بازگشت جنگجویان افغان از سوریه؛ نگرانی تازه افغانستان
۱۳۹۶ آذر ۸, چهارشنبه
محمد محقق معاون رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی افغانستان روز شنبه (دوم آذر/۲۵ نوامبر) در نشستی در ایران از لشکر فاطمیون که در سوریه می‌جنگد، سپاسگزاری کرده و گفته بود: «از اتباع عراق، سوریه، ایران، افغانستان، پاکستان و همه جاهای دنیا که در جنگ سوریه اشتراک کرده‌اند، صمیمانه تشکر می‌کند.»
سخنان محمد محقق انتقادهای شدیدی را در کشورش برانگیخت. اعتراض‌ها به سخنان او از رسانه‌ها به دولت و مجلس افغانستان هم کشیده شد و مقامات عالیرتبه افغان را مجبور کرد رسما اعلام کنند که موضع‌گیری محقق نظر رسمی دولت افغانستان نیست.
عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی افغانستان روز دوشنبه ۲۶ نوامبر (۶ آذر) در نشست شورای وزیران بدون آن که صریحا از معاون دوم خود نامی ببرد گفت: «اظهارات اخیر درباره سپاسگزاری از افغانهای دخیل در جنگ سوریه، موضع رسمی حکومت افغانستان نیست».
محقق هم پس از واکنش‌های تند داخلی اعلام کرد: «سیاست رسمی ما اعزام نیرو به هیچ کشوری نیست.»
واکنش‌های تند به سخنان محقق
اظهارات محمد محقق با واکنش‌های تند شماری از احزاب سیاسی و شورای ملی افغانستان هم روبرو شد. آنها صحبت‌های آقای محقق را بر ضد منافع ملی افغانستان دانستند.
فضل هادی مسلمیار، رئیس مجلس سنای افغانستان اظهارات محقق را "تجارت سیاسی" خواند.
عبدالرؤف ابراهیمی، رئیس شورای ملی افغانستان (مجلس نمایندگان) صحبت‌های محقق را "جفا به حق مردم" دانست.
ذوالفقار امید، رئیس "حزب کار و توسعه افغانستان" و عضو شورای رهبری "جنبش روشنایی" هم از صحبت‌های محقق انتقاد کرد و گفت که این اظهارات موضع شخصی اوست و به موضع حزبش مربوط می‌شود و "به هیچ وجه این موضع‌گیری نه از مردم هزاره است و نه از حکومت افغانستان".
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
"جنبش روشنایی" جریانی است که در راهپیمایی طرفداران آن در کابل حمله انتحاری رخ داد که ده‌ها نفر کشته و زخمی برجای گذاشت و گروه داعش مسئولیت آن را بر عهده گرفت.
لشکر فاطمیون چگونه گروهی است؟
لشکر فاطمیون یک نیروی شبه نظامی وابسته به سپاه قدس و متشکل از شیعیان افغانستان است. اعضای آن بیشتر افغانهای شیعه مقیم ایران هستند. بخش عمده این نیروها به دلیل دریافت اقامت، شناسنامه و حقوق ماهیانه جذب سپاه قدس شده‌اند.
بیشتر بخوانید: به افغانهای "فاطمیون" تابعیت ایرانی داده می‌شود
نخستین باراین گروه در سال ۱۳۹۰ اعلام موجودیت کرد. این گروه شبه‌نظامی پس از ۶ سال شرکت در جنگ و بیشتر شدن اعضای آن اکنون اغلب با نام "لشکر فاطمیون" شناخته می‌شود. بنیانگذار این گروه علیرضا توسلی، مشهور به ابوحامد بود که در سال ۱۳۹۳ کشته شد. برخی از کارشناسان افغان تعداد اعضای لشکر فاطمیون را تا بیست هزار نفر برآورد می‌کنند.
"افغانستان ماجراجویی می‌کند"
احمد سیدی، دیپلمات پیشین افغانستان در ایران و پاکستان در مصاحبه با بخش فارسی دویچه وله می‌گوید: «مشکل افغانستان جنگ‌های نیابتی منطقه به ویژه جنگ نیابتی بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران است. در اصل این جنگ بین افغان‌ها نیست، بلکه بین عربستان سعودی و ایران است.»
بیشتر بخوانید: گاردین: ایران مخفیانه در افغانستان نیرو برای اعزام به سوریه جذب می‌کند
این دیپلمات سابق تاکید می‌کند: «افغانستان به خارج از کشور نیرو نمی‌فرستد ولی هر گروهی که علیه داعش بجنگد مورد تائید است و وقتی حکمتیار از عربستان دفاع می‌کند، آقای محقق هم از ایران دفاع می‌کند و در افغانستان مورد انتقاد قرار می‌گیرد.»
به گفته این دیپلمات سابق رقابت‌های منطقه‌ای اوضاع افغانستان را وخیم‌تر کرده و به ویژه رقابت ایران با عربستان بر شانه افغانستان سنگینی می‌کند. به باور این کارشناس، عربستان سعودی تلاش می‌کند "جنگ شیعه و سنی را در افغانستان به راه بیاندازد".
آقای سیدی در این رابطه تاکید می‌کند: «وزیر دفاع افغانستان در کنفرانس ریاض (اجلاس ائتلاف نظامی کشورهای اسلامی در عربستان) مشارکت کرد. چرا وزیر دفاع کشور ما در نشست بن‌سلمان اشتراک کرد؟ بنابراین خود افغانستان هم ماجراجویی می‌کند.»
دولت افغانستان و حضور جنگجویان افغان در سوریه
اما دولت افغانستان با موضوع حضور شهروندان خود در جنگ سوریه چگونه برخورد کرده است؟
قادر حبیب، سردبیر بخش دری و پشتوی افغانستان در رادیو آزادی که موضوع مربوط به لشکر فاطمیون را تحقیق و پیگیری می‌کند، به بخش فارسی دویچه وله می‌گوید: «وزارت امور خارجه افغانستان تا بهحال مشارکت افغان‌ها در جنگ داخلی سوریه را تائید نکرده و بارها گفته است که موضوع فرستادن مهاجرین افغان از سوی ایران را به جنگ سوریه بررسی می‌کند.»
بیشتر بخوانید: اعطای تابعیت ایران به مهاجران افغان به بهای "شهید شدن"
به گفته قادر حبیب: «اگرچه دولت افغانستان رسما درباره اعزام شهروندانش در ترکیب لشکر فاطمیون موضع‌گیری نکرده است اما صحبت‌های محقق باعث شد که سران افغانستان و مقامات عالیرتبه افغان بالاخره مجبور شوند موضع‌گیری بکنند و درباره حضور افغان‌ها در سوریه اظهار نگرانی بکنند و واکنش نشان دهند.»
در افغانستان درباره لشکر فاطمیون چگونه فکر می‌کنند؟
قادر حبیب در ادامه تاکید می‌کند: «در مجموع از نگاه مقامات ارشد حکومتی، سران بسیاری از احزاب و روسای مجالس شورای ملی افغانستان چنین برمی‌آید که دیدگاه‌ها در ارتباط با حضور افغان‌ها در بیرون از خاک این کشور که خودش درگیر جنگ است، خوشبینانه نیست و حتی بسیار منفی است. چرا که جامعه و مردم افغانستان نگرانند و نمی‌خواهند در جنگ‌های نیابتی دخیل شوند.»
این کارشناس در ادامه صحبت‌های خود خاطرنشان می‌کند که مردم و مقامات نگران بازگشت جنگجویان افغان از سوریه به خاک افغانستان هستند.
آقای حبیب در ادامه می‌گوید نیروهای داعش در ننگرهار، شرق افغانستان افزایش پیدا می‌کند و این گروه از هر فرصتی برای ضربه زدن به شیعه و سنی در افغانستان استفاده کرده است.
احتمال بازگشت جنگجویان افغان از سوریه به افغانستان
قادر حبیب اضافه می‌کند اگر جنگ در سوریه تمام شود این احتمال وجود دارد که جنگجویان افغان به کشورشان برگردند. او خاطرنشان می‌کند: «افرادی که به جنگ می‌روند و با جنگ و خشونت آشنا می‌شوند دیگر نمی‌توانند به آسانی خوی خشونت را از دست بدهند. بنابراین این نگرانی وجود دارد که این افراد اگر برگردند چه خواهند کرد؟»
بیشتر بخوانید: شکست داعش و سربازان خارجی که تمایلی به ترک سوریه ندارند
برخی از کارشناسان افغان در پاسخ به این پرسش می‌گویند که با پایان یافتن جنگ سوریه و خروج نیروهای سپاه قدس از جمله لشکر فاطمیون این احتمال وجود دارد که اعضای لشکر فاطمیون به افغانستان بازگردند و به بهانه جنگ علیه داعش دوباره در افغانستان فعالیت بکنند. بیشتر این کارشناسان از آن بیم دارند که این گروه شبه نظامی تحت فرماندهی سپاه قدس ایران تبدیل به اهرمی شود برای فشار آوردن به دولت افغانستان و این کشور میدانی شود برای جنگ‌های نیابتی.