۱۷ ژوئن؛ روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی

خشکسالی همان کمبود آب است. فاجعه خشکسالی ناشی از بلایای طبیعی و فعالیت‌های مخرب انسانی، زندگی میلیون‌ها انسان را متاثر کرده است. در کشورهای آفریقایی، ازجمله اتیوپی و سومالی، خشکسالی‌های درازمدت شالوده زندگی بسیاری از انسان‌ها را به نابودی کشانده و به میزان قحطی و گرسنگی در این کشورها افزوده است.

بیش از۲۵۰ میلیون انسان با جسم و جان خود پیامدهای مخرب بیابان زایی را تجربه می‌کنند. یک سوم سطح زمین یا بیش از چهار میلیارد هکتار آن بر اثر گسترش فزاینده بیابان زایی در معرض خطر نابودی قرار دارد. هستی یک میلیارد انسان که برای گذران زندگی خود مستقیما به زمین وابسته‌اند، در معرض خطر است؛ خطری که نخست بیش از صد کشور از فقیرترین و محروم ترین کشورهای جهان را تهدید می‌کند.

بیابان‌زایی بی‌ثباتی سیاسی کشورها را تقویت می‌کند. بیابان زایی تنها مشکل فقیرترین کشورهای جهان نیست. حتی کشورهای توسعه یافته و صنعتی نیز به دلیل بیابان زایی بالقوه بخش بزرگی از رشد اقتصادی خود را از دست می‌دهند. هم اکنون بیش ۱۱۰ کشور جهان را خطر خشکسالی وکمبود منابع آبی تهدید می کند.

فجایع طبیعی و یا تغییرات اقلیمی آب و هوا تنها علت اصلی بیابان زایی نیست، فعالیت‌های مخرب انسان نیز از عوامل اصلی آن به شمار می‌آید. استفاده بی رویه از زمین‌های مزروعی یا تخریب جنگل‌ها به کاهش و نابودی پوشش گیاهی منجر می‌شود. فقدان آب و فرسایش خاک ناشی از باد و باران نیز از دیگر علت‌ها به شمار می‌آیند. با گسترش بیابان زایی زمین به شوره زار بی آب و علفی بدل می‌شود که دیگر جای زندگی نیست.

خشکسالی و بیابان زایی سبب جابجایی انسان‌ها و مهاجرت منطقه‌ای و یا جهانی آنان شده است. هرسال میلیون‌ها انسان از مناطق خشک و بیابانی راهی شهر می‌شوند، امری که به مشکلات اجتماعی و اقتصادی بیشتری منجر می‌شود. به دلیل خشکسالی خشونت و درگیری‌های مسلحانه، بر سر بدیهی‌ترین نیازهای انسانی، نیز افزایش یافته است.

از طریق به کارگیری شیوه‌های مختلف ساخت و ساز مانند ساخت سطوح پلکانی، دیواره‌های سنگی و پرچین‌ها یا احیای جنگل در مناطق جنگلی خشک و ویران شده، سعی می‌شود تا زمین های بایر و خشک به زمین های آیش و قابل کشت تبدیل شوند.

حفاظت از طبیعت و دقت و توجه در مصرف منابع مهم طبیعی راه پیشگیری از تاثیرات خشکسالی و بیابان زایی است. با ایجاد سدها و ساختن مخازن آب امکان صرفه جویی در مصرف آب ممکن می‌شود. به این ترتیب، حتی در فصل خشک، مردم می توانند به منابع پرارزش دسترسی پیدا کنند.

با کاشتن درختان و پرورش گیاهان پایدار می‌توان جلوی گسترش بیابان زایی را گرفت. این کار هم سبب افزایش تنوع زیستی است، هم به افزایش مواد مغذی در خاک زمین کمک می‌کند. به این ترتیب با افزایش سطح آب‌های زیرزمینی و رطوبت کافی خاک، به دلیل ریزش برگ‌های درختان، از گسترش پهنه بیابان زایی کاسته می شود.

هر انسانی می‌تواند با تغییر رفتار مصرفی خود از تاثیرات مخرب خشکسالی در سراسر جهان بکاهد. برای نمونه با مصرف گوشت کمتر، زیرا تولید یک کیلو گوشت به ۱۵ هزار و ۵۰۰ لیتر آب نیاز دارد. صرفه جویی در آب نشان مسئولیت پذیری ما در برابر انسان‌هایی است که در بسیاری از نقاط جهان از کمبود آب در رنج‌اند.