شوخ‌طبعی؛ ساز و کاری دفاعی برای لحظه‌های سخت زندگی
۱۳۹۸ مرداد ۱۴, دوشنبه
جسم و روان در پیوند نزدیک با یکدیگر هستند. به تازگی تحقیقاتی در آمریکا بار دیگر درستی این نکته را تایید کرده است. بسیاری به درستی حدس می‌زنند افرادی که لبخند بر چهره دارند خوشبخت‌تر هستند. آنچه با چهره‌مان به بیان درمی‌آوریم بر خلق و خوی ما هم تاثیر می‌گذارد.
البته لبخند و خنده هم برای خود داستانی دارد. وقتی صبح‌ها تازه از خواب بلند شده‌ایم و قیافه‌ژولیده‌مان را در آینه می‌بینیم، وقتی در راه با ترافیک سنگین و افراد عصبانی روبرو می‌شویم، وقتی در طول روز با مسائلی برخورد می‌کنیم که محدودیت‌های زندگی‌مان را به ما نشان می‌دهد و وقتی به خانه برمی‌‌گردیم و پشت در می‌مانیم چون کلیدمان را داخل منزل جا گذاشته‌ایم، به چه چیز می‌توانیم بخندیم؟
پژوهشگرانی که با "انستیتوی شوخ‌طبعی آلمان" کار می‌کنند معتقدند: «کسی که جویای شوخی و خنده است، یابنده آن نیز هست.» این انستیتو که در شهر لایپزیگ واقع شده، کلاس‌ها و سمینارهایی را هم برگزار می‌کند تا به کسانی که شوخ‌طبعی برایشان سخت است کمک کند.
هر چه پیش آید، خوش آید
شوخ‌طبعی نوعی توانایی و آمادگی در انسان است برای اینکه به چیزهای معینی با خنده و آرامش واکنش نشان بدهد. با شوخ‌طبعی می‌توان زندگی روزمره را با اصطکاک و دردسر کمتری گذراند.
مواقعی هست که به نظر می‌رسد شوخ‌طبعی کاملا بیجاست. برای مثال به هنگام مرگ یا بیماری. اما پژوهشگران "انستیتوی شوخ‌طبعی آلمان" می‌گویند که چنین نیست و برعکس آن درست است.
شوخ‌طبعی سازوکاری دفاعی است که به افراد کمک می‌کند تا با کشمکش‌های درونی هیجان‌زا یا عوامل فشارزای بیرونی مقابله کنند.
شوخ‌طبعی به کسانی که در عرصه "مراقبت تسکینی" (Palliative Care) کار می‌کنند یاری می‌رساند تا به لحاظ روانی سالم و پویا بمانند. چون پزشکان و پرستارانی که در عرصه مراقبت تسکینی اشتغال دارند، روزانه به بیمارانی کمک می‌کنند که بیماری‌شان دیگر درمان‌پذیر نیست و به مرگ نزدیک می‌شوند. تلاش پزشکان و پرستاران در این عرصه در جهت کاستن از درد و رنج بیمار و بهبود کیفیت زندگی اوست.
در اینجا شوخ‌طبعی مانند حفاظی است برای پیشگیری از فرسودگی شغلی (burn-out) یا مثل آنتی‌اکسیدانی است که از طریق شناخت حاصل شده باشد و همچون آنتی اکسیدان باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.
شوخ‌طبعی به خود بیماری که در حال مرگ است نیز کمک می‌کند تا با وضعیتی ترسناک کنار بیاید.
اگر برخی افراد می‌توانند حتی در آستانه مرگ شوخ‌طبع و خنده‌رو باشند، پس ما هم باید بتوانیم در رودررویی با مسائل روزمره زندگی از خود شوخ‌طبعی نشان بدهیم.
واژه سحرآمیز و کلیدی در این رابطه "تفسیر مثبت" است.
اهمیت آموزش و تمرین
وقتی با ترافیک سنگین در جاده روبرو می‌شویم یا مجبوریم مدت‌ها در صف بایستیم تا چیزی را که می‌خواهیم بخریم، تفسیر مثبتی که به ما کمک می‌کند تا آرام باشیم می‌تواند این باشد که داریم لحظه‌ای از سکون مطلق را تجربه می‌کنیم! وقتی پشت دری که کلیدش را فراموش کرده‌ایم می‌مانیم، فرصتی به دست آورده‌ایم تا خلاقیت‌مان را به کار بیندازیم و در را به روش دیگری باز کنیم یا دست‌کم در این راستا تلاش کنیم!
واقعیت این است که با عصبانیت نمی‌توانیم تغییری در اوضاع تلخ ایجاد کنیم. کارین زایدلر، از پژوهشگران "انستیتوی شوخ‌طبعی آلمان" در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «شوخ‌طبعی و تغییر چشم‌انداز زندگی با هم مرتبط هستند.»
اما برای این کار تمرین لازم است. برای شروع می‌توان حوادثی را بررسی کرد که در گذشته اتفاق افتاده‌اند و با نگاهی دیگر به آنها نگریست. وقتی بعدها به وضعیت‌هایی که باعث عصبانیت ما شده‌اند نگاه می‌کنیم، می‌توانیم راحت‌تر بخندیم.
اما در زندگی روزمره هم گاه فرصت‌هایی دست می‌دهد تا شوخ‌طبعی را تمرین کنیم. به نظر کارین زایدلر، فقط باید چشم‌ها را باز نگه داشت و منتظر فرصت بود.
زایدلر تعریف می‌کند که برای مثال برای مدتی با دو تن از دوستانش قرار گذشته بود تا اسامی فامیلی عجیب و غریب را پیدا کنند و برای این کار موقع گشت و گذار در خیابان‌ها یا در گشت اینترنتی حواس‌شان به پیدا کردن چنین اسامی‌ای هم بود. زایدلر می‌گوید هنوز هم پس از سال‌ها از یادآوری برخی اسامی‌ای که پیدا کرده بودند خنده‌اش می‌گیرد.
این پژوهشگر "انستیتوی شوخ‌طبعی آلمان" می‌گوید که چنین تمرین‌هایی "عضلات شوخ‌طبعی" ما را قوی می‌کنند. با شوخ‌طبعی روزگارمان آسان‌تر سپری می‌شود و همان‌گونه که تحقیقات نشان می‌دهند احساس خوشبختی بیشتری می‌کنیم.