«با وجود سازوکار ویژه نیازی به نقل و انتقال چمدانی پول نیست»
۱۳۹۷ آذر ۲۴, شنبه
با خروج آمریکا از برجام و بسته شدن بسیاری از راه‌های مبادلات تجاری و اقتصادی ایران با جهان، اتحادیه اروپا به فکر ایجاد یک کانال مالی برای مبادلات ایران افتاد. اکنون هفت ماه از زمانی که اروپا وعده اجرایی کردن ساز و کار ویژه مالی با ایران را داده، سپری شده است.
بسیاری از تندروها در حکومت ایران تلاش می‌کنند نسبت به تلاش‌های اروپا فضایی بدبینانه ایجاد کنند. برخی نیز به کارساز بودن ساز و کار ویژه اتحادیه اروپا با ایران (SPV) تردید دارند. این کانال مالی چیست؟ آیا جایی برای بدبینی وجود دارد؟ اگر آری، چه عواملی سد راه اجرایی شدن این کانال مالی است؟
کانال مالی اتحادیه اروپا برای ایجاد تسهیل مبادلات مالی ایران با کشورهای دیگر است. چیزی شبیه به سوئیفت. ایجاد این ساز کار پیچیدگی‌های بسیار دارد و به خیلی عوامل گره خورده است. برای خود اروپا این اقدام یک آزمایش جدی برای تخمین میزان توانایی این قاره از سلطه دلار به شمار می‌رود. ساز وکار ویژه قرار است چه کند؟
روز شنبه ۲۴ آذر (۱۵ دسامبر) سیدعلی خرم، سفیر سابق ایران در سازمان ملل متحد در این باره به ایسنا گفت: «سازوکار ویژه مالی، حسابی است که اگر چیزی را به اروپایی‌ها بفروشیم، اروپایی‌ها از طریق این کانال پولش را به ما می‌دهند و اگر هم ما چیزی از آنها خریداری کردیم، پولش را از طریق این حساب به آنها پرداخت کنیم. بنابراین با وجود این کانال، دیگر نیاز به نقل و انتقال پول به صورت فیزیکی و چمدانی نیست و پول خرید و فروش‌ها از این طریق حواله می‌شود.»
او در پاسخ به برخی تردیدها و تبلیغ‌ها که گویا سازوکار ویژه مالی همان نفت در برابر غذا و کالا است، به دوره‌ای اشاره کرد که بر اثر تحریم‌های آمریکا، دولت محمود احمدی‌نژاد ایران به بازار کالاهای "بنجل" چین و هند تبدیل شده بود. زمانی که ایران برای دور زدن تحریم‌ها نفت می‌فروخت اما مجبور بود از کشورهایی مانند چین، هند کالا بخرد. سید علی خرم به ایسنا می‌گوید: «آنها پول نفت ما را بلوکه کرده بودند و ما محدود و مجبور به خرید کالای چینی و هندی شده بودیم.»
آیا اروپا هم با ساز و کار ویژه خود همین هدف را دنبال می‌کند؟ پاسخ منفی است. سفیر سابق ایران در سازمان ملل متحد تاکید می‌کند: «برخلاف آنچه که روسیه، چین، هند، ژاپن و کره جنوبی گفته‌اند هرچقدر به ما نفت یا کالا بفروشید، ما پولش را نمی‌دهیم بلکه می‌توانید از ما جنس بخرید، اروپایی‌ها چنین چیزی نگفته‌اند. نفت در برابر کالا داستانی است که روس‌ها، چینی‌ها، هندی‌ها، ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها مطرح کرده‌اند که به نوعی سلب حاکمیت ما نیز هست».
نوش‌دارو پس از مرگ سهراب؟
اما چرا این کانال هنوز راه‌اندازی نشده و دولت حسن روحانی که بی‌صبرانه در انتظار گشایشی زمینه مبادلات مالی و اقتصادی است، تا کی باید صبر کند؟
کاظم جلالی رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری مهر گناه را به گردن اروپایی‌ها می‌اندازد و می‌گوید که آنها «در این زمینه تعلل زیادی کرده‌اند در حالی که انتظار می‌رفت این مسئله را زودتر عملیاتی کنند.» او هم‌چنین از بی‌اعتمادی نسبت به اروپا می‌گوید و این که «اروپایی‌ها زمان کمی برای اجرای سازوکار مالی نداشته‌اند و با گذشت حدود هفت ماه از خروج آمریکا از برجام، آنان هنوز به تعهد خود عمل نکرده‌اند و باید تعهدات خود را اجرایی کنند.»
سیدعلی خرم، سفیر سابق ایران در سازمان ملل متحد در مقابل مژده می‌دهد: «این سازوکار از اواخر ماه دسامبر و پیش از آغاز سال نو میلادی، اجرایی می‌شود.»
ولی در این میان یک اما نیز وجود دارد و آن سیاست خارجی است که تندروهای حکومت ایران مانند ترمزی سخت در برابر مناسبات ایران با جامعه جهانی قرار داده‌اند. سفیر سابق ایران در سازمان ملل متحد می‌گوید: «ایجاد سازوکار ویژه مالی فارغ از اینکه دارای پیچیدگی‌های فنی و حقوقی است و از طرف دیگر، ابتکار جدید و تازه‌ای است که اینها بر تاخیر در اجرایی شدن آن اثر می‌گذارد، وجه دیگر نیز دارد و آن، این است که باید ببینم خود ما نیز چه کارهایی را انجام داده‌ایم که موجب این تاخیر شده است و اینکه آیا ما از آمادگی صد در صدی برای راه‌اندازی آن برخوداریم؟»
او معتقد است که سیاست‌های تندروانه حکومت بیش از هر چیز به اسرائیل و آمریکا کمک کرده است و می‌گوید: «چه بخواهیم و چه نخواهیم و چه دوست داشته باشیم یا نداشته باشم، اروپایی‌ها نگرانی‌هایی در توانمندی موشکی ایران دارند. ما نباید در آستانه اجرایی شدن سازوکار ویژه مالی از سوی اتحادیه اروپا، دست به اقداماتی بزنیم که تنها نتیجه‌اش این می‌شود که ترامپ، پمپئو و نتانیاهو بگویند که دیدید که ما راست می‌گفتیم. در آزمایش اخیر موشکی هم دیدید که ترامپ و پمپئو ابراز خوشحالی کردند.»
برنامه موشکی تنها مانع نیست
هم‌زمان با شروع دور جدید تحریم‌های آمریکا دویچه‌وله گفت‌وگویی با مهرداد عمادی، کارشناس اقتصادی پیرامون راه‌های حمایت اروپا از ایران در برابر فشارهای آمریکا داشت. او به دویچه‌وله فارسی گفت که نبود شفافیت در نظام بانکی ایران یکی از موانع مهم در برابر راه‌اندازی کانال مالی اتحادیه اروپاست.
مهرداد عمادی به مخالفت بخشی از حکومت ایران با تصویب لایحه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم اشاره کرد که دست آمریکا را برای اعمال مجازات‌های سنگین علیه شرکت‌‌های اروپایی‌ای که وارد مبادله با ایران شوند، بازتر می‌کند.
به گفته او «شرط اصلی راه‌اندازی ساز و کار وعده داده شده از سوی اتحادیه اروپا تصویب لوایح چهارگانه در مجلس و پذیرفته شدن آن از سوی هسته سخت حکومت است» و اتحادیه اروپا انتظار دارد که این لوایح هرچه سریع‌تر تصویب شوند.