کنفرانس بنیاد پژوهشهای زنان؛ نگاهی به ۳۰ سال کار جمعی پایدار

سی‌امین کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان ایران در روزهای هفتم تا نهم تیر (۲۸ تا ۳۰ ژًوئن) در شهر فلورانس ایتالیا برگزار شد. امسال موضوع محوری این کنفرانس سی سالگی بنیاد بود و از سخنرانان خواسته شده بود تا مقاله‌هایشان را در این باره بنویسند. به همین دلیل سخنرانان که همگی حداقل برای دومین بار به عنوان سخنران در این کنفرانس شرکت کرده بودند درباره بنیاد پژوهش‌های زنان و نیز انتقادات و پیشنهاداتشان برای این نهاد ۳۰ ساله صحبت کردند.

این کنفرانس به رسم هرساله با خوشامدگویی مسئول کمیته برگزاری که امسال صبری نجفی بود آغاز شد و سپس گلناز امین مدیر بنیاد پژوهش‌های زنان پیام بنیاد را با یادی از طاهره قرةالعینَ، نرگس محمدی، نسرین ستوده و نیز تمامی زنان دربند قرائت کرد.

سپس رییس شورای استان توسکانا سخنرانی کرد و به میهمانان کنفرانس خوشامد گفت و در پایان سخنانش نشان استان توسکانا را به شیرین عبادی برنده جایزه نوبل صلح به پاس فعالیت‌هایش برای بهبود وضعیت زنان و حقوق بشر اهدا کرد.

شیرین عبادی اولین سخنران روز اول کنفرانس بنیاد بود. او از مادران خاوران که "نگذاشتند شعله عدالت‌خواهی در ۳۰ سال گذشته خاموش شود" یاد کرد و سپس به تلاش‌های انجمن حمایت از حقوق کودکان به ریاست خودش برای تغییر قانون حضانت در ایران اشاره کرد.

خانم عبادی ضمن برشمردن تلاش‌های زنان در داخل ایران، بنیاد پژوهش‌های زنان را ادامه این تلاش‌ها در خارج از کشور دانست که توانسته ۳۰ سال این روند را ادامه دهد.

یک روزنامه‌نگار و یک نویسنده ایتالیایی سخنرانان بعدازظهر روز جمعه بودند و سپس شورا مکارمی از خانواده قربانیان اعدام‌های دهه ۶۰ پروژه خود را با نام "ایران و وقایع و داستان‌های سال‌های ۱۹۸۰" معرفی کرد.

دومین روز کنفرانس با سخنرانانی از ایران

سخنرانان دومین روز کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان منیرو روانی‌پور، نویسنده، نیره توحیدی، پژوهشگر و استاد دانشگاه، مهناز متین، نویسنده و پژوهشگر و نیز دو سخنران از ایران بودند: دلارام علی و امیر یعقوب‌علی کنشگران حقوق زنان.

سخنان این دو نفر بسیار مورد توجه شرکت کنندگان در کنفرانس قرار گرفت.

دلارام علی فعال حقوق زنان به نقد بنیاد پژوهش‌های زنان از دید فعالان داخل کشور پرداخت. او مقاله‌اش را بر اساس گفت‌وگو با کسانی که در طول ۳۰ سال گذشته از داخل ایران در کنفرانس‌های بنیاد شرکت کرده‌اند تهیه کرده بود و در پی پاسخ این پرسش بود که آیا بنیاد پژوهش‌های زنان نهادی آکادمیک و پژوهشی است (آنگونه که در نامش آمده) یا نهادی جنبشی و اکتیویستی.

خانم علی در نهایت به این نتیجه رسید که بنیاد نهادی تلفیقی  از کنشگری و آکادمیک است که لزوما برای این تلفیقی بودن برنامه‌ریزی نکرده است. به نظر او بنیاد برای اینکه بتواند لزوما یک نهاد تلفیقی باشد "باید در ۳۰ سالگی‌اش یک فکر جدید بکند و به فضاهای بینابینی برای قرار دادن اکتیویست‌ها و آکادمیک‌ها در کنار هم بیندیشد."

امیر یعقوب‌علی کنشگر حقوق زنان دومین سخنران بود که از ایران برای شرکت در کنفرانس بنیاد دعوت شده بود. او موضوع سخنرانی‌اش را به مقایسه نهادهای جنبش زنان ایران با بنیاد پژوهش‌های زنان اختصاص داده بود.

یعقوب‌علی ابتدا با اشاره به شرایط سرکوب در ایران توضیح داد که چگونه این شرایط می تواند بر امر نهادسازی و نیز فعالیت نهادهای اجتماعی موجود تاثیری منفی بگذارد. او گفت در چنین شرایطی هیچ چشم‌انداز کلی وجود ندارد که بتوان بر سر آن به توافق رسید بلکه تنها می‌توان بر سر موضوعات جزیی و موقتی توافق کرد و در چنین شرایطی پایداری نهادها "بیشتر به یک شوخی شبیه است".

از این منظر به گفته یعقوب‌علی بنیاد پژوهش‌های زنان چون این مشکلات را ندارد نگاه‌های فعالان داخل ایران را متوجه خود کرده است.

او در ادامه سخنانش اما به مشکلاتی هم که برخی فعالیت‌های خارج کشوری می‌تواند برای جنبش زنان در داخل به وجود آورد اشاره کرد و از جمله به فعالیت‌های مسیح علی‌نژاد در کمپین مبارزه با حجاب اجباری اشاره کرد و گفت دو سال پیش در اوج فعالیت کمپین مسیح علی‌نژاد برای مبارزه با حجاب اجباری وقتی فعالان داخل ایران می‌خواستند مراسم هشت مارس (روز جهانی زن) را برگزار کنند به این نتیجه رسیدند که نمی‌شود هشت مارس را برگزار کرد و شعار مقابله با حجاب اجباری نداد اما به دلیل گره خوردن مبارزه با حجاب اجباری با نام مسیح علی‌نژاد و فعالیت‌هایش و هزینه سنگینی که این حرکت می‌تواند برای جنبش زنان داشته باشد از آن صرف نظر کردند.

به گفته یعقوب‌علی بدین ترتیب جنبش زنان در داخل کشور ناچار شد از یک مطالبه صرف‌نظر کند تنها به این دلیل که بخشی از این جنبش این مطالبه را طوری مطرح کرده که می‌تواند برای فعالان داخل کشور مسئله‌ساز باشد.

یعقوب‌علی نتیجه گرفت که چطور برخی مواقع فعالیت جنبشی در خارج از ایران می‌تواند تاثیر منفی بر فعالیت جنبش در داخل ایران بگذارد.

سخنان تاثیرگذار پرستو فروهر در آخرین روز کنفرانس

پرستو فروهر اولین سخنران آخرین روز کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان بود. دختر داریوش و پروانه فروهر در متنی زیبا ولی تلخ که مخاطبان را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود به شرح وضعیت این روزهای ایران و به تبع آن خودش به عنوان یک هنرمند "که کارش مشاهده است" و نه یک کنشگر پرداخت.

او وضعیت این روزها را تعلیقی میان "خشم و اضطرار از یک سو و دلزدگی و ناامیدی از سوی دیگر" توصیف و به "بحران ایرانی بودن، مهاجر، آواره، پناهنده، جهان سومی و دیگری بودن" اشاره کرد.

پرستو فروهر سپس پاره‌ای از مشکلاتی را که امروز ایران با آنها دست به گریبان است برشمرد از جمله فقر، کودک همسری، کار کودکان، خشکسالی و "خطر مخوف جنگ". او گفت در این شرایط "گروهی زیر لوای اصلاحات توهم می‌پراکنند و حافظه‌ای می‌سازند از دریوزگی این دوران که هیچ از رنج این روزها نمی‌کاهد."

پرستو سپس به حضور مادرش پروانه فروهر در کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان در ۲۳ سال پیش اشاره کرد و واژه‌ای که آن زمان مادرش برای شرایط ایران به کار برده بود: "مغاک تیره". او ادامه داد: «مادرم دو سال پس از آن کشته شد و ما هم چنان از آن "مغاک تیره" سخن می‌گوییم.»

پرستو فروهر در میان سخنانش خبر داد که در چند هفته اخیر سه بار به منزل پدر و مادرش در تهران دستبرد زده‌اند و به همین دلیل مجبور شده‌اند تمام پنجره‌ها و دریچه‌ها و حتی نرده‌های ایوان را حفاظ بکشند. او گفت: «خانه‌ای که میخواستیم یادآور آزادگی کشته‌شدگان باشد حالا خودمان ردیف به ردیف دورش نرده کشیده‌ایم؛ تضادی نمادین با آنچه قرار بود باشد.»

پرستو فروهر در پایان سخنانش بار دیگر به سخنرانی مادرش در کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان در ۲۳ سال پیش اشاره کرد و گفت: «مادرم ۲۳ سال پیش در سخنرانی‌اش واژه‌ای شریف ساخت به نام "همبود انسانی". کاش بتوانیم به آن برسیم.»

آخرین سخنران سی امین کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان کاوه کرمانشاهی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق هم‌جنس‌گرایان بود که با عنوان "سیر گفتمان کوییر طی ۳۰ سال کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان" مقاله‌اش را ارائه داد.

بعدازظهر آخرین روز کنفرانس نیز میزگردی با عنوان "مکثی بر ۳۰ سال کار  جمعی" به گردانندگی شهلا شفیق و با شرکت جمیله داودی، حمید نوذری، صدیقه فخرآبادی، میهن روستا و ناهید نصرت برگزار شد.

سه کنسرت در سه شب برگزاری کنفرانس، مجالی بود تا در پایان هر روز پس از بحث‌های سنگین و گاه دشوار، شرکت کنندگان نفسی تازه کنند. ‌هانی مجتهدی، شیرین مهبد و دریا دادور سه هنرمندی بودند که این مجال را برای شرکت کنندگان در کنفرانس فراهم آوردند. کنسرت دریا دادور بسیار مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.

به رسم هرساله در حاشیه کنفرانس نمایشگاهی نیز از کارهای هنرمندان جوان ایرانی ساکن فلورانس برپا بود. آثاری شامل نقاشی، کولاژ، مجسمه، نقش برجسته و عکس.

سی امین کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان یک شنبه بعدازظهر نهم تیرماه به کار خود پایان داد.