حاصل نشست ادلب در تهران و "حاشیه غیردیپلماتیک آن"
۱۳۹۷ شهریور ۱۷, شنبه
نشست روسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه در تهران روز جمعه ۱۶ شهریور با انتشار یک بیانیه مشترک پایان یافت و با وجود مخالفت ایران و روسیه با پیشنهاد ترکیه برای اعلام آتش بس در ادلب، هر سه کشور بر همکاری و رایزنی‌های خود در باره سوریه تاکید کردند. اما یک روز پس از این نشست بین ترکیه با روسیه و ایران بر سر ادلب اختلافاتی بروز کرده است.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در بازگشت از تهران بلافاصله پیام توییتری به زبان فارسی فرستاد و نوشت که ترکیه نمی‌تواند تنها نظاره‌گر حمله به ادلب باشد.
اردوغان در این پیام توییتری به زبان‌های فارسی، ترکی، روسی، انگلیسی و عربی نوشت: «امروز در حالیکه کشته شدن هزاران انسان بی‌گناه در راستای منافع رژیم نادیده گرفته می‌شود، ما نمی‌توانیم شریک این بازی و یا تنها نظاره‌گر آن باشیم.»
پاردوکس ادلب
افشار سلیمانی کارشناس مسائل منطقه و سفیر سابق ایران در باکو و کیف به دویچه وله فارسی گفت، نشست تهران در شرایطی که آمریکا به روسیه، ایران و ترکیه فشار آورده برگزاری شده و حادثه مهمی تلقی می‌شود. اما سلیمانی به این نکته هم اشاره کرد که اتحاد سه کشور روسیه، ایران و ترکیه در موضوع سوریه تاکتیکی است نه استراتژیک، چون مسیر سیاست خارجی، منافع تعریف شده این کشورها و روابطشان با کشورهای دیگر اجازه نمی‌دهد که این کشورها اتحاد داشته باشند.
به گفته سلیمانی ادلب شرایط خاصی دارد و "تروریست‌ها" نباید از مناطقی چون حماء، حلب و غوطه شرقی به ادلب در مرز ترکیه انتقال داده می‌شدند؛ به منطقه‌ای که حدود دو و نیم میلیون شهروند غیرنظامی سوری در آن زندگی می‌کنند و یک و نیم میلیون مهاجر سوری در آنجا اسکان داده شده‌اند. این دیپلمات سابق ایرانی نتیجه می‌گیرد که در موضوع ادلب نوعی پارادوکس ایجاد شده و "تروریست‌ها" را به مناطقی انتقال دادند که مردم غیرنظامی هستند.
سلیمانی همچنین گفت: «بحث اصلی بحران سوریه این است که کشورها نمی‌توانند "جزیره‌ای" عمل کنند. در فرایند کار می‌توانند این کشورها نشست‌های سه یا چند جانبه داشته باشند. اما باید نشستی باشد که همه کشورهای دخیل در آنجا مشارکت کنند.»
سلیمانی درباره اوضاع ادلب بعد از نشست تهران هم گفت این احتمال وجود دارد که اردوغان وارد یک فرایند نظامی بشود. او تاکید کرد: «ولی به نظر من تا زمانی که ارتش سوریه وارد عملیات زمینی نشود، نمی‌توان در این باره دقیق صحبت کرد. الان بیشتر حملات هوایی می‌شود و عملیات زمینی هم شاید انجام نگیرد. از طرفی آمریکا هم تلاش می‌کند که ترکیه را از روند مذاکرات آستانه جدا بکند. به هر حال اگر قرار است عملیات زمینی انجام بشود ممکن است ترکیه را از روند مذاکرات آستانه با ایران و روسیه جدا کنند و ممکن است ترکیه برود به سمت آمریکا.»
به گفتنه سلیمانی بحران ادلب راه حل نظامی ندارد. او افزود: ادلب "پیچ مهمی" در تحولات بحران سوریه است و هر گونه اشتباه می‌تواند منطقه را دوباره به بحران‌های شدیدتر و ناامنی‌های بیشتری سوق دهد و بایستی راه دیپلماتیک و نظامی را همزمان و توامان پیش ببرند.»
کارشناس روس: بحران ادلب فقط راه حل نظامی-سیاسی دارد
اما آلکسی موخین تحلیل‌گر و نویسنده زندگینامه پوتین برخلاف آقای افشار سلیمانی "راه حل دیپلماتیک و نظامی" بحران ادلب را اشتباه می‌داند.
موخین در گفت و گو با بخش فارسی دویچه وله گفت: «غربی‌ها واقعا می‌خواهند بدانند که بین پوتین و اردوغان چه گذشت. چون این مسئله به ویژه نظرآنان را جلب کرده و موضوع توافق روسیه، ایران و ترکیه برای غربی‌ها خبر خوشایندی نیست، زیرا مشخص شده که در ادلب سوریه نیروهای ایرانی، ارتش سوریه و جنگنده‌های روسی آماده یک عملیات همه‌جانبه شده‌اند و ترکیه هم در این خصوص موضع بی‌طرفی را اتخاذ کرده است. در نتیجه برای ریشه‌کن کردن تروریست‌ها به زودی به ادلب حمله خواهد شد.»
به گفته این کارشناس روس اختلاف ترکیه با روسیه و ایران بر سر آتش‌بس در ادلب موضوع مهمی برای "ائتلاف ایران، روسیه و سوریه" نیست و ترکیه قادر نیست مانع حمله به ادلب شود.
آیا از نقطه‌نظر روسیه بحران ادلب می‌تواند راه حل دیپلماتیک و سیاسی داشته باشد؟ موخین به این پرسش دویچه وله فارسی چنین پاسخ داد: «بحران ادلب را نمی‌توان فقط از طریق دیپلماتیک و به صورت سیاسی حل کرد. این مشکل راه حل نظامی- سیاسی دارد. در ادلب ده‌ها هزار تروریست حضور دارند و با تروریست‌ها نمی‌توان مذاکره کرد.»
موخین تاکید کرد که ایران، روسیه و ترکیه هریک دیدگاه‌های متفاوتی بر سر سوریه دارند اما در شرایط کنونی آنها در یک جبهه قرار گرفته‌اند و مواضع و منافع مشترکی دارند.
"حاشیه غیر دیپلماتیک نشست تهران" از نگاه رسانه‌های ترکیه
برای رسانه‌های ترکیه بیشتر از توافق نشست تهران، موضوع حاشیه‌ای "اقدام عجیب و غیردیپلماتیک ایران در پخش مستقیم این نشست" عمده شد.
خبرگزاری آناتولی ترکیه چند ساعت پس از پایان اجلاس تهران نوشت:«سازمان مسئول پخش نشست سه جانبه روسای جمهور ترکیه، ایران و روسیه در تهران در مورد سوریه، برخلاف عرف دیپلماتیک و رسانه‌ای و بدون اطلاع طرف ترک و روس مشروح مذاکرات را به صورت زنده پخش کرد.»
به گزارش آناتولی انتظار می‌رفت بخش مذاکره سران ترکیه، ایران و روسیه در اجلاس سه جانبه تهران درچارچوب عرف دیپلماتیک و رسانه‌ای پشت درهای بسته انجام گیرد اما این مذاکرات به صورت زنده پخش شده است.
به نوشته این خبرگزاری چنین مذاکراتی درچارچوب عرف بین‌الملل معمولا پشت درهای بسته انجام می‌شود و "این رفتار خارج از عرف دیپلماتیک و رسانه‌ای طرف ایرانی" بدون اطلاع هیات ترکیه و روسیه صورت پذیرفته است.
روزنامه "ینی آکست" نزدیک به دولت ترکیه نیز در خبری با تیتر "ایران در دام پخش مستقیم افتاد" نوشته است: «بخشی از مذاکرات که باید بدون حضور خبرنگاران انجام می‌شد بدون اطلاع طرف‌های ترک و روس از سوی رسانه ایرانی به طور مخفی به صورت پخش مستقیم منتشر شد. ایران با این رفتار خود را در موقعیتی دشوار قرار داد، چرا که در حالی که اردوغان بخاطر افراد غیرنظامی به دنبال آتش بس بود، اما ایران و روسیه به آتش‌بس روی خوش نشان ندادند و این موضوع در پخش زنده انعکاس یافت.»
روزنامه "اورنسل" در پایگاه اینترنتی خود نوشته است، نشست تهران با تشنج بر سر آتش‌بس به پایان رسید. این روزنامه به نقل از پروفسور دکتر سرحات گوونچؤ نوشته است: «یک عملیات موضعی در ادلب آغاز خواهد شد. به نظر می‌رسد ترکیه بعضی از دستاوردهایش را از دست بدهد.»
برخی دیگر از روزنامه‌های ترکیه و سایت‌های خبری "عدم پذیرش آتس بس از سوی ایران و روسیه را شکست نشست تهران" تحلیل کردند.
پایگاه اینترنتی تی ۲۴ به قلم اغوز دمیرآلپ هم نوشته است که نشست تهران برای جلوگیری از قتل عام در ادلب ناموفق بوده است. اما دمیر آلپ تاکید کرده است که ترکیه باید همچنان بر آتش‌بس در ادلب اصرار کند.