صد سال حق رای زنان در آلمان
۱۳۹۷ شهریور ۱۰, شنبه
حق رای زنان و ثبت برابری جنیسیتی آحاد جامعه در قانون اساسی آلمان، مدیون تلاش پیشاهنگان جنبش زنان است. در نوامبر ۱۹۱۸، بنیان‌گذاران جمهوری وایمار خواستار مشارکت زنان در انتخابات شدند؛ مطالبه‌ای که موجد تغییراتی شگرف تا دوران معاصر بوده است.
هم اینک نمایشگاهی همه‌جانبه در موزه تاریخ فرانکفورت، تحولات یکصد سال گذشته در عرصه زندگی اجتماعی زنان آلمان را بررسی می‌کند. خروج زنان از محدودیت‌ها و تنگناها، عملا از روزگاری شروع می‌شود که کرست‌های تنگ را کنار گذاشتند؛ کرست‌هایی که تا اوایل قرن بیستم اصلی‌ترین ملزومات دنیای زنانه بود تا قوس کمر و بالاتنه را در لباس‌های دست و پاگیر بهتر نشان دهد. از سال ۱۹۱۰ اما دامن‌های بلند و دنباله‌دار و البسه پر چین و شکن جای خود را به پیراهن‌های راسته یا کوتاه‌تر دادند. زن‌ها در این لباس‌ها آزادانه‌تر حرکت می‌کردند. پیش‌تر، لباس کوتاه و راحت به تنیس تعلق داشت. ورزشی که مختص قشر مرفه بود نه همه زن‌ها.
زن‌ها درآن زمان باید برای رشته‌های ورزشی، از جمله فوتبال هم مبارزه می‌کردند. این ورزش تا سال‌ها پس از جنگ جهانی دوم در تسخیر مردان بود. از جمله اسنادی که در نمایشگاه فرانکفورت دیده می‌شود، موضع‌گیری فدراسیون فوتبال آلمان در سال ۱۹۵۵ است که می‌گوید این ورزش برای زنان از نظر جسمی و روحی زیان دارد.
مدیر موزه تاریخ فرانکفورت، دوروتی لینمان به همکار دویچه وله می‌گوید: «موزه‌ها دستاوردهای تاریخی را مرور می‌کنند اما ما انقلاب و تاسیس جمهوری وایمار را بررسی می‌کنیم که نخستین دمکراسی در کشور ماست. رای دادن زنان از مهم‌ترین مراحل این دوران تاریخی است و دمکراسی کنونی بر آن استوار است.»
وداع با کرست
تقریبا ۴۵۰ سند تصویری و نوشتاری در نمایشگاه فرانکفورت دیده می‌شوند. در موزه تاریخ فرانکفورت می‌توان دید که زن‌های پیشگام با چه شجاعتی برای حق رای جنگیده‌اند. این مبارزه، جرقه‌ای بود برای به حرکت در آوردن تمامی زن‌ها تا برای حق انتخاب شغل نیز به پا خیزند. مثلا حق داشته باشند که پزشک شوند یا در دانشگاه‌ها دوره دکترا بگذرانند؛ چیزی که تا آن زمان مقدور نبود. مدیر موزه می‌گوید با اصرار و پایداری آنها بود که افکار عمومی پذیرفت حقوق بشر، حقوق همه است و تفکیک جنسیتی ندارد.
کانون توجه این نمایشگاه، بر جنبش زنان در دهه آغازین قرن بیستم است. در آن زمان در همه جای آلمان، نطفه‌های جنبش زنان به چشم می‌خورد. در مونیخ، هامبورگ، کلن، لایپزیک، برمن و فرانکفورت...
این زمانی بود که امپراتوری آلمان شکاف خورده بود و درهای جدیدی در جامعه به روی زنان گشوده شده بود. به طور نمونه، امکانات و فرصت‌های شغلی، تحصیلی و معیشتی جدید. این تغییرات، اختیارات تازه‌ای نیز به زنان در موضوع ازدواج یا امور خانوادگی می‌داد.
شبکه زنان در اروپا
پیشگامان جنبش حق رای در آلمان به سرعت با همتایان خودشان در سراسر اروپا پیوند برقرار کردند و برای تبادل دستاورد و تجربه شبکه‌ای تشکیل دادند. مشارکت در این جنبش در درجه اول، مستلزم تحرک فیزیکی بود. رفته رفته دامن‌های بلند و کلاه‌های بزرگ کنار رفتند و جای خود را به لباس‌های راحت دادند. به این ترتیب آزادی زن‌ها برای حرکت بیشتر و بیشتر شد.
در جبهه سیاسی اما مبارزه سخت‌تر و پیچیده‌تر بود. تا سال ۱۹۰۸ زن‌ها مجاز به کاندیداتوری برای نمایندگی احزاب نبودند. انجمن‌های زنان کوشیدند در این زمینه نخستین خاکریزها را بنا کنند، اما در سال ۱۹۱۲، نیروهای سنتی و محافظه‌کار در یک مقاومت جمعی، "اتحادیه مقابله با برابری زنان" را بنیان گذاشتند.
اولین کامیابی جنبش زنان در دوران جمهوری وایمار، کسب حق رای در ۱۹ ژانویه ۱۹۱۹ بود اما این موفقیت دیری نپایید. ناسیونال سوسیالیست‌ها که روی کار آمدند، دستاوردهای این جمهوری و از جمله حق رای زنان را زیرپا گذاشتند. آنها پس از قدرت گیری در ۱۹۳۳، تبلیغات وسیعی نیز به راه انداختند و از مردان، همدستان فکری و ایدئولوژیک ساختند. آماده سازی جنگ در اواخر دهه ۱۹۳۰ بهانه‌ای شد تا نازی‌ها زنان را برای ایفای نقش سنتی و کلاسیک در خانه و کنار اجاق متقاعد کنند. تاثیر این تبلیغات ایدئولوژیک تا سال‌ها پس از جنگ دوم نیز ادامه داشت.
حقوق زنان در قانون اساسی
تازه در سال ۱۹۴۹ و پس از پایان جنگ بود که در مجمع قانون اساسی برای تاسیس جمهوری فدرال آلمان، دستاوردهای اولین جنبش زنان، دستور کار عرصه سیاست شد.
زنانی هم‌چون هلنه وبر، الیزابت زلبرت، فریدا نادیگ و هلنه وسل که مادران قانون اساسی شمرده می‌شوند، همگی در جمهوری وایمار از نظر سیاسی فعال بودند و اصرار داشتند که برابری جنسیتی در قانون اساسی تازه تدوین شود. جمهوری دمکراتیک آلمان نیز در سال ۱۹۴۹ ماده مربوط به برابری زن و مرد در قانون اساسی را تصویب کرد.
مدیر موزه تاریخ فرانکفورت می‌گوید یک صد سال پس از آن دوران، هنوز مطالبات فعالان زن در صدر مسائل روز قرار دارند. لینمان معتقد است: «هرچند حق رای زنان صد ساله شده اما برابری زن و مرد در عرصه سیاست هم‌چنان محل تلاش و مبارزه است.»
به نظر دوروتی لینمان هنوز زنان آلمان در تصمیم‌گیری‌های سیاسی نقش پررنگی ندارند و هنوز پنجاه درصد نمایندگان مجلس سراسری یا مجالس ایالتی را زنان تشکیل نمی‌دهند. او این واقعیت را سایه‌ای بر دمکراسی آلمان می‌داند که همه از آن متضرر خواهند شد.
نمایشگاه فرانکفورت به مناسبت صد سالگی حق رای زنان آلمان (۱۲ نوامبر ۱۹۱۸) برپا شده و تا ژانویه ۲۰۱۹ ادامه خواهد داشت. نمایشگاه از آرشیو جنبش زنان آلمان (در کاسل) و آرشیوهای مربوطه در کل اروپا بهره گرفته است.