۱ اکتبر ۱۹۵۷: ناهنجار‌ترین اثر جانبی یک داروی خواب‌آور
۱۳۹۵ مهر ۱۰, شنبه
در سال ۱۹۵۴ شیمی‌دان‌های شرکت گروننتال (Gruenenthal) در شهرک اشتولبرگ نزدیک شهر کلن، داروی تازه‌ای عرضه و ادعا کردند که داروی یادشده با ماده شیمیایی سازنده تالیدومید (Thalidomid) زنان باردار را تسکین می‌دهد و خوابشان را تنظیم می‌کند. این دارو پس از سه سال آزمایش و بررسی به بازار آمد و تا بیش از سه سال آزاد یعنی بدون تجویز پزشک خریداری و استفاده می‌شد.
از ماه اوت ۱۹۶۱ داروی کونترگان تنها با تجویز پزشک مصرف می‌شد ولی از نوامبر همان سال مصرف آن ممنوع و برای همیشه از بازار خارج شد.
مدت ۴ سال طول کشید تا دولت و مسئولان بهداشتی در آلمان متوجه شدند که علت نقص عضو حدود ۱۰۰۰۰ کودک که با دست و پای ناقص در آلمان غربی آن زمان به دنیا آمدند یا پیش از زاده شدن تلف شدند، مصرف داروی کونترگان توسط مادرانشان بوده است.
در آغاز پژوهشگران و مسئولان علت این نقص عضو‌ها را در ارتباط با آزمایش‌های هسته‌ای می‌پنداشتند. ناگفته نماند که تازه ۱۲ سال از شکست آلمان ویران‌شده در جنگ جهانی دوم گذشته و حتی تا سال ۱۹۶۱ هنوز وزارتخانه سراسری بهداشت در این کشور تشکیل نشده بود.
نخستین کسی که به علت نقص عضوهای یادشده پی برد، پروفسور ویدکیند لنتس (lenz) استاد بیماری‌های ارثی در دانشگاه هامبورگ بود که پس از مراجعه چندین بیمار متوجه شد که نقص عضوهای یاد شده باید در استفاده زنان باردار از یک نوع نوشیدنی یا خوراکی یا دارو باشد.
او در یک گفت‌وگوی رادیویی با شبکه غرب آلمان گفت: "به دارو‌ها بیشتر شک داشتم. به همین دلیل از هر بیماری که مراجعه می‌کرد می‌خواستم نسخه‌ها و دارو‌هایی که مصرف کرده را بیاورد. به شرکت‌های دارویی، داروخانه‌ها و شرکت‌های بیمه و همکاران پزشک نامه نوشتم و در این جستجو یقین پیدا کردم که علت، داروی کونترگان است. به محض اطمینان به شرکت گوروننتال نوشتم که تولید و فروش این دارو را فوری قطع کند ولی شرکت نپذیرفت".
مسئولان شرکت گورننتال می‌گفتند که کونترگان تنها داروی خواب‌آوریست که ماده سمی ندارد و نظر پروفسور لنز را اشتباه می‌دانستند. شرکت گروننتال با ترفند‌های بسیار کوشید جلو اعتراض‌های پروفسور لنتس را بگیرد اما پس از انتشار آثار جانبی کونترگان توسط آن پژوهشگر بی‌باک و پیگیر، مجبور شد تولید دارو را متوقف کند.
در سال ۱۹۶۲ عده‌ای از پدران و مادرانی که از کونترگان آسیب‌دیده بودند، از شرکت گروننتال شکایت کردند و باعث برگزاری طولانی‌ترین محکمه پس از جنگ جهانی دوم در آلمان شدند. این محکمه بدون محکومیت شرکت گروننتال به پایان رسید و قاضی‌های دیوان عالی برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و اداری آسیب‌دیدگان پرونده را مختومه اعلام کردند. در پایان پدران و مادران آسیب‌دیده و شرکت گروننتال توافق کردند که بعد‌ها با ناخرسندی اکثر فرزندان آن‌ها روبرو شد.
شرکت گروننتال برای دلجویی و پشتیبانی از آسیب‌دیدگان ۱۰۰ میلیون مارک آلمان به صندوق بنیاد ویژه آسیب‌دیدگان کونترگان ریخت و دولت آلمان فدرال مبلغی به همین اندازه به آن افزود.
در مقابل پدران و مادران آسیب‌دیدگان تعهد کردند که دیگر هرگز از شرکت گروننتال به خاطر استفاده از داروی کونترگان شکایت نکنند. گرچه امروزه این بنیاد ماهانه تا حدود ۵۰۰ یورو به افراد آسیب‌دیده از کونترگان کمک می‌کند، اما این پول نه هزینه‌های سنگین زندگی این توان‌خواهان را می‌پوشاند و نه می‌تواند آنان را به زندگی عادی برگرداند.
امروزه هنوز از ماده خطرناک تالیدومید در صنعت دارو‌سازی برای مداوای گونه‌هایی از سرطان استفاده می‌شود چون پروفسور لنز هرگز فرصت نیافت خطر عمده و همیشگی این ماده را کاملا اثبات کند.