فشار استیضاح وزیر خارجه بر شانه‌های ظریف دولت روحانی
۱۳۹۷ آبان ۳۰, چهارشنبه
فشار بر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به خاطر اظهارات اخیرش درباره پولشویی گسترده در ایران به اوج خود رسیده است. پس از حملات شدید شمار زیادی از چهره‌ها و رسانه‌های منتسب به اصولگرایان تندرو، دیروز سه‌شنبه ۲۹ آبان (۲۰ نوامبر) برخی از نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری در مجلس شورای اسلامی نیز طرحی را برای استیضاح ظریف تدوین کرده‌اند.
البته به گفته علی اصغر یوسف‌نژاد، عضو هیأت رئیسه مجلس، این طرح هنوز به این هیأت ارائه نشده است. طراحان استیضاح پیش از این خواستار حضور ظریف در کمیسیون امنیت ملی مجلس برای ارائه توضیح در مورد اظهاراتش شده بودند. حسینعلی حاجی دلیگانی، احمد علیرضا بیگی، محسن کوهکن، نادر قاضی‌پور، اکبر ترکی، مجید ناصری‌نژاد، ضیاءالله اعزازی، محمد حسن‌نژاد، سیدجواد حسینی‌کیا، اکبر رنجبرزاده و محمدعلی پورمختار امضاکنندگان این درخواست بودند.
اما به نظر می‌رسد که توضیحات یکشنبه گذشته ظریف در کمیسیون امنیت ملی هم مخالفان او را راضی نکرده و آنها در نهایت نخستین گام خود را برای طرح استیضاحش برداشته‌اند.
حسینعلی حاجی دلیگانی روز سه‌شنبه از تدوین این طرح و جمع‌آوری امضا برای آن "در روزهای آینده" خبر داد. به گفته این نماینده تندروی مجلس، از آنجا که ظریف "مدارک" خود را در خصوص پولشویی گسترده در ایران به نمایندگان ارائه نکرده، "نمایندگان نیز طرح استیضاح وی را تدوین و پس از جمع‌آوری امضا تقدیم هیات رئیسه مجلس می‌کنند." طرح استیضاح وزیران در مجلس نیازمند امضای دست‌کم ۱۰ تن از نمایندگان است.
"فضای مجلس استیضاح نیست"
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با تاکید بر اینکه "موضوع پولشویی را در حد استیضاح نمی‌دانم"، گفته است که "فضای کلی مجلس در قبال وزیر امور خارجه استیضاح نیست." به گفته این اصولگرای میانه‌رو، "استیضاح حق نمایندگان است، اما دیپلماسی ما در حال حاضر با توجه به شرایط باید تقویت شود."
محمدجواد ظریف در مصاحبه‌ای ویدیویی با "خبرآنلاین" با اشاره به "فضاسازی‌ها" علیه لوایح مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی (FATF)، پولشویی در ایران را "یک واقعیت" خوانده بود که به گفته او "خیلی‌ها" از آن "نفع می‌برند".
وزیر خارجه ایران افزوده بود: «کسانی که گردش مالی یکی از معاملا‌تشان ۳۰ هزار میلیارد تومان است، آنقدر توان مالی دارند که مبلغی برابر با کل بودجه وزارت خارجه را صرف یک مورد فضاسازی کنند.» به گفته ظریف: «مجموع بودجه وزارت خارجه ١١٠٠ میلیارد تومان، یعنی کمتر از بودجه برخی دستگاه‌های فرهنگی است که با بعضی ارگان‌های قدرتمند کشور ارتباط دارند و ما نمی‌توانیم با آن فضاسازی مقابله کنیم.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
سخنان ظریف؛ "خنجری در قلب نظام"
این اظهارات با موجی از حملات شدید تندروها مواجه شد. برخی آن را "تهمتی بزرگ به نظام" و "بازی در زمین دشمن" خواندند و برخی دیگر ادعا کردند که ظریف به دلیل ناتوانی در برابر "استدلال‌های منطقی" مخالفان لوایح مرتبط با FATF، دست به این موضع‌گیری به گفته آنان "مغرضانه" زده است.
صادق آملی لاریجانی، رئیس قوه قضائیه روز گذشته سخنان ظریف درباره پولشویی گسترده در ایران را به "خنجری در قلب نظام" تشبیه کرد و گفت چرا موضوع، در صورت وجود چنین پدیده‌ای، به دستگاه قضایی کشور ارجاع داده نشده است.
روزنامه حکومتی کیهان و رسانه‌های نزدیک به نهادهای نظامی امنیتی همچون تسنیم و فارس نیز به شدت ظریف را مورد حمله قرار دادند. فارس از جمله نوشت که وزیر خارجه ایران با اظهارات خود "بزرگترین خدمت را به معاندین نظام" کرده است. با وصف آنکه ظریف گفته بود نمی‌خواهد با اظهارات خود نهاد مشخصی را متهم کند، جواد کریمی قدوسی گفت: «ظریف در دقایق آخر عمر سیاسی خود سعی می‌کند با فرافکنی، مشکلاتی که خودش خلق کرده را به دوش مجموعه‌های دیگر بیندازد.» محمد دهقان، نماینده عضو "جمعیت رهپویان" نیز خطاب به ظریف گفت: «شما با مطالب نسنجیده و ناپخته آبروی جمهوری اسلامی را بردید.»
هم‌زمان حسین نقوی حسینی، سخنگوی فراکسیون ولایی مجلس به نقل از غلامحسین محسنی اژه‌ای گفته بود که معاون اول قوه قضائیه ایران از ظریف خواسته است تا اسناد خود درباره پولشویی گسترده در کشور را ارائه کند. خبرگزاری فارس نیز روز گذشته خبر داده بود که قوه قضائیه ایران از وزیر خارجه دولت روحانی خواسته است تا "ظرف ۱۰ روز تا دو هفته" مستندات خود را در خصوص اظهارات اخیرش ارائه کند. این در حالی است که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، دوشنبه دریافت چنین نامه‌ای از قوه قضائیه را تکذیب کرده بود.
محمدجواد ظریف دوشنبه در واکنش به حملات گسترده به خود و در پاسخ به درخواست ارائه مدارک مرتبط با پولشویی در ایران گفته بود که او "مسئول مستندات" نیست و "این مستندات در دسترس عموم است و مرکز مربوطه در وزارت اقتصاد و دارایی هم موارد پولشویی را اعلام کرده است". به گفته وزیر خارجه جمهوری اسلامی: «آخرین مستند در ارتباط با این موضوع هم مربوط به افرادی است که با داشتن شبکه پولشویی گسترده اخیرا مجازات شدند، علاوه بر این شبکه‌های پولشویی گسترده دیگر مستند شده است، لذا نیازی به توضیح بیشتر من نیست.»
حمایت دولت و دولتی‌ها از ظریف
موج حملات گسترده به محمدجواد ظریف با حمایت دولت روحانی و محافل نزدیک به آن از وزیر خارجه ایران همراه شد. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، امروز پس از سکوتی طولانی در برابر حملات مخالفان دولت به ظریف، از سخنان وزیر خارجه‌اش درباره پولشویی گسترده در ایران حمایت کرد. این نخستین باری است که روحانی در پی گذشت ۱۰ روز از به راه افتادن موج گسترده‌ای از حملات مخالفان دولت علیه ظریف، در مورد سخنان او موضع گرفته و از او حمایت می‌کند.
روحانی با اشاره به اینکه "ایران بزرگترین مدعی مبارزه با تروریسم است"، از جمله گفت: «امروز برای اینکه تروریست‌ها نتوانند ازسیستم‌های مختلف مالی برای جابه‌جایی پول استفاده کنند هم باید بالاترین مدعی باشیم و هستیم.». رئیس جمهوری ایران ادامه داد: «آیا کسی که در این منطقه مواد مخدر می‌فروشد، می‌آورد و می‌برد، پولش کثیف نیست و آیا این پول کثیف در کشور و منطقه ما وجود ندارد. یعنی در کشور ما مواد مخدر نمی‌آید؟».
محمود واعظی، رئیس دفتر ریاست جمهوری نیز موضع ظریف را "موضع دولت" خواند و تأکید کرد که همه اعضای دولت از سخنان ظریف حمایت می‌کنند.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز پیش‌تر ضمن پافشاری بر "واقعیت" پولشویی در ایران، اظهارات ظریف را "تنها بیان صادقانه یکی از مشکلات کشور" دانسته بود که به گفته او "مورد بهره‌برداری سوء و جناحی برخی افراد" قرار گرفته است.
محمد باقر نوبخت، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه ایران نیز در توییتر به دفاع از ظریف پرداخت و از جمله این پرسش را خطاب به منتقدان وزیر خارجه مطرح کرد: «آیا معترضان میلیارد‌ها دلار قاچاق در کشور را که همواره مسئولان نظام درباره آن هشدار داده‌اند، نفی می‌کنند؟ یا برخلاف قانون درآمد حاصل از آن را پول کثیف نمی‌دانند؟!»
مرتضی سرمدی، قائم‌مقام وزارت خارجه ایران نیز روز سه‌شنبه در عین دفاع از وزیر خارجه جمهوری اسلامی و با اشاره به اینکه ظریف "به هیچ وجه نظام یا نهادی را به پولشویی متهم نکرده است"، گفت: «طبق آمار، در ایران سالانه دست‌کم حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار پولشویی می‌شود.» به گفته سرمدی "قسمت عمده این مبلغ" که محصول قاچاق کالا، مواد مخدر و سوخت است "با پولشویی وارد سیستم مالی" ایران می‌شود. قائم‌مقام وزارت خارجه ایران همچنین ضمن تأکید بر "گسترده" بودن "ارقام پولشویی در کشور" پرسید، چگونه از اظهارات مقام‌های جمهوری اسلامی درباره کشف "شبکه‌های بزرگ فساد مالی در کشور" به عنوان "تضعیف نظام یاد نمی‌شود، اما برخی از بیان یک موضوع بدیهی توسط آقای ظریف آشفته می‌شوند."
حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در بریتانیا نیز بدون اشاره مستقیم به حملات اخیر علیه محمدجواد ظریف، به کارزار دفاع از او پیوسته و اعلام کرده است که مسئولان جمهوری اسلامی سال‌هاست که اطلاعات دقیقی از میزان پولشویی در کشور دارند. بعیدی‌نژاد در توییتر نوشته است: «مسئولین ذیربط سال‌هاست با رصد مبادی قاچاق، اطلاعات دقیقی در خصوص میزان پولشویی سودهای غیرقانونی که وارد چرخه اقتصادی می‌شوند در دست دارند. در ایران قاچاق مواد مخدر سالانه سه میلیارد دلار، قاچاق سالانه کالا و ارز ۱۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و قاچاق سوخت ۴۰ میلیون لیتر در روز اعلام شده‌اند.»
حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی نیز روز گذشته در دفاع از وزیر خارجه ایران در توییتر "برای محمدجواد ظریف" نوشت: «از انسانی موفق خواستند تا راز خود را با دیگران در میان بگذارد. لبخندی زد و گفت: موفقیت من زمانی آغاز شد که نبرد‌های کوچک را به جنگجویان کوچک واگذار کردم. دست از جنگیدن با کسانی کشیدم که کوچکی خود را با تهمت به بزرگان پنهان می‌کردند. سعی نکردم انتظارات دیگران را برآورده کنم و همه را شاد و راضی نگه دارم. دیگر سعی نکردم کسی را راضی کنم که درباره من اشتباه می‌کند. آنگاه شروع کردم به جنگیدن برای: اهدافم، رویاهایم، ایده‌هایم و سرنوشتم. روزی که جنگ‌های کوچک را متوقف کردم روزی بود که مسیر موفقیتم آغاز شد. هر نبردی ارزش زمان و روزهای زندگی ما را ندارد.»
مهدی سنایی، سفیر ایران در روسیه نیز در واکنش به حملات گسترده علیه ظریف، در توییتر نوشت: «جواد ظریف دیپلماتی در تراز جهانی است که نه تنها شنوندگانش در غرب را به تحسین وامی‌دارد؛ بلکه در شرق نیز مورد توجه و احترام است. نگاه وی به سیاست خارجی فراگیر است و ۲۴ سفرش به روسیه طی پنج سال شاهد این واقعیت است. نماینده‌ای خوب در دفاع از کشور و نظام است و از جان مایه می‌گذارد.»
سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان از دیگر چهره‌هایی است که به حملات شدید اخیر به محمدجواد ظریف واکنش نشان داده است. افشار سلیمانی امروز چهارشنبه به خبرگزاری ایلنا گفت که پیش از ظریف، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران نیز "از پول‌های کثیفی سخن گفته بود که آن پول‌ها صرف هزینه‌های تبلیغاتی در انتخابات می‌شود" و احمد توکلی، چهره سرشناس اصولگرا هم "درباره پولشویی و قاچاق سخن گفته بود ولی کسی به آن سخنان واکنش نشان نداده بود". سفیر اسبق ایران در باکو ضمن اشاره به "سربسته" بودن اظهارات وزیر خارجه ایران گفته است که "جنجال کنونی" با هدف مبارزه با پولشویی نیست و "دعواها در مسائل داخلی و جناحی ریشه دارد". به گفته افشار سلیمانی، در شرایط "پرآشوب" خاورمیانه و اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا، "نباید مسائل داخلی و پاسخ دادن به این و آن، به دغدغه فکری و ذهنی ظریف تبدیل شود."
ورود ظریف به منطقه ممنوعه
روزنامه دولتی "ایران" نیز در شماره امروز خود نوشته است که وزیر خارجه جمهوری اسلامی با اظهارات اخیرش درباره پولشویی گسترده در کشور "وارد منطقه‌ای شده که جریمه ورود به آن از نظر مخالفانش کمتر از برکناری نیست."
به نوشته این روزنامه دولتی: «آمارهای رسمی که در دسترس هستند، تأیید می‌کنند که سالانه حداقل چیزی حدود ۳۰ میلیارد دلار درآمد کثیف در کشور تولید می‌شود که به طور طبیعی باید پول آن برای ورود به بازار مالی شسته شود. هیچ شکی نیست که دارندگان این پول‌های کثیف قسمتی از درآمد خود را هم صرف تبلیغات و همین طور قرار گرفتن در موقعیت‌های موجهی بکنند که حاشیه امن آنها را بالا می‌برد.»
روزنامه "ایران" با اشاره به آمار کتمان‌ناپذیر پولشویی در کشور "سه فرض" را در رابطه با "اهداف پنهان" فشارهای اخیر و طرح استیضاح ظریف مطرح کرده است. "مسأله‌سازی برای دولت" از سوی جریان تندرو از طریق "تخریب رقیب" و برای رسیدن به "توفیق سیاسی" یکی از فرض‌های این روزنامه است.
"ایران" درباره فرض دوم خود می‌نویسد: «حرف‌های اخیر ظریف یک نکته مهم داشت؛ جاهایی که هزاران میلیارد پولشویی می‌کنند حتما آنقدر توان مالی دارند که ده‌ها و صدها میلیارد هزینه تبلیغات و فضاسازی کنند. آیا همین جاها دوباره مشغول کار شده‌اند؟ خیلی‌ها بوده‌اند که در روزهای اخیر گفته‌اند حملات به وزیر خارجه حاصل آن است که او آب در خوابگه مورچگان ریخته.»
این روزنامه دولتی ادامه می‌دهد: «اصلا بیایید از حوزه احتمالات خارج شویم و به مثال‌های قطعی بپردازیم؛ تبلیغات تلویزیونی گسترده فعالیت‌هایی نظیر پدیده شاندیز یا مؤسسات مالی غیرمجاز چگونه ماه‌ها و حتی سال‌ها یکی از تأمین‌کنندگان منابع رسانه ملی بود؟ مدیران همین مجموعه‌ها چگونه برای مدت‌ها به شکل آشکار و عیان از نزدیکان چهره‌های متنفذ محسوب می‌شدند؟ حالا می‌شود به پاسخ این سؤال جدی‌تر فکر کرد که آیا گردانندگان فعالیت‌های مشابه در کشور که از طرف ظریف مورد تهدید واقع شده‌اند، تنها نظاره‌گر او باقی خواهند ماند؟»
روزنامه "ایران" فرض سوم را تلاش مخالفان دولت برای "هدر دادن مهلت سه‌ماهه باقی‌مانده" در رابطه با لوایح چهارگانه مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی (FATF) عنوان می‌کند؛ مهلتی که به باور این روزنامه دولتی: «می‌تواند با ایجاد حاشیه‌های جدید و بر هم زدن تمرکز فعالیت مجلس و دولت از بین برود. مضافا اینکه همواره سابقه نشان داده که رادیکال کردن فضا بر مجموعه‌هایی چون شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌تواند تأثیر جدی داشته باشد و میزان مقاومت آنها در برابر تجدید نظر را افزایش دهد. چیزی که سخت مورد تمایل مخالفان دولت است تا کار لوایح چهارگانه در سه ماه پیش رو به سرانجام نرسد و حرف آنها درباره FATF به کرسی بنشیند. کاری که برای برجام موفق به انجام آن نشدند.»
"دلم می‌خواهد استیضاح کنم"
حسینعلی حاجی دلیگانی، مبتکر و دنبال‌کننده طرح استیضاح وزیر خارجه ایران، امروز چهارشنبه در مصاحبه‌ای با "ایران"، در پاسخ به این پرسش که "شما می‌گویید قاچاق دو برابر آمار دولت است، چرا خودتان اسم آن بخش اضافی را نمی‌گویید"، گفته است: «من حجم آن را گفتم که ۱۲ و نیم میلیارد دلار نیست و ۲۵ میلیارد دلار است. الان هم این را می‌گویم و بابت همین هم به آقای روحانی کارت زرد دادیم. اما آقای ظریف چیز دیگری می‌گوید. او می‌گوید که افرادی هستند که این قاچاق را انجام می‌دهند و ما اسم این افراد را می‌خواهیم.»
این نماینده عضو جبهه پایداری همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا برای رسیدن به "شفافیت" راه سؤال را برنگزیده و می‌خواهد طرح استیضاح وزیر خارجه ایران را به جریان بیندازد، می‌گوید: «چون دلم می‌خواهد استیضاح کنم. چون از آن مراحل گذشته.»
دولت دوازدهم، به‌خصوص در پی تصمیم آمریکا برای خروج از برجام، نوسانات شدید بازار ارز ایران و پس از استعفا، استیضاح و برکناری‌های اخیر چند تن از وزیران‌اش، یکی از ضعیف‌ترین دوره‌های خود را گذرانده و در موقعیت دشواری قرار گرفته است. هم‌زمان با حملات گسترده به وزیر خارجه و کلید خوردن استیضاح او، طرح استیضاح وزیر ورزش دولت دوم روحانی نیز امروز تقدیم هیأت رئیسه مجلس ایران شده است.