کنوانسیون پناهندگان و فستیوال "سفر بخیر"
۱۳۹۰ تیر ۱۸, شنبه
کنوانسیون بین‌المللی پناهندگان در روز ۲۸ ژوئیه‌ی ۱۹۵۱ در جلسه‌‌ی ویژه‌ای در سازمان ملل متحد تصویب شد و در تاریخ ۲۲ آوریل ۱۹۵۴ به اجرا درآمد. این کنوانسیون ابتدا شامل اروپایی‌هایی می‌شد که در جریان جنگ جهانی دوم وطن خود را ترک کرده و به کشوری دیگر پناهنده شده بودند. اما در سال ۱۹۶۷ سازمان ملل محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی این کنوانسیون را برداشت.
به مناسبت شصتمین سالگرد تصویب این کنوانسیون، شماری از فعالان جوان برلینی فستیوالی را با عنوان "سفر بخیر" (Bon Voyage) سازماندهی کرده‌اند (*). یکی از آنها مهدی معین‌زاده (**)، هنرمند آلمانی ایرانی‌تبار است. با او در باره‌ی دلیل برگزاری این فستیوال و برنامه‌های آن گفت‌وگو کرده‌ایم.
دویچه وله: چطور شد که به فکر برگزاری این فستیوال افتادید؟
مهدی معین‌زاده: من خودم همیشه سعی می‌کنم وقتی کار تئاتر می‌کنم، یک سئوال سیاسی هم همراهش باشد؛ یعنی آدم بتواند از امکانات تئاتر یک جورهایی استفاده کند. فقط تئاتر کارکردن برای من یک ذره کم است. من این‌جوری بزرگ شده‌ام که همیشه از امکانات هنر برای یک موضوع سیاسی استفاده کنم.
در مورد این فستیوال توضیح بدهید که برنامه‌ریزی‌اش را با چه کسی انجام دادید و چه اتفاقاتی آنجا می‌افتد؟
برنامه‌ی این فستیوال «Bon Voyage» را ما با گروه خودمان ساختیم. اسم گروه ما "ماهی سیاه کوچولو" (Little Black Fish Collective) است. ما در گروه‌مان همه‌ی سئوال‌ها و برنامه و کارمان را تقسیم می‌کنیم.
آیا شما کمبود چنین کاری را در برلین، در آلمان، حس می‌کردید ، که خودتان شروع کردید؟
هم کمبود هست و هم اینکه هر چه قدرهم آدم روی این موضوع کار کند، باز هم کم است. ما دیدیم که روی موضوع پناهندگان فقط آدم‌های مثلاً سیاسی که از طرف کلیسای آلمان هستند، برنامه گذاشته‌اند و گفتیم پس چرا هنرمندها هیچ کاری روی این قضیه نمی‌کنند. اولش ما فقط روی یک قطعه‌ی تئاتری با عنوان “Illegal“ کار کردیم. بعد گفتیم دور و بر این قطعه هم برنامه بگذاریم، چند تا فیلم نشان بدهیم و این طوری برنامه مدام بزرگتر و بزرگتر شد. خوشبختانه حالا افتتاحیه „Illegal“ را داشتیم که خیلی موفق بودیم و بعد هم سه چهارتا فیلم نشان دادیم و امشب هم دوباره قطعه‌ی „Illegal“ را نشان می‌دهیم و شب‌اش هم از ساعت ۳۰/ ۱۰ به بعد با دو گروه یک کنسرت گذاشته‌ایم. یک گروه تئاتر خیابانی هم هست که اسم‌شان „Fragile“ است و یک کار بسیار قشنگ نشان می‌دهند.
استقبال رسانه‌ها و مردم آلمان تا حالا چه جوری بوده؟
استقبال مثبت بوده؛ تا الان از برنامه خیلی خوش‌شان آمده و خیلی هم خوشحال‌اند که ما روی این تم‌ها الان برنامه گذاشته‌ایم. آدم‌ها با سئوال‌های مختلف می‌آیند و خوشحال‌اند که این یک فستیوال است که فقط سیاسی و با یک برنامه‌ی خشک یا خیلی تئوریک نیست. خیلی‌ها خوشحال‌اند که این موضوع یک‌طرفه نشان داده نشده؛ یعنی سعی شده با استفاده از امکانات تئاتر و هنر این موضوع کمی به آدم‌ها نزدیک‌تر بشود.
استقبال رسانه‌ها از کار شما تا حالا چگونه بوده؟
خوشبختانه خیلی خوب نوشته‌اند و خوب تعریف کرده‌اند؛ از طرف "اشپیگل آنلاین"، از طرف روزنامه "تاتس"، مجله‌ی "تیپ". از این نظر خیلی راضی هستیم، برای اینکه این موضوع را قبول کرده‌اند و دارند درباره‌اش خوب حرف می‌زنند و تعریف می‌کنند.
خود شما پناهنده هستید؟ یعنی پدر و مادرتان از ایران به‌عنوان پناهنده به آلمان آمدند یا به‌عنوان مهاجر؟
پناهنده بودند؛ الان پاسپورت آلمانی دارند. ما به آلمان آمدیم و بعد از پنج شش سال هنوز به من پناهندگی نداده بودند. یعنی من امکان دیگری نداشتم، جز این که پاسپورت آلمانی بگیرم. با این کار می‌توانستم اینجا بمانم . یعنی مجبور بودم پاسپورت آلمانی بگیرم.
با ایرانی‌های پناهنده در آلمان یا برلین رابطه دارید؟
رابطه دوستی آره.
یعنی در واقع شما با شیوه‌‌ی زندگی پناهنده‌ها آشنا هستید. آیا فقط تجربه‌ی شخصی خودتان باعث شده که این کار را بکنید، یا این که اصولاً مسئله‌ی پناهنده‌ها دغدغه‌ی شماست؟
من این موضوع را فقط از تجربه‌ی شخصی‌ام نمی‌بینم. من این موضوع را کلیً می‌بینم. برای من فرق نمی‌کند کسی که پناهنده است یا داستان پناهندگی دارد، از ایران آمده یا از جای دیگر دنیا.
شما در تلویزیون و فیلم‌های آلمانی و غیرآلمانی نقش‌های مختلفی ایفاء کرده‌اید. آیا در کارهای هنری خودتان هم به نوعی به مسائل سیاسی‌ـ اجتماعی علاقه نشان می‌دهید یا هر رُلی که باشد بازی می‌کنید؟
انتخاب رُل با کارگردان است. وقتی یک فیلمنامه به دستم می‌رسد، آن را می‌خوانم و می‌بینم این رُل چه جوری است. خیلی با کلیشه کار می‌کند یا نه. بعد انتخاب می‌کنم که کدام کار را قبول کنم و کدام را قبول نکنم. یعنی سعی می‌کنم موضوع را حرفه‌ای ببینم، بدون پیش‌داوری.
شما بیشتر خودتان را آلمانی می‌دانید یا ایرانی؟ چون شما به‌هرحال در جامعه‌ی آلمان الان نقش فعالی دارید، چه در رابطه با کارهای هنری و چه کارهای اجتماعی ازجمله همین فستیوال.
این سئوال خیلی سختی است. ما حتماً پنج شش بار در روز این سئوال را از خودمان می‌کنیم، اما من هنوز جوابش را پیدا نکرده‌ام.
مصاحبه‌گر: فرهاد پایار
تحریریه: کیواندخت قهاری
-----------
(*) فستیوال Bon Voyage از ششم تا دهم ژوئیه برگزار می‌شود. برای اطلاعات بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید.
(**) مهدی معین‌زاده در سال ۱۳۵۸ در خانواده‌ای هنرمند در همدان زاده شد. او در سن ۱۰ سالگی به همراه پدرو مادرش به آلمان رفت. معین‌زاده تاکنون در تئاترها‌ی گوناگون در مونیخ، هامبورگ و وین به صحنه رفته و در سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی و سینمایی نیز بازی کرده است. او همچنین چند فیلمنامه نوشته و چند نمایش را کارگردانی کرده است.