گرجستان: "وداع با عهد کهن اتحاد شوروی"

میخاییل ساکاشویلی در گردهمایی دهها هزار تن از ساکنان تفلیس، اعلام کرد که در اعتراض به تهاجم روسیه، در نظر دارد گرجستان را از جامعه کشورهای مستقل همسود، متشکل از جمهوری های شوروی سابق، خارج کند.

وی این تصمیم را آخرين وداع با عصر کهن اتحاد شوروی خواند. ساکاشویلی این سخنان را زمانی بیان کرد که روسای برخی از جمهوری‌های پیشین اتحاد شوروی نیز، در گردهمائی تفلیس حضور داشتند.

هم اکنون نقش روسیه در جامعه کشورهای مستقل هم‌سود، در میان این کشورها چالشی تازه به راه انداخته است. مراد اسنوف مدیر"مرکز استراتژیک آسیای مرکزی و قفقاز" در گفتگو با دویچه وله گفت که کشورهای سابق شوروی بیم دارند که بازهم در سیطره روسیه باقی بمانند.

برد و باخت روسیه در مناقشه قفقاز

آندره ایلانورف صاحبنظر مجله روسی "یژه دنونی ژورنال"، می نویسد: " در جنگ قفقاز، گرجستان شاید بیشتر از روسیه خسارت دیده باشد. اما در عرصه بین المللی و از لحاظ اخلاقی و مالی، روسیه بیشتر آسیب دیده است". این کارشناس اشاره می کند که روسیه در تغییر رژیم گرجستان و جلوگیری از عضویت احتمالی این کشور در پیمان ناتو، نتوانسته به اهداف اصلی خود دست باید. از منظر جامعه جهانی، اکنون روسیه تجاوزگر و گرجستان قربانی محسوب می شود. کارشناس روس ایلانورف اضافه می کند: "تجاوزات روسیه به گرجستان را تابحال فقط کوبا حمایت کرده. حتی کشورهائی مثل ایران، ونزوئلا و بلاروس و یا ازبکستان هم از روسیه پشتیبانی نکرده اند".

وی به این مسئله اشاره می کند که نقش روسیه در میان کشورهای اتحاد شوروی سابق، یعنی در اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع ضعیف تر خواهد شد.

برخی از کارشناسان گفته اند که روسیه از طریق جامعه کشورهای مستقل توانسته است اقتدار خود را در جمهوری‌های پیشین اتحاد شوروی حفظ کند. حال با توجه به خروج گرجستان از اتحادیه کشورهای همسود، آیا این اتحادیه اهمیت خود را ازدست خواهد داد؟

طرفداران روسیه

بنظر مراد اسنوف مدیر "مرکز استراتژی آسیای مرکزی و قفقاز" در سوئد، کشورهای اتحاد شوروی سابق به دو گروه تقسیم می شوند: "گروه اول کشورهای طرفدار روسیه از قبیل بلاروس و ارمنستان هستد و تا حدودی قزاقستان را هم می توان جرو این کشورها قرار داد." کشورهای آسیای مرکزی، تابحال درخصوص بحران قفقاز عکس المعلی نشان نداه اند. ولی بنظر مراد اسنوف این کشورها نیز از روسیه طرفداری می کنند. این کارشناس به این مسئله اشاره می کند که برای کشورهای همسود حالت حساسی پیش آمده. آنها از یکسو و روسیه را شریک استراتژیک خود قلمداد می کنند و از سوی دیگر از دخالت روسیه در امور داخلی کشورشان بیم دارند.

بنظر برخی دیگر از کارشنان در آسیای مرکزی و قفقاز، که از لحاظ سنتی جزو مناطق تحت نفوذ روسیه به شمارمی‌روند، دشواری هائی شبیه مشکلات قفقاز وجود دارد که سبب نگرانی شدید این کشورها شده است. عبدالغفار کمال، کارشناس سیاسی تاجیک به این مسئله اشاره می کند که قدرت های بزرگ سعی خواهند کرد از کمترین اختلافات دولت های این منطقه سود ببرند: "در داخل آسیای مرکزی بحث آب، انرژی واختلافات مرزی حل نشده هنوز هست. حضور چین و روسیه نیز هست. همه اینها عامل‌هائی هستند که می توانند این بحران را به آسیای مرکزی هم بکشانند."

و طرفداران غرب

حال موقعیت مخالفین روسیه در میان کشورهای سابق شوروی چگونه است؟

مراد اسنوف مدیر"مرکز استراتژیک آسیای مرکزی و قفقاز به این سئوال چنین پاسخ داد: "گروه دوم کشورهای شوروی سابق مخالفین روسیه هستند و از غرب طرفداری می کنند. اوکرائین ، گرجستان و آذربایجان، جزو این کشورها هستند. در حال حاضر، ترکمنستان موضع بی طرفانه و غیرفعالی را در میان کشورهای سابق اتحاد شوروی اتخاذ کرده است.

لازم به یادآوری است که در مناقشه فقفاز اوکرائین از گرجستان جانبداری کرده است. دولت آذربایجان نیز خواستار حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه قفقاز شده است.

مراد اسنوف مدیر "مرکز استراتژیک آسیای مرکزی و قفقاز" تاکید دارد که در سیاست خارجی روسیه اکنون تغییرات جدی بوجود آمده است. روسیه برای حفظ منافع و موقعیت خود در میان کشورهای سابق شوروی، حاضر است دست به اقدامات خشونت آمیزی بزند. همین امر سبب شده است که هم طرفداران و هم مخالفین در میان کشورهای سابق شوروی از رویکرد کنونی روسیه به سیاست های سخت‌گیرانه و خشونت آمیز ابراز نگرانی کنند. برخی از منتقدین گفته اند که سیاست کنونی روسیه سنت های کهن اتحاد شوروی را در اذهان عمومی مردمان این منطقه تداعی کرده است.