مشروح گفت‌وگوی دویچه وله فارسی با فرزانه روستایی در فایل صوتی بشنوید
سخنان محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که روز گذشته ۲۰ دی (۱۰ ژانویه) در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ان‌دی‌تی‌وی ( NDTV) گفته بود «غیرممکن است طالبان در دولت آینده افغانستان نقشی نداشته باشند»، با واکنش معاون سخنگوی دولت افغانستان روبرو شد.
هر چند وزیر امور خارجه ایران گفته بود که نقش طالبان نباید "غالب" باشد و «این مردم افغانستان هستند که باید درباره نقش طالبان در آینده کشور خود تصمیم بگیرند»، شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان، در فیسبوک خود از این سخنان انتقاد کرد و نوشت مقام‌های وزارت امور خارجه ایران «به عنوان سخنگويان طالبان عمل می‌كنند». او پرسید: «اگر كشور همسايه معتقد به گفتگو برای پیدا کردن راه حل است، چرا از این شیوه برای حل مشكلات سياسی داخلی خود استفاده نمی‌کند؟»
سخنگوی وزارت خارجه افغانستان چه می‌گوید؟
دویچه‌وله فارسی صبح امروز با صبغت احمدی، سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان، گفت‌وگو کرد. آقای احمدی در پاسخ به این سوال که چه ارزیابی‌ای از نقش ایران در رابطه با دولت افغانستان و مناسبات این کشور با طالبان دارد گفت: «داشتن رابطه دوستانه با ایران برای افغانستان بسیار مهم است. در عین حال افغانستان انتظار دارد که کشورهای همسایه به حق حاکمیت دولت افغانستان احترام بگذارند.»
از او پرسیدیم آیا سخنان وزیر امور خارجه ایران در این راستا بوده است یا آنکه می‌تواند بر مناسبات میان دو کشور تاثیری منفی بگذارد؟ پاسخ این بود که «ما با ایران روابط گسترده سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دینی داریم و امیدواریم که نقش ایران زمینه رسیدن افغانستان به صلح را مساعد کند».
سال‌هاست که ایران متهم به همکاری نزدیک با طالبان و حمایت از این گروه است. حکومت ایران تاکنون این ارتباط را تکذیب می‌کرد. اما چه شده که حالا دیگر تلاشی برای کتمان این ارتباط نمی‌کند؟
فرزانه روستایی، تحلیلگر مسائل ایران و خاورمیانه، معتقد است حکومت ایران می‌خواهد به آمریکا نشان دهد که حوزه نفوذش تنها محدود به حزب‌الله لبنان، حماس و سوریه نیست، بلکه در افغانستان نیز گسترده است.
او می‌گوید ایران در چهار دهه اخیر تمامی تحولات افغانستان را با حساسیت بسیار و با استفاده از تمام امکانات امنیتی و نظامی خود زیر نظر داشته و این تحولات می‌تواند بر معادلات امنیتی ایران تاثیر زیادی بگذارد. به گفته خانم روستایی «ایران تلاش می‌کند که حضور خود را در افغانستان فعال‌تر کند تا اگر لازم شد بتواند نفوذ آمریکا را خنثی کند و اگر آمریکا بخواهد از این منطقه به ایران حمله کند، دستش در آنجا خالی نباشد».
اشتراک منافع ایران و آمریکا در افغانستان
فرزانه روستایی تاکید می‌کند که هم آمریکا و هم ایران طالبان را نیرویی به شمار می‌آورند که نمی‌توان آن را از معادلات قدرت کنار گذاشت. به همین دلیل نیز هر دوی آنها به دنبال مذاکره با طالبان هستند. این تحلیلگر معتقد است سیاست و منافع ایران و آمریکا در افغانستان بسیار به یکدیگر نزدیک و حتی کاملا با هم منطبق است.
او می‌گوید در نقطه مقابل این سیاست، پاکستان قرار دارد. فرزانه روستایی ضمن اشاره به حمایت عربستان و پاکستان از اسلام‌گرایان افراطی، القاعده و طالبان، بازیکنان اصلی را ایران، آمریکا و پاکستان می‌داند.
از او درباره آینده تلاش‌هایی پرسیدیم که برای مذاکره با طالبان ظاهرا وارد دور جدید شده است؟
فرزانه روستایی معتقد است اگرچه میان طالبان سال ۱۳۹۷ و طالبان ۲۰ سال پیش تغییر محسوسی به چشم می‌خورد، اما چشم‌انداز صلح هنوز دور است و بر خلاف تبلیغاتی که ایران می‌کند، هنوز با تحولی جدی در مناسبات میان طالبان و دولت افغانستان فاصله داریم.
با وجود حملات مرگبار طالبان در دو سال گذشته به نیروهای نظامی و غیرنظامی در افغانستان، طی ۱۰ سال گذشته تماس‌های دیپلماتیک میان دولت افغانستان و این نیرو بیشتر از گذشته شده است. این از نظر فرزانه روستایی نقطه امیدی برای رسیدن به آرامش در افغانستان است. او می‌گوید طولانی شدن روند تماس‌های دیپلماتیک در تاریخ دیپلماسی منجر به صلح و آرامش می‌شود.
به باور این تحلیلگر لازمه رسیدن به ثبات و صلح در افغانستان، عراق، سوریه و ایران توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشورهاست. او می‌گوید شاید نتوان ایران را مستقیما با این کشورها مقایسه کرد، اما در همه این کشورها، مادام که فساد ریشه‌کن نشود و مردم به حدی از رفاه و آزادی نرسیده باشند، نمی‌توان روی ثبات در آینده آنها حساب باز کرد.
افغانستان در حال پیشی گرفتن از ایران؟
آیا آن طور که شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی دولت افغانستان، می‌گوید "دولت ايران در هراس است كه آزادی‌های موجود در افغانستان به الگو برای ايران بدل شود"؟
فرزانه روستایی پاسخ می‌دهد: «مردم افغانستان چند دوره است که دولت، انتخابات و مطبوعاتی به مراتب آزادتر از ایران را تجربه می‌کنند. با این همه اگر بحث فرهنگ و فضای باز در افغانستان نقش پررنگی پیدا می‌کند، به دلیل اختناق، دیکتاتوری و سرکوب وحشتناک و نیز به دلیل بحران اقتصادی است که در ایران وجود دارد.»
او به گذشته‌ای اشاره می‌کند که انبوهی از جوانان افغانستان برای پیدا کردن کار به ایران مهاجرت می‌کردند و می‌گوید اگر وضع نابسامان اقتصادی در ایران به همین روال ادامه پیدا کند، این روند برعکس خواهد شد و این بار جوانان ایرانی هستند که باید برای یافتن کار به افغانستان بروند.
استفاده از طالبان برای سرکوب جنبش‌های اعتراضی در ایران؟
آیا ممکن است زمانی شاهد استفاده حکومت ایران از نیروهای طالبان برای سرکوب جنبش‌های اعتراضی در ایران باشیم؟
فرزانه روستایی می‌گوید: «تا زمانیکه برادران حزب‌الله هستند و تجربه سرکوب جنبش ۸۸ را دارند، اصلا نیازی به تکیه به نیروهای افغان نیست. اما ارتش فاطمیونی که ایران سازماندهی کرده، یک تهدید جدی برای جامعه ایران است.»
او معتقد است اگر زمانی جنبشی وسیع مانند سال ۸۸ در ایران ظهور کند، بعید نیست از لشگر فاطمیون که در جنگ سوریه هم آموزش دیده‌اند و هم «شستشوی مغزی»، برای سرکوب مردم استفاده شود. «اگر چنین چیزی رخ دهد، یک طوفان سیاسی در ایران اتفاق می‌افتد.»