نامه سفرای فرانسه و آلمان در مورد بازگشت پناهجویان سوری

کم پیش می‌آید که دیپلمات‌های اروپایی در روزنامه‌های لبنان مفصلا به موضوع بحران پناهجویان سوری بپردازند. روز جمعه گذشته (۱۵ مارس/ ۲۴ اسفند) در حالی که در صفحه نخست بیشتر روزنامه‌های بیروت کنفرانس سه روزه سوریه در بروکسل موضوع اصلی بود، سه روزنامه لبنان یک نوشته مهمان از سفیر آلمان و فرانسه در این کشور به چاپ رساندند.

نوشته‌ گئورگ بیرگلن و برونو فوشه، سفیر آلمان و فرانسه در لبنان، با این عنوان منتشر شده بود: «[راه‌حل] آینده پناهجویان سوری در لبنان در سوریه است.»

در این نوشته سفرای دو کشور از "فضای ترس و بی‌عدالتی در سوریه" به عنوان "بزرگترین مانع بر سر راه بازگشت" پناهجویان یاد کرده‌اند.

سفرای آلمان و فرانسه با انتقاد از "شکنجه، بازداشت‌ها و مصادره‌‌های خودسرانه" می‌نویسند، "دمشق باید حق بازگشت پناهجویان را به رسمیت بشناسد و به حقوق پناهجویان در مورد بازگرداندن خانه‌، زمین و اموال آنها توجه کند."

هر دو سفیر افزون بر این از دمشق خواسته‌اند تا از ایجاد محدودیت بر سر راه فعالیت آزادانه "کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان" در سوریه دست بردارد.

درخواست‌های سفرای آلمان و فرانسه خواسته‌های تازه‌ای نیستند اما آنچه در این نامه جالب توجه است این است که به گفته این دو دیپلمات، این گام‌ها در بازگرداندن پناهجویان "نه وابسته به روند سیاسی در ژنو بلکه کاملا در دستان دمشق است."

روزنامه آلمانی‌زبان "فرانکفورتر آلگمینه" در نوشته‌ای که در این باره منتشر کرده است، می‌نویسد، "راه‌حل سیاسی قابل اطمینانی که سازمان ملل به دنبال آن است، شاید مدت‌ها طول بکشد"، به این ترتیب "مهمانان ناخوانده" برای همیشه در سرزمین همسایه خواهند ماند.

نویسنده مقاله در ادامه می‌نویسد، مخاطب اصلی نوشته دو سفیر اروپایی در روزنامه‌های لبنان،  بشار اسد و ولادیمیر پوتین هستند. دمشق و مسکو تاکنون توانسته‌اند درخواست‌های اروپا مبنی بر "بازگشت امن و شایسه پناهجویان" را به عنوان "مانور سیاسی" رد کنند.

الکساندر لاورنتیف، فرستاده ویژه روسیه در سوریه در تابستان گذشته "بازیگران اصلی در مناقشه سوریه را به سیاسی کردن پرسش‌ها و مسائل بشردوستانه متهم کرد". روسیه برای مدت زمانی طولانی برنامه‌ای را برای بازگشت پناهجویان تبلیغ می‌کرد که در آن مسئله اصلی یعنی اسد و رژیم او نادیده گرفته شده بودند.

نویسنده روزنامه "فرانکفورترآلگماینه تسایتونگ" معتقد است، قدرتمندان در سوریه و روسیه بدشان نمی‌آید که غرب در بازسازی سوریه شرکت کند. اما نه رژیم اسد، نه روسیه و نه ایران، هیچ‌کدام نمی‌خواهند در این بازسازی متحمل هزینه شوند. در ادامه این مطلب آمده است: «حتی در جمع دیپلمات‌های غربی درگیر با مساله سوریه، عده‌ای با وجود تمام تجربه‌ها با روسیه و سوریه، معتقد به عادی‌سازی روابط با سوریه در جهت بازگرداندن پناهجویان هستند.» موضوعی که به اعتقاد نویسنده "اکراه و بی‌میلی" اسد را در انجام وظایف مشخص خواهد کرد اگر او را با درخواست‌های مشخص روبرو کنند.

بشار اسد ماه گذشته در دیدار با رؤسای شوراهای محلی و استانی سخنرانی کرده بود. نویسده مقاله "فرانکفورترآلگماینه تسایتونگ" با اشاره به این سخنرانی معتقد است، «اسد در آنجا به صراحت برای همگان یک نکته را روشن کرد: او خواهان آشتی نیست.»

اسد در این سخنرانی به این مسئله اشاره کرده بود که «ملت سوریه در برخورد با کسانی که با صداقت به آغوششان بازگردند، قلبی سرشار از مهر دارند. اما کسانی که در ترور سهیم بودند و لباس تروریسم و خیانت بر تن کردند به این معنی نیست که آنان نماینده طیف خاصی از جامعه ما هستند، بلکه آنان نمایندگان آفت جهل و گمراهی‌اند.»

بشار اسد "عامل اساسی ایجاد مشکل در بازگشت" بسیاری از آوارگان به سوریه را، "کشورهای دیگر" و از جمله "برنامه ریزی از طریق هشدار به اردوگاه‌های آوارگان در کشورهای همسایه برای ایجاد مشکلات انسانی با هدف زمینه‌سازی جهت محکومیت دولت و نظام سوریه" و همچنین "وضع تحریم‌ها" دانسته بود. 

اسد در این سخنرانی اشاره کرده بود: «اگر از نگاه آنان آوارگان، تعدادی از سوری‌هایی هستند که می‌توان با تمرکز به مشکلاتشان، از آنها در بازی‌های سیاسی بهره برد، از نگاه ما آوارگان، خانواده‌هایی هستند که گردهم می‌آیند و احترام اجتماعی آنان بدان‌ها بازگردانده خواهد شد.»

نویسنده مقاله "فرانکفورتر آلگمینه تسایتونگ" معتقد است، اسد در این موضوع در آینده هم انعطاف چندانی از خود نشان نخواهد داد چرا که «او پیروز جنگ است. از سوی دیگر امیدها به روسیه بسته شده که بتواند بر سوریه تأثیر بگذارد.  بسیاری از دیپلمات‌های غربی اما مدت‌هاست که به دلیل انعطاف‌ناپذیری سوریه و روسیه و موفقیتی که با عدم انعطاف‌پذیری کسب می‌کنند، ناامید شده‌اند.»

نویسنده اضافه می‌کند،  «با این حال شنیده می‌شود که یاس دامنگیر برخی دیپلمات‌های روسی حاضر در سوریه شده است، به دلیل لجاجتی که اسد با آن راه بر هر امتیازی می‌بندد که باعث شود روسیه به عنوان واسطه‌ای موفق دیده شود.»

 وضعیت پناهجویان سوری همچنان نامشخص است. آرامش در سوریه هم ثبات چندانی ندارد.در درعا در جنوب غربی سوریه، نقطه آغازین شورش‌ها و ناآرامی‌ها در ۸ سال پیش، چند روز پیش مردم دوباره دست به تظاهرات زدند؛ در اعتراض به نصب دوباره مجمسه حافظ اسد، پدر رئیس‌جمهوری کنونی.  روی یکی از پلاکاردهایی که تظاهرکنندگان در دست داشتند، نوشته شده بود: «به جای بازسازی کشور، مجسمه یادبود نصب می‌کنیم.» امدادرسانانی که در بازسازی سوریه مشغول فعالیت هستند، معتقدند، رژیم اسد گام تعیین‌کننده‌ای در راه بازسازی جنوب برنداشته است.

چندی پیش یکی از دیپلمات‌های غربی که از نزدیک در جریان مذاکراتی است که تحت نظر سازمان ملل در مورد سوریه در جریان‌اند، گفته بود: «خنده دار است. باید امیدوار باشیم که دست کم روسیه در برخورد با اسد صبرش لبریز نشود و اصرارش بر یک راه‌حل سیاسی را رها نکند و سوریه را با سرنوشتش تنها نگذارد.»

اینکه دیپلمات‌های آلمانی و فرانسوی دیگر نمی‌خواهند راه حل بازگشت پناهجویان سوری را تنها وابسته به تصمیمات سیاستمداران در ژنو ببینند، اقراری است به قطع امید از تلاش‌های  سازمان ملل در برخورد با مسئله بازگشت پناهجویان سوری.