزایش نیابد، هر دو کشور با کسری هنگفت بودجه مواجه می‌شوند.

پول ملی روسیه، روبل، طی یک هفته گذشته بیش از ۱۰ درصد از ارزش خود را از دست داده، شاخص بورس این کشور ۱۷ درصد افت کرده و ارزش سهام شرکت‌های نفتی روسیه به شدت سقوط کرده است. در مورد عربستان نیز وضعیت مشابهی حاکم است.

وضعیت در آمریکا

در سال ۲۰۱۸ کل سرمایه‌گذاری‌های اکتشاف و تولید نفت و گاز جهان به ۴۷۷ میلیارد دلار رسید که سهم آمریکا از این رقم ۱۱۶ میلیارد دلار بود که رقم چشمگیری است.

اما افت قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ نسبت به ۲۰۱۸ باعث شد ایالات متحده شمار سکوهای حفاری فعال را از ۸۸۸ دستگاه در اواخر ۲۰۱۸ به ۶۸۵ دستگاه در اواخر سال گذشته میلادی کاهش دهد و سرمایه‌گذاری‌های جدید را نیز مقداری کاهش داد. میزان سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌ها در بخش نفت و گاز آمریکا در سال جاری نیز انتظار می‌رفت دوباره ۴ میلیارد دلار کاهش یابد، اما قیمت‌‌های کنونی نفت اگر ادامه یابد، شرکت‌‌های آمریکایی سرمایه‌گذاری‌‌ها را به شدت کاهش خواهند داد و تولید نفت آمریکا نیز به تبع آن افت خواهد کرد.

اما نکته اینجاست که برخلاف روسیه و عربستان که سهم نفت از درآمدهای بودجه آنها به ترتیب ۴۰ درصد و ۸۷ درصد است، نگرانی مستقیم آمریکا تنها محدود به زیان شرکت‌های نفتی‌اش است، آن هم نه همه شرکت‌ها. البته سقوط قیمت نفت تبعات غیرمستقیمی بر اقتصاد آمریکا نیز دارد که نیاز به تحلیلی جداگانه دارد، اما اقتصاد ایالات متحده مانند عربستان و روسیه متکی به نفت نیست.

نتیجه آنچه گفته شد این است که عربستان و روسیه احتمالا دیگر مایل نیستند مانند گذشته به بهای از دست دادن سهم خود از بازار، قیمت‌های جهانی نفت را بالا نگه دارند و آمریکا از این فرصت برای افزایش تولید خود و ورود به بازارهای جهانی نفت بهره ببرد.

آمریکا در نظر دارد تا پنج سال آینده تولید روزانه نفت خود را به ۱۷ میلیون بشکه برساند. لذا اوپک و کشورهای هم‌پیمان باید هر سال تولید خود را کاهش دهند تا جهان با نفت مازاد مواجه نشود و قیمت‌‌ها بالا بماند. از طرفی، تنها آمریکا نیست که عرصه را برای اوپک تنگ می‌کند، کانادا و برخی کشورهای آفریقایی نیز برای افزایش تولید نفت تلاش می‌کنند.

اما نکته مهم این است که هم اقتصاد اعضای اوپک و هم روسیه به حدی وابسته به نفت هست که قابلیت تحمل دراز مدت ادامه افت قیمت نفت را ندارند و شاید به همین خاطر روز سه‌شنبه الکساندر نواک اعلام کرد که مسکو آماده مذاکره دوباره با اوپک است.

شاید روسیه در نظر دارد سهمش از کاهش تولید دوباره نفت پایین باشد و عربستان به تنهایی بخش اعظم افت تولید این مجموعه را بر عهده بگیرد.

* مطالب منتشر شده در این صفحه صرفا بازتاب دهنده نظر و دیدگاه نویسندگان آن است.