آیا عراق کنترل‌پذیر خواهد شد؟
۱۳۸۹ فروردین ۱۸, چهارشنبه
بغداد، پایتخت عراق، روز سه شنبه (۶ آوریل) بار دیگر از شدت یک انفجاری انتحاری به لرزه درآمد که تلفات گسترده‌ای را نیز به همراه داشت. این عملیات جزوی از سلسله انفجارهایی بود که از چند روز پیش در این شهر به راه افتاده است.
روز یکشنبه‌ی همین هفته تنها در عرض چند دقیقه چند خودروی بمب‌گذاری شده در مناطق دیپلماتیک و در نزدیکی سفارتخانه‌های ایران و مصر منفجر شدند که دست‌کم کشته شدن چهل نفر را به همراه داشتند.
درهمین حال روز شنبه نیز چند مهاجم نقاب‌پوش در روستایی در جنوب بغداد ۲۵ نفر را کشتند که در میان آنها برخی اعضای یک گروه نظامی محلی و سنی‌مذهب که در کنار سربازان آمریکایی علیه گروه تروریستی القاعده مبارزه می‌کردند، نیز دیده می‌شدند.
این سلسله انفجارها در سطح بین‌المللی با واکنش‌‌های فراوانی همراه بود. کاترین اشتون، رییس سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا اظهار داشت، این انفجارها "مخالف هدف مشترک ما برای ایجاد عراقی دموکراتیک و باثبات است" و سخنگوی دولت آلمان نیز از "تأثر عمیق" آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در خصوص این حوادث، به ویژه انفجار در نزدیکی سفارت آلمان، خبر داد.
القاعده یا درگیری‌های سیاسی داخلی؟
هنوز انگیزه و جریانات پشت پرده‌‌‌ی انفجارهای اخیر روشن نیست و تا کنون هیچ گروهی نیز مسئولیت این وقایع را بر عهده نگرفته است. هر چند دولت عراق، القاعده را عامل اصلی این انفجارها می‌داند، اما با این همه، برخی صاحب‌نظران نظریه‌های دیگری را نیز مطرح می‌کنند.
هنر فورتیگ، کارشناس سیاسی انستیتوی مطالعات خاورمیانه در هامبورگ و متخصص در زمینه‌ی مسائل عراق، با توجه به پراکندگی مکانی این انفجارها و همچنین نداشتن پیامی مشخص، می‌گوید: «در این حالت باید پرسید آیا واقعا القاعده مسئول این انفجارها بوده است یا پیروان احزاب مختلف انتخاباتی عراق که قصدشان تضعیف طرف مقابل است؟»
احزاب سیاسی موجود در عراق هم‌اینک در حال رایزنی برای تشکیل دولت ائتلافی هستند و این به معنای زیر یک سقف آمدن جریانات مختلف سیاسی و مذهبی است که کار چندان آسانی در این کشور به شمار نمی‌آید. در انتخابات اخیر عراق، ائتلاف العراقیه به رهبری ایاد علاوی، نخست‌وزیر پیشین عراق، توانست اکثریت آرا را به دست آورد و ائتلاف حکومت قانون به رهبری نوری مالکی، نیز هم‌اینک در حال گفت‌وگو با سایر گروه‌ها برای تشکیل دولت است.
به باور کارشناسان، تشکیل یک ائتلاف ملی هم‌اینک در عراق حکم "مرگ و زندگی" را دارد، زیرا در غیر این صورت بیم آن می‌رود که بار دیگر خشونت در سراسر این کشور حاکم شود. برخی این نظریه را مطرح می‌کنند که پشت انفجارهای اخیر بغداد در نزدیکی سفارتخانه‌ها، حمله‌ی هدفمندی علیه کشورهایی صورت گرفته است که در ساختار سیاسی عراق تأثیر گذارند: از جمله سوریه، ایران، مصر، عربستان سعودی و اردن.
عراق پس از برگزاری انتخابات سراسری در این کشور بار دیگر به طرز قابل توجهی رنگ ناآرامی را به خود دیده است، اما با این همه به اعتقاد هنر فورتیگ، این‌ها باعث نمی‌شود تا این کشور به سمت دولت‌ستیزی و هرج و مرج پیش رود. او در این وقایع دو روند توسعه را می‌بیند که از یک سو درگیری‌های سیاسی را به همراه داشته و از سوی دیگر بازسازی ارگان‌های سیاسی را.
به گفته‌ی او، مشارکت بالا در انتخابات پارلمانی اخیر، برگزاری انتخابات در سال گذشته و رفراندوم قانون اساسی، گواه‌هایی بر این ادعا هستند. با این همه، هر چه تشکیل دولت بیشتر به طول بیانجامد، احتمال رخ دادن درگیری‌ها خشن‌تر نیز بیشتر وجود دارد.
SN/BB