"کلنل" دولت آبادی در شهر وایمار • مصاحبه

محمود دولت آبادی برای شرکت در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به آلمان سفر کرده است. دویچه‌وله با او و دکتر بهمن نیرومند درباره ویژگی‌های رمان "کلنل" گفت‌وگو کرد.

دویچه وله: آقای دولت‌آبادی، چه شد که رمان "کُلنل" را در آلمان به چاپ رساندید؟

محمود دولت‌آبادی: با کمال تأسف، امکان انتشار این کتاب در تهران هنوز فراهم نشده و از جهتی که من برای آثارم قرارداد با ناشر سوییسی دارم، بالاخره به این نتیجه رسیدیم حالا که در آنجا انتشار پیدا نمی‌کند، در آلمان انتشار پیدا بکند. این اتفاق افتاد و حالا هم که من به این خاطر در خدمت شما هستم.

آقای نیرومند، شما چه شد که در میان کتابهای آقای دولت‌آبادی این کتاب را برای ترجمه به آلمانی انتخاب کردید؟

بهمن نیرومند: ببینید، وقتی من این اثر آقای دولت‌آبادی را خواندم، واقعاً یک حالت عجیبی پیدا کردم. در من بسیار تأثیر عمیقی گذاشت، برای اینکه واقعاً یکی از آثار برجسته‌ی ادبیات فارسی است و فکر می‌کنم بین کارهای خود آقای دولت‌آبادی هم بهرحال این یک کار خاص است. کارهای ایشان همه‌اش ارزشمند است، ولی این کارشان، واقعاً من فکر می‌کنم که می‌شود به راحتی گفت، شاهکار است!

آقای دولت‌آبادی، در ایران همکاران، دوستان شما و کسانی که در این زمینه کار می‌کنند و قلم می‌زنند، چه واکنشی داشتند وقتی که شنیدند شما رمان‌تان را در آلمان به چاپ رسانده‌اید؟

محمود دولت‌آبادی: در کشور ما مدتی‌است که دیگر در زمینه‌های فرهنگی واکنش جدی وجود ندارد. برای اینکه مسایلی در زندگی مردم می‌آید و جاری می‌شود که اهمیت‌اش بیشتر از آن است که کتابی به زبان آلمانی منتشر شده و مثلاً در زبان فارسی نشده است. آنچه من برخورد می‌کنم و می‌بینم، این که افراد به من که می‌رسیدند می‌گویند فارسی‌اش کی درمی‌آید؟ همین. و من هم می‌گویم امیدوارم دربیاید و همین قدر می‌توانم بگویم که ترجیح می‌دهم به زبان فارسی در ایران منتشر بشود. تکرار می‌کنم، و نه به زبان فارسی در بیرون از ایران.

آقای دولت‌آبادی، می‌توانم از برنامه‌هایتان در ایران بپرسم؟ چه کارهایی را الان در دست دارید؟

محمود دولت‌آبادی: راستش، من مدتی‌است که در ایران بیشتر در ذهنم زندگی می‌کنم و هیچ برنامه‌ی خاصی ندارم. بیشتر یکی دوتا کلاس به من داده شده که عمدتاً در باب ادبیات و شاهنامه است که اگر بگویم کار، یعنی آن هفته‌ای دو تا سه‌ـ چهارساعت که دچار آن کار شاهنامه هستم و دیگر کار خاصی ندارم. مگر اینکه پیش بیاید و چیزی هم بنویسم.

آقای نیرومند، می‌توانید از ویژگی‌های دیگر این کتاب برای من بگویید که مورد توجه بویژه خوانندگان آلمانی قرار گرفته است؟

بهمن نیرومند: این کتابی است که اولاً محتوایی خیلی غنی دارد. محتوایش هم در واقع برخورد با صدسال تاریخ ایران است، نه برخورد سیاسی سطحی، بلکه در واقع رجوعی است به عمق جامعه‌ی ما. به نظر من، ما چنین اثری تا بحال، تا آنجایی که من اطلاع دارم، در ادبیات فارسی نداشته‌ایم که تا این حد عمیق به مسایل فرهنگی و زیربنای فرهنگی جامعه رجوع بکند. بعد هم تکنیک داستان است که واقعاً استادانه انجام گرفته است. چون شما تمام مدت در انتظار یک خبر جدید هستید و آدم نمی‌تواند به هیچ نوع تا آخر کتاب نفسی راحت بکشد و بعد زمان این رمان است که واقعاً شاهکار است.

مصاحبه‌گر: شیرین جزایری

تحریریه: کیواندخت قهاری