انتقال گاز دریای خزر به ترکیه و اروپا نهایی شد
۱۳۹۱ تیر ۸, پنجشنبه
قراداد ترانس آناتولی توسط تانر ییلدیز، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه و ناطق علی‌یف وزیر صنایع و انرژی آذربایجان روز سه‌شنبه ششم تیر ۱۳۹۱ در شهر استانبول امضا شد. در مراسم امضای این قرارداد رجب طیب اردوغان نخست وزیر تركیه و الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان نیز حضور داشتند.
قرار است از طریق خط لوله ترانس آناتولی تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه و اتحادیه اروپا انتقال یابد. رسانه‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان گزارش دادند که ترکیه و آذربایجان قصد دارند به‌طور مشترک احداث خط لوله جدید را آغازکنند.
همچنین گزارش می‌شود که تا پایان سال جاری میلادی برنامه‌ریزی‌های مختلف این پروژه به پایان برسد و تا ۵ سال دیگر احداث این خط لوله پایان یابد. بخش عمده‌ی هزینه این پروژه که حدود ۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود، قرار است از طریق شرکت سوکار، شرکت نفت‌وگاز آذربایجان تامین شود.
اتحادیه اروپا به امید انتقال گاز شاه دنیز
یک روز پس از امضای قراداد طرح ترانس آناتولی، کنسرسیوم شاه دنیز برای انتقال مسیر گازی خود رسما مسیر نابوکوی غربی را انتخاب کرد. کارشناسان این تصمیم سوکار و بی پی را رویداد مهمی در انتقال گاز دریای خزر به اتحادیه اروپا تلقی می‌کنند. از طریق خط لوله نابوکوی غربی گاز دریای خزر از مرز ترکیه و بلغارستان تا "باوم گارتن" اتریش انتقال پیدا خواهد کرد.
پروژه‌ی تولید گاز فاز دوم شاه دنیز که ۷۰ کیلومتر از ساحل باکو فاصله دارد، با اپراتوری شرکت بریتیش پترولیوم قراراست با راه‌اندازی۲ سکوی تولید، حفاری ۲۶ چاه دریایی توسط دو سکوی نیمه شناور و لوله گذاری در عمق ۵۵۰ متری آب، تا سال ۲۰۱۷ اجرا شود.
مسیر انتقال گاز شاه دنیز
قرارداد فروش و ترانزیت گاز فاز دوم شاه‌دنیز قبلا در اکتبر سال ۲۰۱۱ با ترکیه امضا شده است، اما مسیر ترانزیت آن تاکنون مبهم مانده بود. کنسرسیوم شاه دنیز درست یک روز پس از امضای طرح خط لوله ترانس آناتولی، انتخاب نهایی خود را برای مسیر ترانزیت گاز نابوکوی غربی اعلام کرد.
هم اکنون از فاز اول پروژه شاه دنیز سالانه تا ۹ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌شود و بخش اعظم گاز تولیدی از طریق خط لوله باکو- تفلیس- ارزروم به کشورهای گرجستان و ترکیه صادر می‌شود. راه‌اندازی فاز اول این پروژه ۷ سال به طول انجامید و با توجه به این‌که مطالعات ابتدایی فاز دوم دو سال است انجام می‌شود، به احتمال قریب به یقین، فاز دوم این پروژه تا ۲۰۱۷ عملیاتی خواهد شد.
ذخائر گاز جمهوری آذربایجان در دریای خزر
خبرگزاری ترند نیوز آذربایجان می‌نویسد از طریق خط لوله ترانس آناتولی سالانه بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز صادر خواهد شد که قرار است از سوی جمهوری آذربایجان تا سال ۲۰۲۵ میلادی تولید شود. اما آیا جمهوری آذربایجان به اندازه‌ی کافی گاز در اختیار دارد؟
دالغا خاتین اوغلو، مدیر سرویس اخبار ایران خبرگزاری ترند نیوز به این پرسش دویچه وله چنین پاسخ می‌دهد: «آذربایجان با تولید ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز از فاز دوم شاه دنیز، قادراست میزان اولیه گاز مورد نیاز خط لوله ترانس آناتولی را تامین کند، اما این کشور تا سال ۲۰۱۷ طبیعتا میادین گازی دیگری نیز دارد، مانند میدان گازی آبشرون و امید. همچنین افزایش تولید گاز از فاز اول شاه دنیز نیز در حال انجام است.»
این کارشناس در توضیحات خود به منابع دیگر گازی در حوزه‌ی دریای خزر هم اشاره می‌کند و تاکید دارد: «گاز ترکمنستان هنوز هم یکی از منابع پشتیبانی صادرات گاز به اروپا محسوب می‌شود، اگرچه روسیه روی خوشی به این ایده نشان نمی‌دهد، ولی به هر حال، این پروژه برای روسیه نیز قابل توجه است، چراکه رقیب اصلی روسیه، یعنی ایران را برای یافتن جای پا در بازار گاز اروپا در آینده منزوی‌تر خواهد کرد. من در تحلیل نهایی نسبت به موفقیت پروژه ترانس آناتولی کاملا خوشبین هستم.»
ترکیه و آذربایجان تنها سهام‌داران ترانس آناتولی
به نظر دالغا خاتین اوغلو زمینه اجرای پروژه ترانس آناتولی اکنون فراهم است. وی می‌گوید: «آن‌چه که خط لوله ترانس آناتولی را از دیگر پروژه‌های ترانزیتی گاز متمایز می‌کند، این است که آذربایجان و ترکیه مستقیما سهام‌دار این پروژه هستند، ۸۰ درصد سهم شرکت سوکار آذربایجان و ۲۰ درصد سهم شرکت بوتاش ترکیه است. این پروژه ۷ میلیاردی، ۶ میلیارد متر مکعب از گاز فاز دوم شاه دنیز ۲ را به ترکیه و بقیه آن‌را به اروپا صادر خواهد کرد.»
این کارشناس همچنین تاکید می‌کند: «آذربایجان به لطف درآمدهای نفتی خود به حدی از پیشرفت رسیده است که نه تنها قابلیت تکنیکی اجرای این دست از پروژه‌ها را دارد، بلکه در طول چند سال گذشته بیشتر از ۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی انجام داده است، یعنی مشکل سرمایه گذاری برای آذربایجان در پروژه‌ها وجود ندارد.»
سکوت روسیه درباره‌ی خط لوله آناتولی
ولادیمیر سوکور از"مؤسسه تحقیقاتی جیمزتاون در واشنگتن" که درباره‌مسایل مربوط به امور گاز تحقیق می‌کند، در گفت‌وگو با دویچه وله درباره‌ی موضع روسیه توضیح می‌دهد: «این خط لوله از کناره‌های دریای خزر تا مرز ترکیه با بلغارستان کشیده خواهد شد. روسیه در انتقال گاز دریای خزر نمی‌تواند به ترکیه فشار آورد. ترکیه و آذربایجان تواقفنامه اولیه خود را در ۲۶ دسامبر امضا کردند و روسیه تابحال هیچ واکنشی نشان نداده است. روسیه تمام تلاش خود را خواهد کرد تا مانع اجرای نابوکو شود. روسیه همچنین تهدید می‌کند با احداث خط لوله "زود استریم" زودتر از طرح ترانس آناتولی گاز کشورهای یونان، بلغارستان، رومانی، مجارستان، اتریش و آلمان را تامین کند.»
سوکور خاطرنشان می‌کند: «اگر واقعا چنین خط لوله‌ای احداث شود و زودتر از نابوکو گاز صادر کند پروژه‌ی نابوکو و حتی ترانس آناتولی هم اهمیت خود را از دست خواهد داد.»
دالغا خاتین اوغلو و ولادیمیر سوکور متفق‌القولند که طرح خط لوله ترانس آناتولی تحول بزرگی در انتقال انرژی حوزه دریای خزر به ترکیه و اتحادیه اروپا به شمار می‌آید. آن‌ها به اجرای این طرح خوشبین هستند.