امانوئل لاسکر؛ یادی از یک نابغه شطرنج و اندیشمند
امانوئل لاسکر طولانی‌ترین رکورددار قهرمانی شطرنج جهان است. او ۱۵۰ سال پیش به دنیال آمد و اولین و تاکنون یگانه قهرمان شطرنج‌باز آلمان است؛ مردی پرنبوغ حتا فراتر از شطرنج، از جمله در ریاضیات، فلسفه و نمایشنامه‌نویسی.
استاد شطرنج یا استاد دانشگاه
امانوئل لاسکر در ۲۴ دسامبر سال ۱۸۶۸ در شهر برلینشن آلمان (در لهستان امروز) متولد شد. او در ۱۲ سالگی نزد برادر بزرگترش آمد که در برلین پزشکی تحصیل می‌کرد و شطرنج را از او آموخت. لاسکر به تحصیل ریاضیات در دانشگاه پرداخت و دکترای خود را درهمین رشته دریافت کرد و تحقیقاتش را در آمریکا و انگلیس در سخنرانی‌هایی ارائه داد. او بر صفحه‌ی شطرنج یکی پس از دیگری بزرگان جهان را شکست داد.
کسب قهرمانی جهانی در پی پیروزی علیه ویلهلم اشتاینیتس
او در ماه مارس سال ۱۸۹۴ با قهرمان شطرنج جهان ویلهلم اشتاینیتس به مقابله پرداخت و او را با نتیجه ۱۲ به ۷ شکست داد. لاسکر دو سال بعد در بازی بازگشت یک بار دیگر بر اشتاینیتس، قهرمان اتریشی که در آمریکا زندگی می کرد، غلبه کرد.
حفظ مقام قهرمانی در سال ۱۹۰۸
زیگبرت تارراش آلمانی در پایان سده ۱۹ میلادی یکی از بزرگ‌ترین قهرمانان شطرنج جهان بود. کتابهای او در باره نظریه شطرنج هنوز هم علاقمندان را به سوی خود جلب می کند. تارراش اما در مقابل لاسکر بختی برای پیروزی نداشت و در سال ۱۹۰۸ در مسابقه‌ای با او تن به شکست داد و با نتیجه هشت بر سه باخت. در آن زمان لاسکر در برلین زندگی می‌کرد.
شطرنج به عنوان ورزش
شطرنج در زمان حیات لاسکر به عنوان ورزش مطرح نبود. این بازی را یک فعالیت ذهنی روشنفکرانه می‌دانستند. اما لاسکر از زمان خود پیشی داشت: او می‌خواست بر صفحه شطرنج برحریف خود پیروز شود و برایش چگونگی این پیروزی مهم نبود. این تفکر لاسکر سبب شد که کسانی نیز در دنیای شطرنج با او از در مخالفت درآیند. جالب این‌که مگنوس کارلسن، قهرمان نروژی و کنونی شطرنج جهان نیز همین رویکرد را در بازی دنبال می‌کند.
پیشتاز ورزش اندیشه
لاسکر در دوران قهرمانی جهان در رشته شطرنج از فعالیت‌های علمی و هنری‌اش دست نکشید و از ریاضیات به فلسفه روی آورد. او اما موفق به دریافت کرسی پروفسوری دانشگاه نشد. لاسکر به همراه برادرش که با شاعره آلمانی الزه لاسکر-شولر ازدواج کرده بود، نمایشنامه‌ای نوشت؛ نمایشنامه‌ای اکسپرسیونیستی که خیلی زود به دست فراموشی سپرده شد.
شکست در برابر رائول کاپابلانکا
امانوئل لاسکر پس از ۲۷ سال سرانجام در سال ۱۹۲۱ در مقابل رائول کاپابلانکا با نتیجه ۹ بر ۵ تن به شکست داد. او در مقابل این قهرمان کوبایی هیچ بختی برای پیروزی نداشت. رائول کاپابلانکا را به خاطر بازی‌های دقیق و زیبایش "ماشین شطرنج" می‌نامیدند.
جانشینی از نروژ
گرچه در آلمان شطرنج‌بازان بسیاری زندگی می‌کنند، اما پس از لاسکر هیچ شطرنج‌باز آلمانی موفق نشد قهرمانی جهان را برای این کشور به ارمغان آورد. مگنوس کارلسن، شطرنج باز نروژی و قهرمان کنونی جهان در این رشته شیوه بازی‌اش بسیار شبیه لاسکر است. او به راحتی می‌تواند از کوچک‌ترین اشتباه حریف بهره گیرد و بازی را به سودخود رقم بزند.
یک جهان‌شهروند
لاسکر پس از شکست از قهرمان کوبایی شطرنج همچنان به فعالیت‌هایش ادامه داد. او با سخنرانی‌هایش در گوشه‌وکنار جهان به تعامل فرهنگ‌ها و مبارزه با یهودی‌ستیزی پرداخت. فدراسیون شطرنج آلمان با برگزاری نمایشگاهی در سال ۲۰۱۸ نه تنها از لاسکر قهرمان شطرنج، بلکه از او به عنوان یک دانشمند و منتقد اجتماعی قدردانی کرد.
فراموشی در مهاجرت
لاسکر در سال ۱۹۳۳ با قدرت‌گیری ناسیونال سوسیالیست‌ها در آلمان، بی‌درنگ فهمید که قهرمانی جهان در عرصه شطرنج کمکی به او نمی‌کند. او از آلمان گریخت و در سال ۱۹۴۱ در نیویورک درگذشت. لاسکر در گورستان یهودیان "بت اولوم" این شهر به خاک سپرده شد. او در آلمان پس از جنگ، جز در دنیای شطرنج، به دست فراموشی سپرده شد.
امانوئل لاسکر ۱۰۰ سال پیش همانند اینشتین مشهور بود. او قهرمان شطرنج جهان بود و در تاریخ شطرنج هیچ قهرمانی چون او نتوانسته مدتی طولانی مقام قهرمانی را برای خود حفظ کند. لاسکر به مدت ۲۷ سال، از سال ۱۸۹۴ تا ۱۹۲۱ قهرمان شطرنج جهان بود. او در کنار شطرنج در رشته ریاضیات به درجه دکتری رسید و کتابهای فلسفی نوشت. حتی نمایشنامه‌ای اکسپرسیونیستی نیز از او در دست است. لاسکر که در خانواده‌ای یهودی متولد شده بود، با قدرت‌گیری نازی‌ها در آلمان از کشور گریخت و در نیویورک درگذشت.