احتمال تغییر توازن قدرت در خاورمیانه پس از قتل خاشقجی
۱۳۹۷ آبان ۱۲, شنبه
خبرگزاری فرانسه گزارشی را با نظر به عقاید تحلیلگران درباره تاثیر قتل روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول بر موازنه قدرت در خاورمیانه منتشر کرده است که در اینجا می‌خوانید.
به نوشته این خبرگزاری، بیش از هر چیز محتمل است که ترکیه از آنچه تا کنون معلوم شده عربستان بر سر منتقدش آورده به نفع خود بهره‌برداری کند. از جمله گفته شده که خاشقجی طرفدار اخوان المسلمین بوده، گرچه از قول خود خاشقجی هم نوشته شده که او عضو این سازمان نبوده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
با این همه به نظر قطعی می‌رسد که هدف رئیس جمهوری ترکیه که اصلی‌ترین حامی اخوان المسلمین در منطقه است بهره‌برداری از این موضوع باشد، این در حالی است که عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی این سازمان را گروهی تروریستی می‌نامند.
قتل خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان در استانبول در تاریخ دوم اکتبر به دست تیمی که از ریاض اعزام شده بوده تا کنون به حیثیت جهانی عربستان آسیب جدی وارد کرده است.
اما این شرکت بالقوه ولیعهد عربستان محمد بن سلمان است که میتواند به نفوذ عربستان در منطقه به طور دائم لطمه بزند، چون ولیعهد عربستان در حقیقت رهبر بالفعل این کشور است.
رژیم عربستان سعودی در ابتدا پافشاری می‌کرد که خاشقجی بدون هیچ آسیبی کنسولگری را ترک کرده، بعد گفت که او طی یک نزاع کشته شده و سرانجام اعلام کرد که در "عملیاتی شرورانه" به قتل رسیده است. سپس ۱۸ مظنون را دستگیر کرد که سرنخ برخی از آنها به ولیعهد این کشور می‌رسید.
تحلیلگران می‌گویند که رجب طیب اردوغان میتواند از بحرانی که در این میان پیش آمده برای تضعیف ولیعهد ۳۳ ساله استفاده کند، چیزی که میتواند منجر به عزل او از قدرت بشود، هر چند که این موضوع بعید به نظر می‌رسد.
لینا خطیب، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در مرکز پژوهشی چاتم هاوس می‌گوید: «قتل خاشقجی برای اردوغان فرصتی طلایی بوده تا بر عربستان فشار بیاورد و در جهت معرفی ترکیه به عنوان رهبر جدید جهان اسلام کار کند.»
او میافزاید: «بحران خاشقجی قمار ژئوپلیتیک بزرگی برای ترکیه است و تا اینجا به نظر می‌آید که این کشور استادانه این بازی را اجرا می‌کند. اما ترکیه به تنهایی نخواهد توانست عربستان را وادار به عزل محمد بن سلمان کند. توپ در زمین آمریکایی‌هاست.»
برای اردوغان در کانون این جنگ قدرت حمایت از اخوان المسلمین قرار دارد. این در حالی است که قصد عربستان سعودی به حاشیه راندن اخوان المسلمین در جهان عرب بوده است. این سازمان در سال ۲۰۱۳ در مصر به شدت توسط عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری این کشور، سرکوب شد.
رئیس جمهوری ترکیه همچنین میتواند تلاش کند تا امتیازاتی برای متحدش قطر بگیرد که از سال ۲۰۱۷ با تحریم عربستان، به پشتیبانی امارات، بحرین و مصر روبروست.
سونار کاگاپتای، مدیر برنامه تحقیقات ترکیه در انستیتوی واشنگتن، می‌گوید: «فکر می‌کنم اردوغان این را فرصتی می‌بیند برای اینکه محور سه‌گانه در خاورمیانه را که با سیاست‌های او مخالف هستند به عقب براند. این محور سه‌گانه شامل ولیعهد عربستان، ولیعهد امارات و السیسی مصر است.»
او میافزاید: «این سه کشور که همگی عربند مخالف سیاست اردوغان در حمایت از اخوان المسلمین هستند. حال اردوغان فرصتی طلایی می‌بیند چون محمد بن سلمان آسیب‌پذیر شده است.»
اما سینان اولگن، رئيس مرکز اقتصاد و سیاست خارجی، معتقد است: «باید منتظر ماند و دید که آیا ترکیه میتواند از این موقعیت همچنان بهره‌برداری کند و آن را به مزیتی دائمی برای بالا بردن نفوذ ترکیه در منطقه و به ضرر عربستان تبدیل کند یا خیر.»
نیکولاس هراس، از تحلیلگران مرکز امنیت آمریکایی جدید، می‌گوید که مورد خاشقجی "تازه‌ترین فصل در مناقشه میان ترکیه و عربستان سعودی است بر سر اینکه کدام یک برای رهبری جهان اسلام بهتر است".
هراس میافزاید: «آشکارا به نظر می‌رسد که اردوغان معتقد است میتواند از بحران خاشقجی به عنوان راهی برای کاهش نفوذ محمد بن سلمان و از آن طریق عربستان استفاده کند.»
کریم بیتار، از اندیشکده موسسه فرانسوی امور بین‌المللی و استراتژیک، می‌گوید که اردوغان از آن طریق که ولیعهد عربستان را به طور مستقیم سرزنش نمی‌کند، می‌خواهد او را زیر فشار نگاه دارد.
این پژوهشگر به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «اردوغان می‌داند که هنوز مهماتی در اختیار دارد که می‌توانند محمد بن سلمان را در عرصه بین‌المللی ضعیف کنند. از این رو، این روزها رئيس جمهوری ترکیه در حال بررسی است تا ببیند چگونه میتواند بیشترین سود را از این اشتباه بزرگ عربستان سعودی ببرد.»
به نظر کارشناسان، درحالیکه اخوان المسلمین برای ترکیه مهم است، غرب، بخصوص آمریکا، با احتیاط با این گروه برخورد می‌کند و می‌خواهد فشار را بر ولیعهد متمرکز کند تا به جنگ یمن خاتمه دهد و تحریم‌های علیه قطر را لغو کند.
استیون کوک، از شورای روابط خارجی می‌گوید: «فکر می‌کنم که تحریم‌های علیه قطر در آینده نزدیک به پایان می‌رسد و سعودی‌ها راهی را برای حمایت از تلاش‌های سازمان ملل در یمن می‌یابند.»
کریم بیتار اشاره می‌کند که دولت آمریکا به حمایت محمد بن سلمان برای طرح صلح احتمالی میان فلسطینی‌ها و اسرائيل و نیز محدودسازی ایران نیاز دارد. او میافزاید که واشنگتن احتمالا ولیعهد عربستان را وادار به نزدیک شدن به اسرائيل و حفظ سیاست جنگ‌طلبانه علیه ایران می‌کند.