کنکور، آزمون یا تب سراسری؟
۱۳۸۹ تیر ۱۰, پنجشنبه
ورود به دانشگاه، رؤیای هر دانش‌آموز ایرانی است. رؤیایی که در مسیر مواجهه با رقابتی میلیونی، هزینه‌های مالی بالا و انتظاری فرساینده، در دل خود، کابوسی برای داوطلب و اطرافیان او می‌پروراند.
بسیاری از داوطلبان کنکور در دوره پیش‌دانشگاهی، پرخاشگر و عصبی می‌شوند. اختلالات پوستی، ریزش مو، خودخوری و وسواس، اضطراب و کم‌خوابی، عوارضی شایع در میان این گروه است. این شرایط در نظم و سبک زندگی خانواده نیز تاثیر می‌گذارد. برخی والدین می‌گویند، انگار همه خانواده با هم کنکور می‌دهند.
مدرک دانشگاهی در اکثر جوامع، عاملی تاثیرگذار در سرنوشت شغلی و اجتماعی افراد جامعه است. تاسیس مدرسه دارالفنون وسپس تاسیس دانشگاه تهران، راه پیشرفت اجتماعی شهروندان غیروابسته به خانواده‌های اشرافی و درباری را باز کرد. کسب مدرک از آن زمان تاکنون، وسیله ارتقای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوانان شده است. شیرزاد عبداللهی، کارشناس آموزش و پرورش، معتقد است که مدرک تحصیلی در ایران با وجود فراگیر شدن آن، هنوز کالایی کمیاب محسوب می‌شود. به گفته آقای عبداللهی، چند سالی است که ظرفیت پذیرش دانشگاه‌های دولتی، آزاد و پیام نور با شمار داوطلبان یکسان شده، اما رقابت همچنان بر سر رشته‌هایی ویژه در دانشگاه‌هایی معین است: «یک میلیون و سیصد هزارنفر بر سر ده هزار صندلی رقابت می‌کنند. رشته‌های مهندسی مکانیک، صنایع، ساختمان و معماری، رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی و حقوق، آن هم در دانشگاه‌های تهران، شریف، پلی‌تکنیک یا صنعتی اصفهان مورد نظر هستند.»
کارشناسان فرهنگی و اجتماعی، علت این‌همه تفاضا برای ورود به دانشگاه را در رکود بازار کار و نبود پشتوانه‌های دیگر پیشرفت برای جوانان می‌دانند. شیرزاد عبداللهی می‌گوید، اگر اقتصاد شکوفا باشد، درصد بالایی از داوطلبان کنکور، مشغول به کار می‌شوند و تعادل بیشتری نیز در مناسبات اجتماعی و فرهنگی جامعه ایجاد می‌شود: «به دلیل ناکارا بودن اقتصاد ما، عموم جوانان ما از مدارس به دانشگاه‌ها منتقل می‌شود و مدرک نیز ارزشی کاذب پیدا می‌کند. این که گفته می‌شود ایرانی‌ها به دلیل علم و به دلیل علاقه به تحصیلات وارد دانشگاه می‌شوند، افسانه‌ای بیش نیست.»
حذف کنکور، از ایده تا عمل
مسئولان دولتی سال‌هاست برای مقابله با تب کنکور و جایگزینی سیستم دیگری به جای یک آزمون سراسری یک روزه، طرح و پیشنهاد می‌دهند. طبق قانون مصوب سال ۸۶، کنکور سراسری از سال ۱۳۹۰ به شکل جاری برگزار نخواهد شد و سوابق تحصیلی سال‌های دبیرستان و نمرات آزمون‌های غیرمتمرکز، معیار ورود به دانشگاه‌های ایران خواهند بود.
شیرزاد عبداللهی می‌گوید که شرایط لازم و کافی برای اجرای این قانون وجود ندارد: «وزارت آموزش و پرورش آمادگی برگزاری امتحانات سراسری و هماهنگ، تنظیم کارنامه و ارائه به موقع آن به سازمان سنجش را ندارد. اکنون که کنکور سراسری برگزار می‌شود، طراحان سوال از مدتی قبل ایزوله می‌شوند و تمام کارهایشان زیرنظر دوربین انجام می‌گیرد. حراست وزارت علوم همه چیز را کنترل می‌کند و آورد و برد سوال‌ها با اسکورت است. تصحیح اوراق هم مکانیزه است. اما اگر قرار باشد این امتحان در ۲۰ هزار دبیرستان کشور به صورت غیرمتمرکز انجام شود، سوالات حالت تشریحی داشته باشند و اوراق نیز به صورت دستی توسط دبیران تصحیح شوند، ضریب خطا بسیار بالا می‌رود. مسلما کسانی که پول و نفوذ و قدرت دارند، دبیران را تحت تاثیر قرار خواهند داد. ضریب ریسک امنیتی کنکور به این ترتیب نیز بسیار بالا می رود و این همه، نشان می‌دهد که امکان برچیدن کنکور وجود ندارد.»
کنکور و پیامک‌های تهدیدآمیز
بیشتر ناظران معتقدند که کنکورسراسری نیز از حوادث پس از انتخابات و اعتراض‌های مردمی، دور و مصون نمانده است. پیش از برگزاری کنکور سال ۸۹، پیامک‌های تهدیدآمیزی برای داوطلبان کنکور ارسال شد که از عدم پذیرش معترضان خیابانی در مراکز آموزش عالی خبر می‌داد. رییس سازمان سنجش، این پیامک‌ها را"دروغ" خواند و از ارسال آنها ابراز نگرانی کرد، اما بیشتر دریافت کنندگان، این تهدید را "اضطراب آور" و "ملتهب کننده" توصیف کردند. آقای عبداللهی تاکید می‌کند که پیامک‌های گروهی، معمولا از کانال تایید شرکت مخابرات عبور می‌کنند: « به‌نظر می‌رسد این تهدیدی جدی با هدف تست افکار عمومی بوده است. احتمالا خواسته‌اند بدانند که دریافت‌کنندگان چه واکنشی به آن نشان می‌دهند. شاید هم هدف‌شان ارعاب جوانان بوده تا مراقب رفتارهای اجتماعی خود باشند.»
مهیندخت مصباح
تحریریه: فرید وحیدی